- •Беларуская міфалогія Прадмова
- •Літаратура:
- •Персанажы ніжэйшай міфалогіі
- •Літаратура
- •Балотнік
- •Запісана ў в. Рагінь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Салтанаўка Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Дземяхі Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Залессе Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Вадзянік
- •Літаратура:
- •Вадзянік
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў г.П. Брагін
- •Запісана ў в. Клянок Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Калініна Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Чабатовічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Глыбоцкае Гомельскага р-на
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Кірава Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Майскае Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Варатын Калінкавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Страдубка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Студэнткамі Аскерка м., Громавай к. (2003 г.)
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Залессе Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бялынічы Магілёўскай вобл.
- •Літаратура
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Ветка
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Студэнткай Бобрыкавай н. (2006 г.)
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Ваўкалак
- •Літаратура
- •Ваўкалак
- •Запісана ў в. Буркі Брагінскага р-на
- •Запісана на ст. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Палуянавай Варвары Аляксандраўны, 1936 г.Н.,
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Зуевай Марыі Лаўрэнаўны, 1926 г.Н.,
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Вылева Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Ельскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Будка Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Залессе Чачэрскага р-на
- •Літаратура:
- •Ведзьма
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Антонаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Бацунь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Клянок Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Патапаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г.П. Уваравічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г.П. Уваравічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана на ст. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Палуянавай Варвары Аляксандраўны, 1936 г.Н.,
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Каленчыкавай Сафіі Аўрамаўны, 1934 г.Н.,
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Зуевай Марыі Лаўрэнаўны, 1926 г.Н.,
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель ад Плешавай Варвары Іванаўны, 1928 г.Н.,
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Глыбоцкае Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Прыбар Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Рудня-Марымонава Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Рудня-Марымонава Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Шарпілаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Гардуны Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Карма Добрушскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Бялёў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Бялёў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Радуша Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў п.Чырвонае Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Зеляночы Калінкавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Сырск Кармянскага р-на
- •Запісана ў г.П. Лельчыцы
- •Запісана ў в. Ручаёўка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінск Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Студэнткамі Аскерка м., Громавай к. (2003 г.)
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Рэчыца
- •Запісана ў в. Азершчына Рэчыцкага р-на
- •Студэнткай Згурскай т. (2005 г.)
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Коззе Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Астроўчыцы Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Астроўчыцы Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Сярэднія Малынічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Меркулавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Шырокае Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Рэчыца Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Цярэблічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Ласіцк Пінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Гатавец Краснапольскага р-на Магілёўскай вобл.
- •Дабрахожы
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Ветка
- •Дамавік
- •Літаратура
- •Дамавік
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Асарэвічы Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Асарэвічы Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў г. Буда-Кашалёва
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Антонаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Калініна Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Калініна Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Клянок Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Чабатовічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана на ст. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Палуянавай Варвары Аляксандраўны, 1936 г.Н.,
- •Запісана ў г. Ветка
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Старыя Грамыкі Веткаўскага р-на
- •Запiсана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запiсана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Глыбоцкае Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Прыбар Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Яроміна Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Карма Добрушскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Насовічы Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Ельскага р-ра
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Кірава Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Сяменча Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Старадубка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Арцёмаўка Клімавіцкага р-на Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Гатавец Краснапольскага р-на Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Хамянкі Нараўлянскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Рэчыца
- •Запісана ў в. Азершчына Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Красны Мост Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Астроўчыцы Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Нісімкавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Сярэднія Малынічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Меркулавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька – 2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Кікімара
- •Літаратура
- •Кікімара
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Глыбаўка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Дзербічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Каленчыкавай Сафіі Аўрамаўны, 1934 г.Н.,
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Старое Сяло Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Іванаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Насовічы Добрушскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Студэнткамі Аскерка м., Громавай к. (2003 г.)
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Лазавік
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Лазнік (баннік)
- •Літаратура
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Яроміна Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Вылева Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Крупец Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Студэнткай Бобрыкавай н. (2006 г.)
