Література

1. Левицька Г., Левицький Р. Caмoучитель польської мови. Практичний курс: Навчальний посібник. – K. : Meтодика, 2001. – 256 c.

1. Пучковський Ю. Польська мова. Посібник для студентів гуманітарних спеціальностей. – Рівне: Сантапрінт, 2000. – С. 33 – 35.

2. Biłeńka-Swystowycz Ł., Jarmoluk M. Uczę się polskiego. – K. : ArtEk, 1998. – S. 14, 15, 110 – 112.

3. Житар У., Пікуль С., Попов Є., Слободян Д. Польсько-український словник. – К. : Чумацький шлях, 2010. – 672 с.

4. Русско-польский разговорник / Сост. З.Полонская. – К. : А.С.К., 2001. – С. 13 – 14.

5. Polskie przysłowia / Red. naczelny W. Głuch – Wrocław: Europa, 2006. – C. 31 – 32.

Практичне заняття № 19

Тема. Асиміляція звуків між сусідніми словами в реченні

План

1. Асиміляція звуків між сусідніми словами в реченні. Варшавська та краківсько-познанська вимови.

2. Вибачення.

3. Прослуховування тексту „W podroży”.

1. Асиміляція звуків між сусідніми словами в реченні

(Upodobnienie międzywyrazowe w zdaniu)

Подібно до асиміляції у певних сполученнях приголосних всередині слів відбувається асиміляція приголосних між окремими словами в реченні. Перший приголосний наступного слова впливає на кінцевий приголосний попереднього слова, який уподібнюється до нього у вимові, тобто відбувається регресивна асиміляція.

Якщо кінцевий приголосний попереднього слова глухий, а перший приголосний наступного дзвінкий, то попередній приголосний відповідно одзвінчиться.

brak wody – нестача води

głos babci – голос бабусі

płacz dziecka – плач дитини

Якщо ж кінцевий приголосний попереднього слова дзвінкий, а перший приголосний наступного слова глухий, то відповідно попередній приголосний оглушиться.

samochód stanął – автомобіль зупинився

wóz siana – віз сіна

wróg cofnął się – ворог відступив

Таким самим уподібненням підлягають також кінцеві приголосні прийменників.

przed chatą – перед хатою

w skrzynce – в скриньці

z przyjacielem – з приятелем

Слід зазначити, що така асиміляція відбувається лише при швидкому темпі мовлення. При роздільній вимові всі приголосні вимовляються чітко.

Крім того, на асиміляції відбиваються і регіональні особливості польської мови. Так, наприклад, перед першим голосним або сонорним (m, n, r, l, ł) звуком наступного слова кінцевий приголосний звук попереднього слова вимовляється завжди оглушено у варшавській вимові і завжди одзвінчено у краківській і познанській вимовах.

żołnierz maszeruje – солдат марширує

szereg oficerów – ряд офіцерів

brat idzie – брат іде

las mieszany – мішаний ліс

2. Вибачення

(Przeprosiny)

Przepraszam – Вибачте.

Przepraszam bardzo – Прошу вибачення.

proszę mi wybaczyć – Вибачте

Proszę o wybaczenie! – Прошу вибачення.

Przepraszam za kłopoty – Вибачте за клопоти.

To moja wina – Я винен.

Bardzo żałuję – Дуже шкодую.

Przepraszam, że przeszkadzam – Перепрошую, що перешкоджую

Przepraszam za spóźnienie. – Перепрошую за спізнення.

Przepraszam, że spóźniłem się (przerywam, nie mogę przyjść) – Перепрошую, що запізнився (перебиваю Вас, не можу прийти).

Przepraszam, ale muszę już iść – Перепрошую, але мушу вже іти.

Niech się Pan nie gniewa – Не гнівайтесь.

Proszę się nie obrażać – Не ображайтесь.

Przepraszam, nie miałem racji – Перепрошую, я не мав рації.

Bardzo mi przykro – Мені дуже шкода.

Proszę (bardzo) – Прошу (дуже).

Nic nie szkodzi – Нічого.

Drobnostka – Дрібниці!

Proszę się nie niepokoić! – Прошу не турбуватись!

Szkoda! – Шкода!

To bardzo źle! – То дуже погано!

Bardzo mi przykro. – Дуже шкoда.

Завдання 1. Прочитайте та перекладіть словосполучення. Вкажіть міжслівну асиміляцію.

Błąd punktuacyjny, wyraz poprawny, też stało, powiedz każdemu, rok następny, pociąg pośpieszny, Instytut Metereologiczny.

