- •Бірінші сабақ
- •Фонетикалық жаттығулар
- •Актив сөздермен жұмыс істеуге жаттығамыз
- •5. Баға. Бағаға қатысты сөздер тобы.
- •Екінші сабақ экономиканы білу – пайда
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Екінші сабақтың жалғасы
- •Үшінші сабақ Уақыт алтыннан қымбат. Уақытты бағалай біл
- •Уақыт туралы
- •Төртінші сабақ
- •Бесінші сабақ
- •Алтыншы сабақ жоспар қажет пе?
- •Бәрі де өз орнында
- •Баға туралы әңгімелесейік.
- •Ресми емес кезде тауардың бағасын қалай сұрауға болады? (Как
- •4. Мына сөз тіркестерін қалай түсінесіз:
- •6. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7. Орыс тіліндегі оценить, уценить, переоценить сөздерінің қазақша баламасын табыңыздар.
- •8. Сұхбат
- •Сегізінші сабақ
- •Күлейік, демалайық_______________
- •Сегізінші сабақтың жалғасы Табыс тарихы
- •Мәтінді түсінгенін тексеруге арналған тест тапсырмалары.
- •Мәтінге қатысты тапсырмаларды орындаңыз:
- •3. Мәтінде берілген экономикалық терминдерді жазып алыңыз.
- •4.Сұрақтарға мәтінді пайдаланып, жауап беріңіз.
- •9. Мәтінге қатысты өздік жұмысты орындаңыз:
- •Тоғызыншы сабақ
- •Мәтіндерді оқыңыз. Пайда
- •6. Жаттығуларды орындаңыз, дұрыс жауабын таңдаңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап іздеп көріңіз:
- •Шағын мәтінде экономикадағы қандай термин көп айтылады?
- •Сабақты қорытындылау үшін жоспар жасаңыз, жазған жоспарыңыз бойынша сөйлеңіз.
- •Мәтін тақырыбы бойынша семантикалық картаны а)толықтырыңыз:
- •Грамматика: шарт мәнді құрылымдар
- •Сөйлемдерді оқыңыз. Шарт мәнді конструкцияға назар аударыңыз.
- •Сөйлемдерді мәтін мазмұнына сәйкес аяқтаңыз.
- •Есімшенің анықтауыш қызметінде жұмсалуы
- •Мәтінде берілген экономикалық терминдерді жазып алыңыз.
- •Қандай қайырымдылық қорлары туралы білесіз?
- •Мәтінге қатысты тапсырмаларды орындаңыз:
- •Оныншы сабақ меншік және жекешелендіру
- •Он біріншіі сабақ ақша деген не?
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Он бірінші сабақтың жалғасы
- •Мәтінде берілген экономикалық терминдерді жазып алыңыз.
- •Сұрақтарға жауап іздеп көріңіз.
- •Шағын мәтіннің қорытындысы не деп ойлайсыз? Қандай экономикалық ұғымдар бар?
- •Сұрақтарға жауап іздеп көріңіз.
- •10. Мәтінде қандай экономикалық терминдер берілген, мазмұны не туралы?
- •Тесті орындап көріңіз.
- •Он екінші сабақ банк қызметі
- •Банк тарихынан
- •Банктер
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Он үшінші сабақ бәсеке керек пе?
- •Экономика маманы мен газет тілшісінің сұхбаты
- •Мына сұрақтарға жауап беріңіз:
- •Қызметтегі кеңес
- •Саудаласайық, саудаласып көрелік
- •Базаршы жігіт пен ақылды қыз
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Он бесінші сабақ меншік деген не?
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Он бесінші сабақтың жалғасы
- •Жеке меншік
- •Мәтінде берілген экономикалық терминдерді жазып алыңыз.
- •3. Сұрақтарға жауап іздеп көріңіз.
- •5. Егер өнертапқыш болсаңыз, сіздің қызықты идеяларыңыз....
- •6. Жеке меншік жақсы ма, жаман ба?
- •Грамматика: заттың сапалық сипаты н білдіретін құрылымның берілуі
- •Он алтыншы сабақ маркетинг қызметі деген не?
- •3) Жарнама қызықтары:
- •Жақсы жырды жаттайық
- •Он жетінші сабақ ұқыптылық пен үнемшілдік – экономика жаны
- •Сен ұқыптысың ба, үнемшілсің бе?
