Электронды компьютер

30 жылды артқа тастап, 1952 жылға келейік. Remington Rand фирмасы UNIVAC санақ бюросына арналған дүние жүзіндегі бірінші коммерциялық электронды компьютерді жасады. Сол жылы үш-ақ UNIVAC сатылды. IBM-дегі Ватсон – біз білетін Ватсонның ұлы, кіші Томас Ватсон шағын, тартымсыз нарықтың бетпердесін жамылып жасырынып жүрген, ешкім тимеген сұранысты байқамағанша, көгілдір мұхит елеусіз күйінде қала берді. Кіші Ватсон электронды компьютерлердің бизнесте қандай рөл ойнай алатынын түсінді де, IBM-ге осы мәселемен айналысуды тапсырды.

1953 жылы IBM компаниясы бизнеске арналған алғашқы орта көлемді компьютер IBM 650 үлгісін шығарды. Бизнесмендер электронды компьютерлерді пайдалана бастаса, олар күрделі машиналарды сатып алғысы келмей, өздері пайдаланатын қуаты үшін ғана төлегісі келетінін ұғынып, IBM өзінің IBM 650-ін UNIVAC-қа қарағанда әлдеқайда қарапайым, әрі аз қуатты қылып жасап, UNIVAC миллион доллар болғанда, өз машинасын бар-жоғы 200 000 долларға бағалады. Нәтижесінде 1950 жылдардың соңына қарай IBM бизнеске арналған компьютерлер нарығының 85 пайызын билеп алды. 1952 жыл мен 1959 жылдың аралығында пайда 412 миллион доллардан 1,16 миллиард долларға дейін артып, шамамен үш еселенді.

IBM-нің көгілдір мұхитқа екпіндеп енуі 1964 жылы ерекше қарқынды болды, ол кезде компания System 360-ты ауыстырылатын БЖ-ның жиынтығымен, перифериялық жабдықтармен және қызметтер пакетімен жабдықталған компьютерлердің алғашқы ірі жинақтамасын шығарды. Бұл «барлығына бір көлем» үлгісімен жасалатын тұтас мейнфреймнен тікелей алшақтау болды. Кейінірек, 1964 жылы, IBM компьютерлерді сату тәртібін өзгертті. Аппаратураны, қызметтерді және бағдарламалық жасақтаманы жиынтығымен қоса ұсынудың орнына, IBM құрамдас бөліктерді ажыратты да оларды саудаға жеке-жеке ұсына бастады. Сөйтіп, БЖ мен қызметтердің мультимиллиардты индустриясы пайда болды.

Бүгінгі күні IBM компьютерлік қызметтерді ұсынатын аса ірі компания болып табылады, және компьютерлердің дүние жүзіндегі ең ірі өндірушісі болып қалуда.

Дербестендірілген компьютер

Жиырмасыншы ғасырдың 60-70 жылдары компьютерлер өнеркәсібі өз дамуын жалғастырды. Осы салаға екпінмен енген IBM, Digital Equipment Corporation (DEC), Sperry және басқа да компаниялар дүние жүзі бойынша қызмет ете бастады, қызмет көрсету мен перифериялық жабдықтардың нарығын іске қосып, өнім желісін жетілдірді және кеңейтті. Алайда, 1978 жылы, компьютерлердің аса ірі өндірушілері бизнес-нарыққа арналған үлкенірек, қуаттырақ машиналар шығару мақсатына бағыт алған кезде, Apple Computer, Inc. Фирмасы өзінің Apple II атты үйде пайдаланылатын компьютерін шығарып мүлде жаңа нарық кеңістігін жасады.

Тарап кеткен пікірге қарамастан, шын мәнінде Apple нарықтағы алғашқы компьютер болған жоқ. Одан екі жыл бұрын Micro Instrumentation and Telemetry Systems (MITS) компаниясы Altair 8800-ді шығарды. Компьютер әуесқойларының арасында Altair-ға зор сенім артылды. Business Week тез арада MITS-ті «үй компьютерінің IBM» деп атады.