- •Запісана ў в. Сырск Кармянскага р-на
- •Запісана ў в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Страдубка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў г. Бялынічы Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Баннік – гэта такі нявідзімы чалавек. Трэба свяціць баню, калі баннік зусім не дае рады, чытаць малітву “Отче наш”. Запісана ў в. Дземяхі Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Нісімкавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Залессе Чачэрскага р-на
- •Ёсць баннік. Каб яму ўгадзіць і каб добра было, трэба набраць, як памыўся, у кружку чыстай вады і венік палажыць на палок. Гэта робя, хто паследні мыецца. Запісана ў в. Меркулавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Салтанаўка Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Літаратура:
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Палуянавай Варвары Аляксандраўны, 1936 г.Н.,
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Новыя Грамыкі Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Зуевай Марыі Лаўрэнаўны, 1926 г.Н.,
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Глыбоцкае Гомельскага р-на
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Прыбар Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Яроміна Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Боркі Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Варатын Калінкавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Зеляночы Калінкавіцкага р-на
- •Запісана ў г.П. Лельчыцы
- •Запісана ў г.П. Лельчыцы
- •Запісана ў в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Страдубка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Уборак Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Балотня Рагачоўскага р-на
- •Запісана ў в. Азершчына Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Меркулавічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Раманаўка Мазырскага р-на
- •Запісана ў в. Азершчына Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Сямігосцічы Столінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Начніцы
- •Запісана ў в. Глыбаўка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на
- •Палявік
- •Запісана ў в. Гаць Акцябрскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Пушчавік
- •Запісана ў в. Глыбаўка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Расамаха
- •Запісана ў г. Гомель
- •Русалка
- •Літаратура:
- •Русалка
- •Запісана ў в. Асарэвічы Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў г. Буда-Кашалёва
- •Запісана ў в. Дубавіца Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Рагінь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Рагінь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сямёнаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Шырокае Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Палуянавай Варвары Аляксандраўны, 1936 г.Н.,
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Каленчыкавай Сафіі Аўрамаўны, 1934 г.Н.,
- •Запісана ў г. Ветка
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Свяцілавічы Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Зуевай Марыі Лаўрэнаўны, 1926 г.Н.,
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель ад Сычовай Тамары Адамаўны, 1932 г.Н.,
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Яроміна Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Вылева Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Крупец Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Ельскага р-на
- •Запісана ў в. Роза-Люксембург Ельскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Бабоўка Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Боркі Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Зеляночы Калінкавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Ціхінічы Рагачоўскага р-на
- •Запісана ў г. Рэчыца
- •Запісана ў в. Азершчына Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Светлагорск
- •Запісана ў в. Астроўчыцы Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Астроўчыцы Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Слабань Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Сярэднія Малынічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Хлеўнік
- •Літаратура:
- •Хлеўнік
- •Запісана ў в. Асарэвічы Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Антонаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Рагінь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Чабатовічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Чамярня Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Студэнткай Смольскай к. (2004 г.)
- •Запісана ў в. Карма Добрушскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Сырск Кармянскага р-на
- •Запісана ў в. Ручаёўка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сярэднія Малынічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Салтанаўка Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Літаратура:
- •Запісана ў в. Антонаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў п. Баравое Ляда Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Буркі Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Дзербічы Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Рагінь Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Уза Буда-Кашалёўскага р-на ад Каленчыкавай Сафіі Аўрамаўны, 1934 г.Н.,
- •Запісана ў г. Ветка
- •Запісана ў в. Куты Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Неглюбка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў в. Шэйка Веткаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Глыбоцкае Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Іванаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў г. Добруш
- •Запісана ў в. Карма Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Крупец Добрушскага р-на
- •Запісана ў в. Дуброва Ельскага р-на
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў г. Жлобін
- •Запісана ў в. Майскае Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Боркі Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Боркі Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Бялёў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў п.Чырвонае Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Ручаёўка Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінск Лоеўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Балотня Рагачоўскага р-на
- •Запісана ў в. Кісцяні Рагачоўскага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Слабань Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Сярэднія Малынічы Чачэрскага р-на
- •Запісана ў в. Ласіцк Пінскага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Гатавец Краснапольскага р-на Магілёўскай вобл.
- •Міфалагічныя ўяўленні пра рэчыўны свет
- •Рэчыўны свет Агонь
- •Адзенне
- •Булаўка
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Майскае Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Вяроўка
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Гаршчок
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Саўгасная Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Саўгасная Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Обручальное кольцо
- •Падкова
- •Падлога
- •Падушка
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Патэльня
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Ростані
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Будка Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Саўгасная Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Спадніца
- •Запісана ў в. Вічын Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г.П. Новае Жыццё Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Заселле Рэчыцкага р-на
- •Талерка
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Акцябр Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Прыбар Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Студэнткай Бобрыкавай н. (2006 г.)
