23.3. Жоғары сынып оқушысының өзгешеліктері.

Жоғарғы сынып оқушысы өз анатом-физиологиялық дамуында үлкен адамға жақындайды. Жоғағы сынып оқушысы қиын философиялық мәселелерді түсініп өз пікірлерін айта алады.Онығ көптеген сұрақтар бойынша өзінің пікірлері бар, бір анық қайраткерлікке қызығушылық танытады, болшрқ мамандығына дайындалады.Баланың өз дамыған адамгершілік сезімі өзінің жеке пікірін ең маңызды қылады.Сондықтан педагог осы сұрақ бойынша баланың көзін ашып дұрыс әдістер беру тиіс.

Жоғарғы сынып оқушысы бозбалаға қарағанда мектепте, отбасында, қоғамда ұстанымды орын алады: қоғамдық жауапкершілігі және өзіне деген талаптары өседі. Өзінің түріне ерекше назар бөле бастайды, қоғамда өзін дұрыс ұстау мәдениетін игеруге тырыады. Осының барлығы тәрбие берудің жүйелі мақсатты орындауын талап етеді.

Жоғарғы сынып оқушылармен жұмыс істеу кезінде өте әдепті болу керек, оның ойлары пікірлері қателі болсада құрмет көрсетіп дұрыстап түсіндіру керек. Педагог оның қателерін түсіндіріп, қалай дұрыс шешім қабылдауды, не дұрыс, не дұрыс емес екенін дәлелдеп беру керек. Жоғары сынып оқушысына адамгершіл құндылықтар негізінде имандылық түсініктемелер жайлы түсінуіне көмектесу керек.

24.Оқушылардың жыныс айырмашылықтары

24.1. Жыныс айырмашылықтары және тәрбие беру

24.2. Жыныс айырмашылықтарының сипаттамасы

24.3. Жыныстық тәрбиенің әдістері мен тәсілдері

Негізгі ұғымдар: жыныстық тәрбие, жыныс айырмашылықтары, жыныстық жетілу, жыныстық стереотиптер, жыныстық әлеуметтену

24.1. Жыныстық айырмашылықтар және тәрбие

Тәрбиеленушілердің жас ерекшеліктері екі жыныс өкілдеріне де бірдей болып келеді. Жыныс айырмашылықтары оқушының жас ерекшеліктерін қалыптастыратын негіз болып табылады. Сондықтан педагог оқушының мінез-құлығында, әрекеттерінде байқалатын физиологиялық даму ерекшеліктерін білу қажет. Тек осы жағдайда ол түрі жас өкілдеріндегі оқушылармен тәрбие жұмысын өткізу кезінде көптеген қателіктерді аттап өтуге мүмкіндік береді.

Өткен жылдардың педагогикасында тәрбиеленушілердің жыныстық айырмашылықтарымен байланысты тәрбие беру процесінің аспектілері орын таппаған. Жыныстық стереотиптерде- әр жынысқа сай мінез-құлық ерекшеліктері ескерілмеген. Тұлғаны қалыптастыратын маңызды өзек ретінде жыныстық қатынас жайлы мәліметтерде қабылданбаған. Тәрбиеленушінің жыныстық қатысын ескермейтін педагогикалық теориялар байланыстарын сипаттайтын “жыныссыз педагогика” термині жайдан-жай пайда болмаған.

“Жыныссыз педагогиканың” тиімсіздігі тәрбие беру қайраткерлігінде оқушылардың жыныстық ерекшеліктері жайлы мәселені терең зерттеуін қажет емес қылады. Сондықтан оқушыларды жыныстық тәрбиелеуді ұйымдастыру барысында бала өзін ер немесе әйел деп санайтын сезімін қалыптасуын білдіретін қажеттілік пайда болады. Бірақ осы бағытта практикалық педагогикалық қайраткерлігіне кері қарым-қатынас жалғаса береді. Мысалы, жыныстық тәрбие қажет емес, тек жыныстық тәрбие беру элементтерімен өнегелі тәрбие беру жеткілікті деп айтылады. Сол уақытта қоғамдық өмірдің жалпы либерализациясы, БАҚ бостандығы, интернетке қол жетімділігі, заманауи сәннің және бұхаралық мәдениеттің беталыстары жыныстық қатынастар жайлы сұрақтарға қызығушылық көбейтеді, және кері карым-қатынас тудырады. Осындай жағдай жыныстық тәрбиелеу мәселелерін бірінші орынға шығарады.