Дегенмен, MITS көгілдір мұхит жасай алмады. Неліктен? Оның машинасында мониторы, тұрақты жадысы болмады, жедел жадысының небары 256 ұяшығы ғана болды, БЖ мен пернетақта болған жоқ. Мәліметтерді енгізу үшін пайдаланушылар қораптың алдыңғы панеліндегі тумблерлерді ауыстырып отырды, ал бағдарламаның нәтижелері алдыңғы панельде белгілі бір тәртіппен жанатын шамдар түрінде бейнеленетін. Мұндай қолданылуы күрделі үй компьютеріне нарықтың табылмағаны ғажап емес. Үміттің аз болғаны сонша, сол жылы Кен Ольсен, Digital Equipment президенті өзінің «Адамға үйде компьютер ұстау мүлде керек емес», деген атақты фразасын айтты.

Екі жылдан соң Apple II үй компьютерлерінің көгілдір мұхитын жасап, Ольсенді өзінің айтқан сөздері үшін өкінуге мәжбүр етті. Сол кездегі технологияға негіздеп, Apple II дизайны «барлығы біреуде» - кіріктірілген пернетақтасы, қуат көзінің блогы және графиканы бейнелейтін құрылғысы бар пайдаланылуы ыңғайлы пластик корпусты ұсынды. Apple II-ге, мысалы, Apple Writer мәтін редакторы мен visiСаlс электронды кесте сияқты ойындардан бастап, бизнес-бағдарламаларға дейін алуан түрлі БЖ қосыла ұсынылды, бұл – сатып алушылар үшін компьютерді қол жетімді қылды.

Apple сол кезеңдегі компьютерлер туралы көпшілік ішінде тарап кеткен көзқарасты өзгертті. Енді компьютерлер технологиялық жаңалықтардан есі кететін «нақұрыстарға» арналған зат деп саналмады. Бір кездегі Т Үлгісі сияқты, ДК де америкалық үйдің міндетті бұйымына айналды. Apple II пайда болғаннан кейін екі-ақ жыл өткен соң, Apple компаниясының сауда көлемі жылына 200 000-ды құрады. Құрылғанына небары үш жыл толғанда компания Fortune 500 тізіміне енді – бұл бұрын болып көрмеген құрмет¹⁶. 1980 жылы шамамен жиырма компания 724 дербестендірілген компьютер сатып, 1,8 миллиардтан астам доллар тапты¹⁷. Келесі жылы нарықта тағы жиырма компания пайда болып, сауда көлемі 1,4 миллион бірлікке жетіп, екі есеге артты, сөйтіп шамамен 3 миллиард доллар әкелді¹⁸.

Қырағылық танытқан IBM өз компьютерін шығаруды жоспарлап, алғашқы бірнеше жыл бойына нарық пен технологияларды зерттеді. 1982 жылы компания басқа компанияларға БЖ-ны жазуға және перифериялық құрылғыларды дайындауға мүмкіндік беретін әлдеқайда ашық архитектураны ұсынып, үй компьютерлерінің көгілдір мұхитын оқыс кеңейтті. Бағдарламалық жасақтамасы мен перифериялық аспаптарын сырттағы дайындаушылар жасай алатын стандартталған операциялық жүйені құрып, IBM әрі бағалар мен шығынды төмен күйінде ұстап, әрі клиенттерге үлкен пайдалылық ұсына алды. Өндірістің масштабы мен көлемін үнемдеудің есебінен компания сатып алушылардың көпшілігіне қол жетімді баға белгілей алды¹⁹. Бірінші жылы IBM 200 000 дербестендірілген компьютер (ДК) сатты – бес жылға жоспарлаған саудасынан сәл кем; 1983 жылға қарай сатып алушылар IBM-нің 1,3 миллион дербестендірілген компьютерін сатып алды²⁰.