- •Ақшадан да қажет не?
- •Үнемшілдік дегеніміз – сараңдық емес
- •Тәуекелшілдік
- •Күлейік, демалайық
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Он сегізінші сабақ
- •Он тоғызыншы сабақ ертегілердегі экономика
- •Қожанасыр мен молда
- •Он тоғызыншы сабақтың жалғасы
- •Бай ма әлде кедей ме?
- •Мәтінді түсінгенін тексеруге арналған тест тапсырмалары.
- •Грамматика: салыстырылудың берілуі. Сапасы бойынша салыстырылу
- •Бірдейлікті білдіретін құрылымдар
- •Жиырмасыншы сабақ
- •«Судың да сұрауы бар»
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Жиырма бірінші сабақ
- •Сөздермен жұмыс.
- •3. Ойтүрткі сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •Талқылаймыз
- •4. Мәтінге байланысты түсінікті тексеруге арналған тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •Мәтінге қатысты тапсырмаларды орындаңыз:
- •Газет беттерінен су мәселесі, трансшегаралық , мемлекет аралық өзендер туралы мақалаларды оқыңыз. (« Айқын» , 24. 09. 2009. 25 – бет.) жиырма екінші сабақ құнды қағаздар туралы не білесіз?
- •Отандық өндірісті көтеру – бәріміздің парызымыз
- •Жиырма үшінші сабақ келіссөздер жүргізейік
- •1. Фирмаңызды қалай таныстырасыз?
- •2. Өзіңіздің сапарыңыздың мақсаты туралы қалай айтасыз?
- •3. Коммерциялық ұсыныстарды қалай айтуға болады?
- •4. Контрактінің (мәміленің) мазмұнын қалай сұрауға болады?
- •5. Мәміленің, контрактінің түрлеру туралы қалай айтуға болады?
- •Контракт, шарт, мәміле терминдерімен тіркесетін сөздер
- •1. Әңгімені қалай бастау керек.
- •2. Келісім, құптау, сенімділікті қалай білдіреді:
- •3. Келіспеуді, құптамауды, қарсылықты қалай білдіреді:
- •Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
- •Оқулықта берілген тақырыптарға қатысты экономикалық сөздік-минимум
- •Мазмұны
Даналар сөзін тыңдайық
Су мен жер туралы ой – бұл түптеп келгенде адамның өзі туралы ой.
Ш.Айтматов.
Ел мен жер – оның көгілдір орманы мен мөлдір көлдері, байтақ даласы мен асқақ таулары – біздің басты байлығымыз.
Ы.Алтынсарин.
Қоғалы көлдер, құм, сулар
Кімдерге қоныс болмаған.
Саздауға біткен құба тал
Кімдерге сайғақ болмаған.
Махамбет.
Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыздар:
(ознакомьтесь с новыми словами и словосочетаниями)
ақиқат – истина, правда, реальность
ауыз су – питьевая вода
алмастыру – заменить, сменить
бүтіндей дерлік – целиком
қадір-қасиет – достоинство
қара суға түсті – сильно вспотеть
қоныс – стоянка, поселение
маңызды – важный, значимый
салдар – последствие, следствие
су жаңа – новый
су жүрек – трусливый
табиғи ресурс – природный ресурс
таяу – близко, ближний
тамшы – капля
тұщы су – пресная вода
уландыру – отравить, травить
ширек – четверть.
Жиырма бірінші сабақ
Су тіршілік көзі
Сөздермен жұмыс.
Мына сөз тіркестерінің ана тіліңіздегі баламасын табыңыз (сөздікті пайдаланыңыз).
Қарызға алу, тіршілік көзі, кепіл, тым төмен, сумен жабдықталу, өзен бастауы, тәуелді ету, жаһандық жылына бастау, кішігірім бір мемлекет, жер асты, суды үнемдеу, қаперге алмау, бағыт –бағдар, суару, суармау.
3. Ойтүрткі сұрақтарға жауап беріңіздер.
а) Қазақстан Республикасы су шаруашылығы жүйесінің бүгінгі ахуалы қандай?
ә) Суды үнемдеудің жаңа технологиялары қай елдерде жақсы дамыған деп ойлайсыз?
б) Қазақстан Республикасында қалаларды ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі қандай деңгейде?
в) Климаттың жаһандық жылына бастауының өзен-суларға әсері қандай?