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Малешаў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Міфалагічныя ўяўленні, звязаныя з раслінным светам
- •Раслінны свет Дрэвы
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Іванаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Бялёў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Салтанаўка Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Мікітаўка Брагінскага р-на
- •Запісана ў в. Іванаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Скіток Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Чкалава Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Майсеевічы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Студэнткай Бобрыкавай н. (2006 г.)
- •Запісана ў в. Салтанаўка Жлобінскага р-на
- •Літаратура
- •Міфалогія птушак і жывёл Бусел
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Кірава Жлобінскага р-на
- •Запісана ў г. Мазыр (Целепуны)
- •Запісана ў в. Будка Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Палессе Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Вавёрка
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Чырвоны Бераг Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Палессе Светлагорскага р-на
- •Верабей
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •2005 Г.
- •Запісана ў г. Мазыр
- •(Нарадзілася ў в.Барыскавічы Мазырскага р-на)
- •Запісана ў г.Мазыр (Целепуны)
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Бялёў Жыткавіцкага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Скепня Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Антонаўка Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Сінічына Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Мядзведзь
- •Запісана ў в. Саўгасная Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Гомель
- •Запісана ў в. Палессе Светлагорскага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Калініна Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Іванаўка Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў г. Бабруйск Магілёўскай вобл.
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Будка Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Ведрыч Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вічын Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •Запісана ў в. Саўгасная Буда-Кашалёўскага р-на
- •Запісана ў в. Церуха Гомельскага р-на
- •Запісана ў в. Брынёў Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на
- •Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на
- •Запісана ў в. Будка Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў г. Васілевічы Рэчыцкага р-на
- •Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
- •2005 Г. Птушкі
Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
ад Якубовіч Аляксандры Іванаўны, 1936 г.н.,
студэнткай Верас Н. (2006 г.)
Ён ноччу падобны на мыш лятучую, а днём як чалавек, але не выходзіць на сонца, каб не абпаліцца. Вампірам стане той, хто памёр, а праз яго кошка ці мыш пераскоча. Ноччу ён лётае па дзярэўнях і шукае жэртву, каб укусіць яе і выпіць крові. Той каго ўкусіць вампір, становіцца лятучай мышшу. Кусае вампір у горла, бо там больш крові. Вампір баіцца запаха часнака і крыжа або іконы. Яго можна ўбіць, але гэта не лёгка.
Запісана ў в. Гавяды Шклоўскага р-на Магілёўскай вобл.
ад Корневай Валянціны Яўгенаўны, 1938 г.н.,
студэнткай Лукашовай А.
Воны, вампіры, бываюць розныя: якія п’юць кроў у людзей, а якія просто ходзяць по кладбішчу, подаюць голоса і наводзяць страх на людзей. Імі, кажуць, становяцца людзі, якіх забілі, ці воны самі наложылі на сябе рукі.
Запісана ў в. Вулька-2 Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл.
ад Пясоцкай Евы Васільеўны, 1937 г.н.,
студэнткай Чэрнянок І. (2008 г.)
Ваўкалак
Ваўкалакам называюць “чалавека, пераўтворанага ў ваўка, пярэваратня” [1, с. 70]. “Паводле ўяўленняў беларусаў, ператварэнне можа адбыцца як па ўласнай волі з пэўнымі эгаістычнымі мэтамі чалавека-чараўніка, так і па яго чарах, скіраваных на аднаго чалавека або групу людзей” [1, с. 71].
Пра старажытнасць уяўленняў пра ваўкалака сведчаць звесткі ў Кормчай па спісу 1812 года, дзе гаворыцца, што ваўкалак “гонит облака и изъедает луну” [2, с. 105]. Н. Крынічная, характарызуючы ўстойлівы характар народных вераванняў, звязаных з матывам пярэваратніцтва, адзначыла, што “міфы пра пярэваратняў зафіксаваны ўжо ў глыбокай старажытнасці. Іх мы знаходзім у сачыненнях Герадота, Платона і Плінія Старэйшага. Сюжэты гэтых міфаў выкарыстаны Гамерам, Вергіліем, Авідзіем. Класічнае ж апавяданне пра лікантропа (“чалавек-воўк” мае месца ў творы Петронія “Пір Трымальхіёна”) можна лічыць антычным аналагам многім бывальшчынам, вядомым у розных этнакультурных і лакальных традыцыях, у тым ліку і ў паўночна-рускіх” [3, с. 321-322].
