3.Халықаралық қатынастардың жаңа жүйесінің қалыптасуы жаңа әлемдік тәртіп

Биполярлық жүйе құлағаннан кейін жаңа әлемдік жаңа халықаралық қатынастардың жүйесі пайда болады. 1990 жылдары орын алған өзгерістер (Шығ пен Бат ара\ғы конфр тоқтауы, соц\к лагердің күйреуі, КСРО дезинтеграциясы, еуразиялық материкте ондаған тәуелсіз мем\ң пайда болуы, жаһандық мәселелердің күшеюі) халықаралық қатынастардың сипатын өзгертті. ХХ ғ аяғы ХХІ басында әлемдік тәртіп үрдістерін сипаттайтын ұғымдардың бірі жаһандану бұл үрдістің мәні мем\р мен халықтар арасындағы қарым қатынастар мен өзара тәуелділіктің күрт күшеюінде. Жаһанданудың феномені экономикалық шеңберден шығып, саяси – идеологиялық салаларды да қамтиды. Сол себепті қазіргі х\қ қат\р жүйесіндегі жаһанданудың негізгі белгілерін сипаттауда келесілерді атаған жөн:

ұлттық мем бұрынғыдай әлемдік саханадағы негізгі актор болып қалады және х\қ құқықтың бірінші субъектісі болуды жалғастырады.

жаһандану әлемдік сахнаға үк\аралық ұйымдар, бейүк\к ұйымдар, өоғамдық қозғалыстарды алып шықты. Олар әлемдік үрдістерге өз ықпалдарын тигізе бастады, бұлардың ерекшелігі мем\ң саяси, экономикалық және әлеум\к салалардағы мүдделердің қабысуында.

жаһандану деген экономика, технология, коммуникация, ғылым және транспорт салаларындағы өзара белсенді қарым қатынастрады білдіреді.

өзара тәуелділік біздің кезеңіміздің ең басты құбылысына айналып, «күш» деген ұғымның мәнін өзгертті. Жаһандану мем\ң әскери –экономикалық қуаты болып тұрса да, заманауи мәселелермен өзі жалғыз күресе алмайды деген түсінікті қалыптастырды.

жаһандану ұлы державалардың геосаясатын өзгертіп, х\қ интеграцияның ролін күшейтті.

жаһандану эколог\қ, миграциялық, жаппай қырып жоятын қару жарақты тарату, ұйымдасқан қылмыс секілді қауіп қатерлермен бірігіп күресуді білдірді.

жаһандану үрдістері децентрализация, регионализация үрдістерімен қабат жүреді. «үлкен сегіздік» Еуропалық Одақ, НАФТА, ОПЕК, АСЕАН секілді аймақтық топтар мен х\қ ұйымдар х\қ жүйенің негізгі авторларына айналады.

конфронтация орталығының Шығ Бат\тан Солт Оңт\ке ауысады. Қырғи қабақ соғыстан кейін солт оңт осі б\ша қысымның өршуі өркениеттік факторлерден туындады. Мысалы Хантингтон «өркениеттер қақтығыстар». Шығ Бат қарама қайшылығының жоғалуы жаңа х\қ қат\р жүйесінің сипаты туралы мәселені туындатты. Қазіргі х\қ қат\р\ң құрылымы қандай деген сұраққа: биполярлы, бірполярлы, көпполярлы. 1990 ж басында әлем картасы үлкен өзгерістерге ұшырады, КО ыдырауы еуразия континентіндегі геосаяси жағдайды өзгертті. Посткеңестік кеңістікте он бес егемен мем\ң пайда болуы көрші мем\гі геосаяси жағдайды да өзгертті. Мыс, Қыт, Түрк, Орталық және Шығ Еуропа мем\рі Скандинавия. Жергілікті күш балансы ғана өзгеріп қана қойған жоқ, сонымен қатар қат\ң көп нұсқалылығы да өзгерді.

Варшава шарты, экономикалық өзара көмек кеңесінің құлауы, Орт және Шығ еуропа мем\н дербес акторларға айналдырды. Германияның бірігуі, бұрынғы Югослав, Чехосл күйреуі нәт\де, Еуропадағы геосаяси өзгерістер орын алды. Шығ және орт еуропа мем\рінің сондай ақ Балтық мем\рінің пробатыстық бағыттары еуроцентризмді күшейтті.

Қытайдың экономикалық күшею динамикасы және сыртқы саяси белсенділігінң үдеуі, Жапонияның әлемдік саясатта өзінің экономикалық қуатына сай орнын іздеуі АТР аймағындағы геосаяси жағдайға серпілістер алып келді.

Қырғи қабақ соғысынан кейінгі АҚШ\ң әлемдік саясаттағы ролінің күшеюі, х\қ қат\р жүйесіне байланысты жаңа көзқарастарды туындатты. Осыдан кейін х\қ қат\р жүйесінде бірполярлы жүйе орныққан деушілердің саны артты.

х\қ қат\р жүйесінің басқа өлшемі ретінде регионализмді атаған жөн. Аймақтық интеграциялық топтар әлемдік геосаяси картаның өзгеруіне қосымша ерекшеліктер берді. Хантингтон биполярлы қырғи қабақ соғыстан кейін көпполярлы мәдени өркениеттік блоктардың қақтығысы орын алады деп атап өтті: батыстық – иудей христиандық, конфуцияндық, славяндық, индуистік, жапондық, латын американдық және мүмкін африкандық.