Завдання 2. Перекладіть на українську мову словосполучення.

Стіг сіна, голос дідуся, ліс дубовий, крик дитини, відповідь сина, сповідь дочки, біг спортсмена.

Завдання 3. Вжийте у діалозі лексику на позначення вибачення.

Завдання 4. Прочитайте та перекладіть польські прислів’я:

Wysoki jak brzoza, a głupi jak koza.

Wysoki jak topola, a durny jak fasola.

Z głupim a pijanym nigdy końca nie dojdziesz.

Z głupim gadać to jak z łysym za kudły się brać.

Z mądrym się witaj, głupiego omijaj.

Завдання 5. Вивчіть скоромовку:

Pleciesz bez sensu jak morda spod kredensu.

Завдання 6. Відгадайте загадку:

Jestem zawsze bardzo głodny

Mam wilczy apetyt

Złą sławą wśród ludzi

Cieszę się niestety

Smutno mi, że nawet w bajkach

Nie lubi mnie nikt

A ja jestem przodkiem pieska

Nazywam się ....

(wilk)

Завдання 7. Посміхніться:

Ukryte znaczenie męskich zwrotów grzecznościowych

Mężczyzna mówi: To bardzo dobry film.

Znaczy: Jest w nim broń palna, noże, szybkie samochody i piękne kobiety.

Завдання 8. Вивчіть напам’ять вірш:

Wiosna (Jan Brzechwa)

Naplotkowała sosna,

Że już się zbliża wiosna.

Kret skrzywił się ponuro:

– Przyjedzie pewno furą...

Jeż się najeżył srodze:

– Raczej na hulajnodze.

Wąż syknął: – Ja nie wierzę,

przyjedzie na rowerze.

Ktoś gwizdnął: – Wiem coś o tym,

przyleci samolotem.

– Skąd znowu – rzekła sroka –

ja z niej nie spuszczam oka

i w zeszłym roku w maju

widziałam ją w tramwaju.

– Nieprawda! Wiosna zwykle

przyjeżdża motocyklem!

– A ja wam tu dowiodę,

że właśnie samochodem.

– Nieprawda, bo w karecie!

– W karecie? – Cóż pan plecie?

Oświadczyć mogę krótko,

że płynie własną łódką!

A wiosna przyszła pieszo.

Już kwiaty za nią spieszą,

Już trawy przed nią rosną

I szumią: – Witaj, wiosno!

Завдання 9. Прочитайте та перекладіть легенду.

Wał Żmii (Lucjan Siemieński)

I.

W niepamiętnych czasach Kozaczyzny Bóg zesłał na kozacki naród straszliwą potworę nazwaną Żmiją, która całą krainę spustoszyła najokropniéj. Władca téj ziemi zapobiegając dalszym nieszczęściom ułożył się z potworą tą codziennie dawać jéj na pożarcie jednego młodzieńca, koleją z każdéj rodziny w kraju. W sto lat potém, przyszła koléj na rodzinę panującą, w któréj był tylko jeden młodzian, ostatni rodu potomek; próżno cały naród ofiarowywał w zamian swych synów, potwór żmija zamiany nieprzyjmował. W ówczas nieszczęśliwy młodzieniec był zawieziony na oznaczone miejsce, aby był pożartym od żmii. Młodzieńcowi temu, gdy się tam został, zjawił się anioł, i nakazał ucieczkę przed żmiją; dla uskutecznienia jakowéj nauczył go modlitwy i Ojcze nasz; jakoż, gdy zbliżanie się żmii uprzedził gwałtowny szum wichru, młodzieniec przedsięwziął ucieczkę, która trwała trzy dni i trzy nocy; skoro zaś młodzieniec choć na chwilę przestał powtarzać nauczoną modlitwę, natychmiast zaczynały go palić wyziewy z paszczy rozsrożonéj i ścigającéj żmii. Czwartego dnia młodzieniec całkowicie z sił wyniszczony, już prawie był dościgany, gdy ujrzał przed sobą kuźnię, gdzie ŚŚ. Hleb i Borys pracowali nad zrobieniem pierwszego pługa dla ludu téj krainy i młodzieniec skrył się do owéj kuźni, a święci przerażeni słyszanym szumem wichru, uprzedzającym o zbliżaniu się żmii, żelazne drzwi kuźni zatrzasnęli, i w téjże prawie chwili przybiegła żmija, prośbą i groźbą żądając wydania sobie młodzieńca; czego gdy święci uskutecznić nie chcieli; żmija trzy razy zalizała językiem żelazne drzwi kuźni, i za czwartym razem język na wylot przesadziła; w ówczas święci mając na pogotowiu rozpalone kleszcze, schwycili żmiję niémi za język; a tak złapaną wprzęgli do gotowego już pługa, i odrzucili nim skibę, do dziś nazywaną wałem żmijowym.

