Віды словазлучэнняў

Від словазлучэння	Разрады	Прыклады
Па структуры	Простыя – складаюцца з 2 самастойных слоў	Эканамічная тэорыя
	Складаныя – маюць у сваім складзе 3 і больш самастойныя словы	Новая эканамічная тэорыя
У залежнасці ад сінтаксічнай самастойнасці	Сінтаксічна свабодныя – кожнае слова з’яўляецца самастойным членам сказа	Падатковая стаўка
	Сінтаксічна звязаныя – усе кампаненты словазлучэння з’яў-ляюцца адным членам сказа	На другі дзень
Па прыналежнасці галоўнага слова да пэўнай часціны мовы	Іменныя – галоўнае слова выражаецца назоўнікам, пры-метнікам, лічэбнікам, займен-нікам	Спажывецкі попыт
	Дзеяслоўныя - галоўнае слова выражаецца дзеясловам	Павялічыць кошт
	Прыслоўныя - галоўнае слова выражаецца прыслоўем	Вельмі хутка
Па сэнсавых адносінах	Атрыбутыўныя – галоўнае слова абазначае прадмет, а залежнае – якасці, прыметы.	Аб’ектыўныя ўмовы
	Аб’ектныя – галоўнае слова абазначае дзеянне або стан, а залежнае - аб’ект дзеяння	Вывучыць попыт
	Акалічнасныя - галоўнае слова абазначае дзеянне, а залежнае – абставіны, акалічнасці, пры якіх яно адбываецца.	Вывучыць хутка
Віды сувязі ў сло-вазлучэнні	Дапасаванне – залежнае слова ставіцца ў тых жа формах, што і галоўнае	Новая цана
	Кіраванне – галоўнае слова патрабуе ад залежнага пэўнай формы	Павялічыць кошт
	Прымыканне – залежнае слова звязваецца з галоўным толькі па сэнсе	Вельмі хутка

Сказ – цэласная, граматычна і інтанацыйна аформленая адзінка, якая служыць для выражэння думкі або пачуцця. Сказ выконвае камунікатыўную функцыю, яму ўласціва прэдыкатыўнасць (паказвае, што сцвярджаецца або адмаўляецца ў сказе), мадальнасць (адносіны зместу сказа да рэчаіснасці), граматычная аформленасць, сэнсавая і інтанацыйная закончанасць.

Па мэце выказвання сказы падзяляюцца на апавядальныя, пабуджальныя і пытальныя.

Апавядальныя – сказы, у якіх паведамляецца пра розныя паняцці, падзеі, факты рэчаіснасці.

Пытальныя – сказы, у якіх заключаюцца пытанні, што патрабуюць адказу.

Пабуджальныя – сказы, якія выражаюць загад, пажаданне, заклік, просьбу, запрашэнне.

Паводле характару вымаўлення апавядальныя, пабуджальныя і пытальныя сказы могуць быць клічнымі, калі яны вымаўляюцца са спецыфічнай клічнай інтанацыяй: Колькі рабін было пры дарозе!

Паводле адносін зместу выказвання да рэчаіснасці сказы падзяляюцца на сцвярджальныя (сцвярджаецца наяўнасць розных падзей у аб’ектыўнай рэчаіснасці) і адмоўныя (адмаўляецца наяўнасць ці магчымасць пэўных падзей).

Двухсастаўныя сказы маюць і састаў дзейніка і састаў выказніка: Заснулі ўначы ціхія бярозы.

Аднасастаўныя сказы маюць састаў дзейніка або выказніка: Было ціха і па-асенняму празрыста ў чыстым высокім небе.

Простыя сказы маюць адну граматычную аснову: Дарога звонкая, як сталь.

Складаныя сказы маюць дзве і больш граматычных асноў: Было цепла, па небе плылі рэдкія аблокі.

Простыя сказы могуць быць развітымі і неразвітымі.

Ускладненыя сказы – сказы, у якіх есць аднародныя, адасобленыя члены сказа, пабочныя ці ўстаўныя канструкцыі, зваротак.

Дзейнік – галоўны член сказа, які абазначае асобу, прадмет, паняцце, што характарызуецца выказнікам. Паводле структуры дзейнікі падзяляюцца на простыя і складаныя.

Складаны дзейнік выражаецца сінтаксічна непадзельным словазлучэннем: Мінула больш за два дзесяткі гадоў.

Выказнік – галоўны член сказа, які каардынуецца з дзейнікам, граматычна залежыць ад яго, абазначае дзеянне, стан, прымету, уласцівыя дзейніку.