Цікава прасачыць, як распавядаецца ў міфалагічных аповедах пра ператварэнне чалавека ў ваўка. Паводле сведчанняў, занатаваных фалькларыстамі ХІХ ст., “каб пераўвасобіцца ў ваўка, трэба тройчы перавярнуцца цераз нож, уторкнуты ў зямлю, вымаўляючы пры гэтым асаблівае закляцце…” (Богданович А.Е. Пережитки древнего миросозерцания у белорусов: Этнографический очерк. – Гродно, 1895); “у розных месцах і рознымі асобамі гэта ператварэнне адбываецца па-свойму. Так, адзін адшуквае ў лесе асінавы пень, які, калі секлі дрэвы, не перахрысцілі, хапаецца зубамі за яго край і праз галаву перакідваецца на супрацьлеглы бок пня. Другі кладзе на такі пень шчотку і грэбень ці трэску, якая са свістам адскочыла ўбок, калі секлі дрэва, і ў сваю чаргу куляецца цераз пень тройчы. Трэці ўторквае ў зямлю сем аднолькавых нажоў вастрыёй угору і куляецца цераз іх. Ва ўсіх гэтых выпадках, апынуўшыся на другім баку пня, нажоў, калоў, чараўнік робіцца ваўком…” (Никифоровский Н.Я. Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи. Витебск, 1897); “Пераварочваюцца ўсялякімі спосабамі. Хто ўбівае ў зямлю чатыры асінавыя калочкі і перакульваецца цераз іх, хто проста куляецца цераз асінавую калоду ці цераз пень і як толькі тое зробіць, то становіцца воўкам ці чым іншым, што яму трэба” (Сержпутоўскі А. Прымхі і забабоны беларусаў-палешукоў. – Мн., 1930); “Перад тым, як ператварыцца ў ваўка, чараўнік заганяе ў зямлю пяць асінавых калоў у якім-небудзь патаемным месцы, але так, каб два калы нагадвалі пярэднія ногі, два заднія, а пяты – хвост, і, скачучы наперад цераз усе, пачынаючы ад задняга кала, ён становіцца ваўком” (Шейн П.В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западнога края. Т. 3. – СПб, 1902); “Каб ператварыцца ў нейкую жывёлу, чалавек уторквае ў глухім месцы леса, аддаленай пусткі дванаццаць аднолькавых нажоў у зямлю, вастрыём угору, і тройчы куляецца цераз іх, імкнучыся не скрануць нажоў з месца (Никифоровский Н.Я. Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи. Витебск, 1897) [4, с. 161-171].
У шматлікіх народных мемаратах сцвярджаецца, што “ёсць добрыя і злыя ваўкалакі” (в. Кашалёў Буда-Кашалёўскага р-на), “Розныя ёсць: добрыя і злыя. Ёсць тыя, хто сам ваўкалакам захацеў быць (ета злыя)” (г. Добруш). Калі ваўкалак злы, то ён “заўсёды і ўсім зайздросціў, па начах бегаў і душыў скот сваіх суседзяў, а аднойчы і аднаго чалавека загрыз” (в. Людзвін Хойніцкага р-на), “яны нападаюць на скаціну і на людзей, выпіваюць у іх кроў і мозг” (в. Бывалькі Лоеўскага р-на), “можа нападаць на звяроў, на людзей” (в. Лапічы Буда-Кашалёўскага р-на), “могуць быць злыя і добрыя ваўкалакі, але ж часцей за ўсё злыя” (в. Халоднікі Калінкавіцкага р-на); “ёсць людзі, якія могуць самі ператварацца ў ваўкоў, то яны прыносяць людзям шкоду. Гэта калдуны… Есць яшчэ ваўкалакі і добрыя па натуры. Гэта людзі, якіх за грахі пакараў Бог ці паздзекваўся калдун” (в. Буркі Брагінскага р-на).