Жыныстық тәрбие баланы өз жыныс өкілдеріне сай мінез-құлық нормаларын игерту мақсатымен балаларға ықпал ететін тәрбиелеу және ағарту шаралар жиыны деп түсінеді. Жыныстық тәрбие- бұл адамның басқа жыныс өкіліне қоғамдық қажет қатысты анықтайтын тұлғаның ережелерін, дамытуынабағытталған процесс. Сондықтан жыныстық тәрбиелеу мәселелері жыныстық қатынастар сферасына ғана емес, жыныс, жыныстық ерекшеліктер, жыныстық мінез-құлық мәселелер ортасында таралады. Жыныстық тәрбие түрлі жынысты адамдар арасындағы жоғарғы сатылы қарым-қатынасты қалыптасуына әсер ететін мақсатты педагогикалық әрееттестікті ұйғарады. Ол түрлі бағыттардың әрекетшілдігін қоса сидырады: психология-педагогикалық, медико-биологиялық, әлеуметтик-гигиеналық және т.б.

Жыныстық тәрбиенің мақсаты денсаулық сақтауға толымды, отбасы құруға, қоғамның талаптарына сай балалар саны болатын жыныстар ориентациясын қамтамасыз ететін тұлғаның қоғамға пайдалы ережелерін құру. Сондықтан жыныстық тәрбие тұлғалық дамуға себепкер шар ретінде жынысқа қатысын қолдауын, анық иденфикацияны және жоғары өнегелі жыныс аралық қатынастардың қалыптасуын ұйғарады.

Жыныстық тәрбиенің тиімділігі барлық кезеңдеріндегі жыныспен байланысыты баланың даму ерекшеліктерін дәлелді есепке алуынан тәуелді. Жыныстық тәрбие, жыныстық ерекшеліктер және жыныстық қатынас маңызын түсіндіреді, өз жынысының маңызын түсінуіне баулыйды, баска жынысқа сыйластығын және өзінікінен айырмашылығын түсінуін қалыптастырады, оқушының сана-сезіміне жыныстық қарым-қатынас жайлы ойындар енгізеді.

Жыныстық тәрбиенің арнайы жасалған ұстанымдары бар:

- ата-аналар, педагогтар, медицина жұмысшылары жағынан тәрбиесіндегі біркелкі ұстаным;

- жыныстық тәрбиелеу процесінде оқушы алатын ақпараттың шындығы; осы ақпарат баланың дамыған деңгейіне сәйкес болады;

- жыныстық тәрбиелеу процесінің дифференциялды және кезеңді сипаты;

- жыныстық тәрбиелеу мазмұнында өнегелі талаптар мен гигиеналық шарттардың араласуы;

- жыныстық тәрбие ұятсыздықтан бөлетін шекті сақтауын қамтамассыз ету;

Жыныстық тәрбие жүйесінің негізгі ұғымы адамның әлеуметтік мәні жайлы ұғым болып табылады. Мұнда тұлғаның биологиялылығы және әлеуметтілігінің бірігі білінеді. Жыныстық әлеуметтену бір жағынан ер және әйел жынысының тұлғаларының әлеуметтік байланыстар жүйесі бар, басқа жағынан белсенді әрекеттік процесінде жыныстар қарым-қатынас жүйесінің белсенді өндірісі бар процесі ретінде анықталады. Бұл процестің еі жақты маңызы бар: индивид, қоғам мәдениет ұсынғанды қабылдап сақтаған кезде белсенді емес, ал егер қабылдағанды өз құндылық ережелеріне айналдырған жағдайда белсенді. Жыныстық тәрбиелеуге қарағанда, жыныстық әлеуметтенудің мақсаттары мен бағдарламалары арнайы ешкіммен қалыптаспайды, ал ол өзі жауапкершілік орындаушыларды ұйғармайды. Сол уақытта нағыз ерлер мен әйелдер қалыптасуы тұлғаның тиімді әлеуметтенуінің қажетті шарты болып саналады. Сонымен қатар педагогтың қызметі өзінің тәрбие беру қайраткерлігін әлеуметену процесінің басты бөлігі ретінде құру.