г) Су ресурстарының азая бастауы экономика үшін қандай мәселелер туғызуы мүмкін?
д) Су терроры туралы қандай ақпараттар білесіз?
Талқылаймыз
Мәтінді оқыңыз. Дисскуссия тақырыбын анықтаңыз.
Дастан: Салтанат, не оқып отырсың?
Салтанат: Мына бір мақала қызық екен.
Дастан: Қандай мақала?
Салтанат: «Суды да қарызға алып жүрмейік» деген. Су маманының көзімен қарасақ, көп мәселе жатыр екен. Ал біз назар аудармаймыз.
Айнұр: 2003 жылды Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас ассамблеясының халықаралық ауыз су жылы деп жариялануының өзінде үлкен мән бар. Өйткені су – тіршілік көзі, ұлттың денсаулығы, тек Қазақстан мемлекетінің ғана емес, бүкіл әлемнің болашақ өмірінің кепілі.
Дастан: Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымдарының мәліметтеріне қарағанда, әлемде жыл сайын ауыз су сапасының тым төмендігінен 5 млн. адам өледі екен. Бұл дегеніңіз - бір жылда кішігірім бір мемлекеттің халқы жойылып кетіп отырады деген сөз.
Салтанат: Мына мақалада айтылған деректер бойынша, жалпы, ТМД бойынша, Қазақстан сумен жабдықталу жағынан ең төменгі орында екен. Еліміздегі өзен ағынының 56 пайызы ғана өз территориямызда құрылады екен. Бұл ахуал Қазақстанды өзен бастауында орналасқан мемлекеттерге (Қытай, Ресесй, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан) тәуелді етіп отыр.
Шынболат: Тұрғындар мен экономиканы сумен қамтамасыз етудің нашарлығы бірнеше себептерден тұрады. Бірінші себеп – трансшегаралық өзен сулары көлемінің азаюы. Екінші себеп – климаттың өзгеруіне байланысты жергілікті сулардың 10-12 пайызға кемуі. Алдағы уақытта бұл жағдай бұрынғыдан күрделене түседі. Өйткені дүниежүзінің климат зерттеушілерінің айтуынша, климаттың жаһандық жылына бастауына орай, жер бетінде бірнеше аймақтық өзен-сулары тартылып кетпек. Сол көрсетілген аймаққа Қазақстан да еніп тұр. Бұл мәселені «География институты» МЕК директоры орынбасарының айтуынша, шешудің екі жолы бар, - дейді ғалымдар. Біріншісі – жерасты ресурстарын кеңейту, қолда бар су ресурстарын үнемдеп пайдалану. Екіншісі - Сирия, Израиль елдеріндегідей суды үнемдеудің жаңа технологияларын ендіру.
Гүлназ: Ал «Алматы гидрология» ЖШС бас директорының айтуынша, экономика үшін де, тұрғындар үшін де алдағы уақытта пайдаланатын су көлемі жыл өткен сайын азайғаны –азайған.
Алматы жерасты суларын пайдалану өте азайып кетті. Ауыз суына пайдаланатын нағыз байлық жер астында жатыр.
Кәмилә: Бізде, ащы да болса, мойындамайтын бір шындық – астана, серіктес қалалар салуды қолға аламыз да, еретеңгі күні ауыз сумен қалай қамтамасыз ететінімізді қаперімізге алмайтын жаман әдет қалыптасып отыр. Бүгінде Астана халқын таза ауыз суымен жабдықтау – үлкен мәселеге айнала бастады. Меніңше, су құбырларын тартқан кезде де бағыт-бағдарсыз жұмыс істеуге болмайды.
Айсәуле: ауылшаруашлығы министрлігінің мәліметтеріне сүйенсек, 15 жылда Қазақстандағы суармалы жер көлемі 2,5 миллионнан, 1,2 миллионға түскен. Қандай себептерден дейсіздер ғой, дұрыс суарылмағандықтан, яғни шектен тыс суарылған. Ал, шектен тыс суарылған алқаптар тұзданып, өз өмірлігін жойып, істен шығатыны белгілі. Осындай қарқынмен барды оңды-солды шаша беретін болсақ, суды сырттан қарызға сұрауымыз да мүмкін. (Негізгі мәліметтер «Айқын» апталығынан алынды 03.05.07).