II.

Drugie o tychże wałach podanie, więcéj rycerskie, tak samo jak poprzedzające się zaczyna, wywodząc tylko pochodzenie żmii, że wyszła z morza i siedm głów miała, i że jéj nie młodzieńce, lecz najpiękniejsze poświęcano dziewice. Wypadła koléj na królewnę, którą mimo ciężki żal rodziców i narodu, odprowadzono na oznaczone miejsce, gdzie gdy nieszczęśliwa płakała, przybył jakiś nieznajomy młodzieniec, od stóp do głowy zbrojny, i o przyczynę płaczu zapytał; w czém objaśniony, przyrzekł królewnie wybawić ją od śmierci, i dla nabrania siły do walki ze żmiją, położył się spać, poleciwszy zbudzić siebie królewnie. Gdy łoskot do gromowego podobny, zwiastował zbliżanie się żmii, strwożona dziewica upadła na kolana przed śpiącym bohatyrem i pod uchylonym hełmem ujrzawszy piękną twarz młodzieńca uczuła w sercu nowe, dotąd obce dla siebie wzruszenie; w tém łza jéj spadła na twarz śpiącego, czém gwałtownie obudzony, zawołał: dla czegoby go tak mocno w twarz upiekła? — odrzekła: iż żmija się zbliża. Młodzieniec uchwycił broń i w pogotowiu czekał na żmiję. Wkrótce nastąpiła walka, która trwała trzy dni i trzy nocy, przerywana, to odpoczynkiem walczących, to mimowolném wykrzyknieniem królewny, gdy która z siedmiu głów żmii upadała pod nogi jéj bohatyra; czwartego dnia żmija została pokonana, straciwszy ostatnią siódmą głowę. W ówczas młodzieniec odwiózł królewnę jéj rodzicom, ożenił się z nią i wziął w posagu królestwo; żeby zaś nowa żmija kiedy nieprzyszła od morza, granice swego państwa obwiódł wysokim wałem, którego szczątki do dziś dnia noszą zazwę wałów żmijowych.

III.

W kozaczyznie był hetman Żmija, chrobry i wielki wojak; w jednéj z wypraw swoich poznał bardzo ładną Laszkę i ożenił się z nią; a chcąc odtąd żyć z żoną, postanowił kraj własny obwarować od napadów sąsiedzkich; dla tego podzielił kraj na 10 pułków, a w każdym pułku kazał na granicy zbudować dziesięć zamków; tak, aby wszystkie sto, stanowiły jednę prawie ścianę. Prace te jednak zaledwo w części przyprowadzono do skutku; gdyż żona Żmii nie kochając męża swego, dała o wszystkiém wiedzieć swoim braciom, którzy najechawszy królestwo Żmii, ogniem i mieczem je zniszczyli; a samego Żmiję schwytawszy rozsiekali, i wszędzie, gdzie tylko były wały usypane z jego rozkazu, po kawałku trupa powieszono, i odtąd wały te zowią zmijowémi wałami.

Завдання 10. Дайте відповідь на питання за текстом, вміщеним у попередньому завданні.

I. 1. Co zesłał w niepamiętnych czasach Kozaczyzny Bóg na kozacki naród? 2. Czego wymagała straszliwa potwora nazwana Żmiją codziennie? 3. Kto zjawił się przed młodym młodzieńcem i nakazał mu robić? 4. Gdzie ukrył się młodzieniec od żmii? 5. Jak powstał wał żmii?

II. 1. Skąd pojawiła się żmija i ile głów miała? 2. Kogo potwór wybierał na pożarcie? 3. Kto pomógł młodej królewnie? 4. Ile czasu trawała walka między nieznajomym młodzieńcem a żmiją? 5. Jak pojawiły się wały żmijowe?

III. 1.Kogo poznał i z kim się ożenił chrobry i wielki wojak hetman Żmija? 2. Na ile części podzielił swój kraj i z jakiej przyczyny to zrobił? 3. Czy kachała męża swego ładna Laszka? 4. Co uczynili bracia z hetmanem?