У памяці некаторых інфарматараў засталася (хоць і не дастаткова выразна) сітуацыя ператварэння чалавека ў ваўкалака з дапамогай трох нажоў: “Браліся тры нажы, утыркаліся ў зямлю і пачыналі кружыцца ў тым кругу (паміж нажамі), тры абарота ў адну старану, тры – у другую” (в. Скепня Жлобінскага р-на). Паводле ўспамінаў інфарматараў, у працэсе ператварэння ў ваўкалакаў прысутнічалі тыя ж тры нажы, якія “чараўнікі ўтыкалі ў зямлю, а потым скакалі праз іх тры разы” (в. Грамыкі Веткаўскага р-на). У некаторых аповедах размова вядзецца пра “зачараваныя рэчы” (праўда, канкрэтна яны не ўдакладняюцца) (в. Людзвін Хойніцкага р-на), праз якія калі пераскочыць, можна стаць ваўкалакам. У некаторых лакальных міфалагічных традыцыях былі вядомы іншыя павер’і, звязаныя з пераўтварэннем у ваўкалака: напрыклад, “бяруць нож яны, у пень тыркаюць і сягаюць праз яго. Некаторыя цераз старое кола, без восяў, пралазяць” (г. Добруш), “ваўкалак – гэта чараўнік, калдун, які ў поўнач прыходзіць у лес і ператвараецца ў ваўка. Для гэтага ён націрае ўсяго сябе сокам чараўнічай травы, сабранай пад Іванаў дзень на Лысай гарэ. Чараўнік павінен перапрыгнуць праз асінавы пень з ваткнутымі ў ім 12 нажамі” (г.п. Парычы Светлагорскага р-на).
Нягледзячы на тое, што міфалагема ператварэння чалавека ў ваўка мае ўстойлівы характар у славянскай міфалогіі, усё ж такіх міфалагічных аповедаў у беларусаў зафіксавана нязначная колькасць. У запісаных сюжэтах знайшлі адлюстраванне дзве тэндэнцыі:па-першае, чалавек сам, па ўласнай волі набываў воблік ваўкалака (“ваўкалакам можа быць, калі сам ператварыўся” – в. Бывалькі Лоеўскага р-на), па-другое, у гэтым працэсе ўдзельнічалі іншыя чараўнікі (“а могуць любога чалавека злыдні ператварыць” – в. Бывалькі Лоеўскага р-на). Даволі падрабязна характарызуючы працэдуру пераўтварэння чалавека ў жывёлу, М. Нікіфароўскі падкрэсліваў, што для гэтага трэба ўваткнуць “12 аднолькавых нажоў у зямлю, вастрыём уверх, і тройчы перакуліцца праз іх” [5, с. 77].
Здаўна замацаваныя ў народных уяўленнях асаблівасці ператварэння чалавека ў ваўкалака знайшлі працяг і набылі ўстойлівасць у працэсе бытавання ў сучасных запісах, якія дэманструюць пераемнасць міфалагічных традыцый. Паводле ўспамінаў інфарматараў, у працэсе ператварэння ў ваўкалакаў прысутнічалі тыя ж тры нажы, якія “чараўнікі ўтыкалі ў зямлю, а потым скакалі праз іх тры разы” (в. Грамыкі Лоеўскага р-на), “Бацька мне расказваў, што ў ваўкалака мог прэтварыцца толькі той, у каго ёсць дар. Браліся тры нажы, утыркаліся ў зямлю і пачыналі кружыцца ў тым кругу (паміж нажамі). Тры абарота ў адну старану, тры – у другую” (в. Скепня Жлобінскага р-на).
У некаторых аповедах размова вядзецца пра “зачараваныя рэчы” (праўда, канкрэтна яны не ўдакладняюцца) (в. Людзвін Хойніцкага р-на), праз якія, калі пераскочыць, можна стаць ваўкалакам. У некаторых лакальных міфалагічных традыцыях былі вядомы іншыя павер’і, сімвалічныя дзеянні, звязаныя з ператварэннем у ваўкалака: напрыклад, “бяруць нож яны, у пень тыркаюць і сягаюць праз яго. Некаторыя цераз старое кола, без восяў, пралазяць” (г. Добруш), “ваўкалак – гэта чараўнік, калдун, які ў поўнач прыходзіць у лес і ператвараецца ў ваўка. Для гэтага ён націрае ўсяго сябе сокам чараўнічай травы, сабранай пад Іванаў дзень на Лысай гарэ. Чараўнік павінен перапрыгнуць праз асінавы пень з ваткнутымі ў ім 12 нажамі” (г.п. Парычы Светлагорскага р-на), “Чалавек мог стаць ваўкалакам, калі яго закалдаваў нейкі вядзьмак. Гэтаму чалавеку надзявалі закалдованый пояс або ён перашагваў праз пень, у які быў уваткнуты нож” (г. Гомель).
