Правапіс зычных. Правапіс звонкіх і глухіх, шыпячых і свісцячых

Азванчэнне глухіх зычных перад звонкімі і аглушэнне звонкіх на канцы слова ці перад глухімі на пісьме не перадаецца: малацьба, сцежка. Не адзначаецца на пісьме пераход шыпячых у свісцячыя і, наадварот, свісцячых у шыпячыя: грузчык.

Аднак у прыстаўках з-, без-, раз-, уз-, цераз-, перад глухімі зычнымі замест з пішацца с: скінуць, усхваляваны. Перад санорнымі і звонкімі зычнымі прыставачнае з захоўваецца: згрупаваць.

Правапіс д –дз, т – ц

На месцы д, т перад літарамі е, е, ю, я, і, ь, мяккім [в] у адпаведнасці з вымаўленнем пішацца дз, ц: дзеці, Мацвей, у садзе.

Прыставачнае д і суфіксальнае т перад мяккім [в] захоўваюцца: у бітве,прадвеснік.

У словах іншамоўнага паходжання зычныя д, т звычайна цвердыя, пасля іх пішуцца ы, э: дыктант, тэатр.

Аднак перад суфіксам і злучэннямі –ейск-, -еец-, -ер, -ін, -ір, -ік зычныя д, т змяняюцца на дз,ц: гвардзеец.

Літары дз, ц пішуцца таксама ў словах іншамоўнага паходжання перад галоснай ю: эцюд, дзюшэс, цюль, але: турма, авантура.

Ва ўласных назваў д, т або дз, ц пішуцца ў адпаведнасці з вымаўленнем: Ціханаў, Хрысціна, Ядвіга, Тэмза, Мацвей.

Правапіс падоўжаных

Зычныя гукі [ж ] [ш ] [з ] [с ] [дз ] [ц ] [л ] [н ] [ч ] у становішчы паміж галоснымі (у выніку асіміляцыі [й]) падаўжаюцца і перадаюцца на пісьме падваеннем адпаведных літар: калоссе, стагоддзе.

Не падаўжаецца гук [л ] у іменах Ілья, Ільіч, Ульяна, Касьян, Ульянавіч і ўтварэннях ад дзеяслова ліць: разалье, вылье.

Словы іншамоўнага паходжання ў беларускай мове пішуцца без падваення зычных: група, калектыў, але: манна, ванна, бонна, донна і інш.

Правапіс спалучэнняў зычных

1. У спалучэннях зычных [здн ], [стн ], [сцн ], [стл ], [сцл ], [рдц ] гукі [д ], [т ], [ц ] выпадаюць: яны не вымаўляюцца і ў адпаведнасці з фанетычным прынцыпам правапісу не пішуцца, г. зн. на пісьме перадаюцца спалучэнні зн, сн, сл, рц: выезд – выязны, капуста – капусны. Выпадаюць гукі [д ], [л ] у словах міласэрны, сонца, наўмысна. Аднак у прыметніках, утвораных ад запазычаных слоў, спалучэнне [рдн ] на пісьме захоўваецца: рэкордны.

2. У спалучэннях [згн ], [скн ], якія ўзніклі пры ўтварэнні дзеясловаў з суфіксам –ну-, выпадаюць і на пісьме не перадаюцца гукі [г ], [к ]: бразгаць – бразнуць.

3. Спалучэнне [дт] на канцы слоў іншамоўнага паходжання перадаецца на пісьме літарай т: Гумбальт, Рэмбрант.

4. Спалучэнні зычных [дч ], [тч ], [дц ], [тц ], [чц ] на пісьме перадаюцца нязменна – паводле марфалагічнага прынцыпу, у вымаўленні чуем падоўжаныя гукі [ч ], [ц ]: пасведчанне.

5. Спалучэнні зычных [жц], [шц] таксама перадаюцца на пісьме паводле марфалагічнага прынцыпу: у дзежцы, на дошцы.

6. Падвойнае цц пішацца ў лічэбніках адзінаццаць – дваццаць і трыццаць, а таксама ў зваротнай форме дзеясловаў: будавацца, гадавацца.

Правапіс прыстаўной літары в

Літара в прыстаўная (у пачатку слова) і ўстаўная (у сярэдзіне слова) пішацца перад галоснымі о, у ў адпаведнасці з вымаўленнем у наступных выпадках.

1. Перад карэнным націскным [о ] у пачатку слова і пасля прыставак: вокны, вольха. Перад націскным [о ] у прыстаўках во-, воб-, вод-: воблік. У сярэдзіне некаторых уласных іменаў: Лявон, Радзівон. Выкл.: наогул, окаць, оканне.

Калі [о ] не пад націскам змяняецца на [а ], прыстаўны гук [в] не вымаўляецца і літара в не пішацца: вокны – акно.

Выключэнне складаюць словы вочы, востры, навокал і вытворныя ад іх, дзе в захоўваецца і перад а: вачэй, вастрыць

2. Перад карэнным націскным [у] літара в пішацца у пачатку слова, а таксама ў сярэдзіне слоў пасля прыставак ці першай часткі складанага слова: вуха, навука, белавусы. Захоўваецца в у вытворных словах і ў ненаціскным становішчы: навучанне.

3. Пішацца літара в у сярэдзіне слоў павук, цівун (і ў вытворных ад іх), у некаторых уласных іменах: Навум, Матэвуш і інш.

Прыстаўная в не пішацца:

1. Перад пачатковымі літарамі о, у ў іншамоўных словах і ўласных назвах: ордэн, опера, Омск, урна, Урал.

2. Перад у прыставачным: умова, успомніць

3. Перад у, які ўзнік на месцы [в ]: (рус.) вчера – учора.