Паводле зместу іншых міфалагічных аповедаў, дзейсным сродкам ператварэння чалавека ў ваўкалака з’яўляецца правядзенне яго праз хамут: “Адзін хлопец ёй (вядзьмарцы – В.Н.) жыта трохі падмяў, дык тая яго праз хамут правяла і ў валкалака закалдавала. Казалі, што яго мужыкі 12 разоў палкай секлі, пакуль з яго шкура гэтая воўчая не злезла”. “Штоб стаць абароценем, нада пралезці ў хамут. А штоб стаць чалавекам, нада другое закляцце ці штоб 12 разоў пугай пабіць абароценя-ваўка, штоб скура злезла” (г. Гомель). Акрамя прыведзеных сімвалічных дзеянняў, звязаных з біццём пугай, з мэтай набыцця чалавечага вобліку выкарыстоўвалі белы пояс, праз які, меркавалі, калі пераскочыць ваўкалак, то ператворыцца ў чалавека: “Пайшлі дзеўкі ў лес гуляць, павязалі пояс белы паміж дрэвамі, а самі праз яго скакаць пачалі. Аж тут бачаць: воўк бяжыць. Як бег, так і пераскочыў праз пояс і адразу ператварыўся ў чалавека” (г. Ветка).
Як асэнсоўваецца ў народным асяроддзі міфалагічны персанаж ваўкалака сёння ? Інфарматары звяртаюць увагу на такія адметныя рысы гэтай істоты, як наяўнасць чалавечага погляду (“вочы ў ваўкалака чалавечаскія” – в. Бывалькі Лоеўскага р-на), акустычныя асаблівасці голасу (ваўкалак “вые як бы плача”, “Гэтыя ваўкалакі вельмі жаласна выюць і стогнуць, нібы хворыя людзі” (в. Патапаўка Буда-Кашалёўскага р-на), “страшэнны вой яго пахож на плач” (в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на), “тыя, што ператвораныя, зусім як ручныя – жаласна скуголяць, у іх душа яшчэ чалавечая” (п. Мядкоў Светлагорскага р-на), адметнасці харчавання: “Не ганяюць жывёлу і не палююць на яе, харчуюцца раслінай” (в. Кашалёў Буда-Кашалёўскага р-на), “яны ядуць траву, корні, ягады, кару і розную лістоту” (в. Патапаўка Буда-Кашалёўскага р-на). У в. Забалатнікі Клецкага р-на (Мінская вобласць) запісаны міфалагічныя звесткі, згодна з якімі цяжарная жанчына, якая “не хацела дзіцятка, і тады яе нешта карала за гэтае, і яна пераўтваралася на ноч у ваўкалака”.
Як дазнацца, хто прымае воблік ваўкалака? Аказваецца, на гэты конт у жыхароў в. Шэйка Веткаўскага р-на існуе наступнае павер’е: “Трэба тое месца, дзе часта бывае ваўкалак, пасвяціць вадой з царквы і паміж дрэвамі завязаць ленту белага колеру. Дык вось, ваўкалак будзе бегчы, і калі пераскочыць гэтую ленту, то на некалькі хвілін прыме чалавечы выгляд, а тая лентачка адразу стане чырвонай”.
Засцерагчыся ад ваўкалака, паводле перакананняў беларусаў, можна з дапамогай малітвы і крэйды: “Нужно этим мелом нарисовать круг, стать в него и читать молитву. Оборотень испугается молитвы и убежит, только так можно спастись” (в. Пералёўка Веткаўскага р-на), “І яшчэ, калі ўбачыў ваўкалака, так нічога ўжо не можа спасці, акрамя малітвы. Ваўкалак спужаецца малітвы і ўцячэ” (в. Дуброва Ельскага р-на). Паводле народных вераванняў, “каб не наткнуцца на ваўкалака, лепш не хадзіць ноччу па лесе, асобенна кагда на небе поўная луна. А еслі ўвідзіш яго, то не спасёсся ад яго. Начнёш чытаць малітву – ён шчэзнець” (в. Гавяды Шклоўскага р-на Магілёўскай вобласці).
Устойлівым з’яўляецца народнае меркаванне адносна боязі ваўкалака, каб хто-небудзь са старонніх не парушыў тыя прадметы (нажы), якія ён выкарыстоўвае ў самім рытуале пярэваратніцтва: “Баіцца ён толькі аднаго: калі хто-небудзь выцягне з пня адзін з дванаццаці нажоў, тады ён ужо ніколі не зможа стаць зноў чалавекам, прыняць чалавечае аблічча” (г.п. Парычы Светлагорскага р-на). Жыхары в. Вільча Жыткавіцкага р-на працэс адваротнага ператварэння ваўкалака, набыцця ім чалавечага вобліку звязваюць з поясам, які, лічылі, “трэба працягнуць па зямлі, і калі ваўкалакі пераскочылі б праз яго, то й сталі б ізноў людзьмі”. Калі дзейнічалі ведзьмакоўскія чары (“у ваўкалака чалавека магла ператварыць і ведзьма” – в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на), то, каб вызваліцца ад іх, у гэтай мясцовай традыцыі прапаноўвалася “пралезці ў хамут ілі ж перакуліцца цераз парог” (в. Пабядзіцель Лоеўскага р-на).
“Для засцярогі ад ваўкалакаў у народзе выкарыстоўваліся розныя сродкі. Каб ноччу ваўкалак не “заел спящего”, рэкамендавалі расшпіліць каўнер сарочкі, хрысціць падушку і пакласці каля яе “Евангелие, Часовник” або іншую кнігу духоўнага зместу; тройчы перахрысціць ложак. Жанчыны далей не знімалі галаўнога ўбору (“чепца, повойника”), а дзяўчаты на ноч завязвалі хустку. Перад сном чыталі наступную малітву: “Господи Ийсусе Христе! Благослови меня на сон грядущий. Пресвятая Богородица, защити меня. Все святые, молитесь за меня. Простите меня, все четыре стороны, прости меня, мать-сыра земля, прости меня, красно солнышко и светел месяц, простите меня, часты звездочки, прости меня, зоря ясная, простите меня, леса темные, реки быстрые, болота непроходные, простите меня, поля широкие, дороги дальние. Простите меня, все други и недруги / Влад. губ.) [6, с. 116-117]. Як у рускіх міфалагічных павер’ях, так і паводле вераванняў беларусаў, тыповай з’явай было ператварэнне людзей у ваўкоў чараўнікамі падчас вяселля: “І больш за ўсё чараўнікі абарачаюць у ваўкоў людзей у час вяселля” (в. Вільча Жыткавіцкага р-на). Захавалася многа варыянтаў расповеду аб тым, як “чараўнік ператварыў у ваўкоў увесь вясельны “поезд” з-за таго, што яго не запрасілі на вяселле, пад скурай забітага пярэваратня знаходзяць абрадавы пояс “вясельнага маршалка” (“свадебного тысяцкого”) – галоўнага распарадчыка вясельнага рытуала” [7, с. 187]. Паводле народных вераванняў, калі завяршаецца тэрмін чараў, ваўкалак можа набыць зноў воблік чалавека: “Дзеля гэтага трэба кінуць на яго пояс, накрыць абрусам на якім асвячалі велікодную ежу, кінуць на яго сваю скінутую і разадраную адным узмахам кашулю, парваць ільняную нітку, пад якой ваўкалак прабег, і інш. Калі ўдзельнікі вяселля сталі ваўкалакамі, то ім трэба зайграць на скрыпцы вясельныя песні, пры гэтым угаворваць: “Ці ня досыць вам хадзіць, людзей смяшыць, сабак дражніць? Ідзіце лепей дамоў!” як толькі музыка зайграе песню, што ігралі ў момант іх зачаравання, ваўкалакі радасна крычаць і становяцца людзьмі” [8, с. 72-73].