11.Қр мен нато (Солтүстік Атлантикалық Одақ) ынтымақтастығы

Қазақстанның Солтүстік Атлантикалық Шарты Ұйымымен (НАТО) өзара қарым қатынасы туралы мәселені қараған кезде, НАТО ның ХХІ ғ қарсаңындағы саясаты мен стратегиясына қысқаша тоқталу қажет. Бұл Қаз\ң Солт.Атлант.одағына қатысты саясатын барабар бағалауға мүмкіндік береді.

Соңғы жылдары ішінде НАТО қызметінде түбегейлі өзгерістер жүрді, әскери күш жігерді, әскери күш жігерді жан жақты қайта құру нәтижесінде Блоктық әскери құрылыс стратегиясы елеулі өзгерістерге ұшырады. НАТО ға мүше елдердің қорғанысқа арналған шығыстары азайды және Блоктың жеке құрамы мен құрылымдық әскери бөлімшелері қысқарды. НАТО ны әскери ұйымнан саяси әскери ұйымға айналдыру процесі күшейді. Бұрын КСРО ға және Варшава шартының басқа да қатысушыларына бағытталған кейбір әскери және саяси доктриналар қайта қаралды.

Қазақстан-Нато (“Бейбітшілік жолындағы әріптестік”) 1994ж 10-11 қаңтарда Брюссельде болған Нато-ға мүше елдер/ң мемл/рі мен үкімет/рі басшылар/ң кездесуінде Нато Бейбітшілік жолындағы әәріптестік тур/ы өзі/ң бастамасын ресми түрде ұсынды. (БЖӘ). Бағдарлама Солтүстік Атлантика щдағы мен оның әріптестері арасындағы бейбітшілік жолындағы қауіпсіздік саласында жаңа қатынастарды қалыптастыруға ықпал етеді. Шақыру мен Негізгі құжатты қамтыған Бейбітшілік жолындағы әріптестік алғашқы құжаттарында қандай-да бір мемлекеттің аумақтық тұтастығына,сондай-ақ саяси тәуелсіздігіне қарсы күш қолдану қаупін туғызудан н/е оны қолданудан тартыну, қазіргі бар шекараларды құрмет тұту ж/е жанжалдарды бейбіт жолмен шешу міндеттемелері баяндалады. Негізгі құжаттар қарулы күштерге қатысты демократиялықбақылауды қамтамасыз ету, ұлттық қорғанысты жоспарлауда әскери бюджетті жасауда құпияға жол бермеу (транспаренттілік), бейбітшілікті қолдау, гуманитарлық акцияларды іздестіру мен құтқару жөніндегі БҰҰ-ң н/е ЕҚЫҰ-ң мандаты б/ша операция/р/ды өткізу мақсатында әскери ынтымақтастықты дамыту сияқты Нато мен ынтымақтасатын мемл/р/ң нақты міндеттері айтылады. Бұдан басқа ұзақ мерзімді перспективада Солт/к Атлантика одағына мүше елдер/ң қарулы күштерімен жоғары деңгейдегі өзара іс-қимылға дайын күштерді қалыптастыру сондай-ақ егер бағдарламаға қатысушы оның аумақтық тұтастығына, саяси тәуелсіздігіне н/е қауіпсіздігіне тікелей қауіп бар деп санаса Нато-мен консультациялар өткізу мүмкіндігі туралы баяндалады. Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік Бағдарламасы тур/ы Солтүстік Атлантика одағы/ң саяси ж/е әскери құрылымдарын одан әрі жаңғырту сөз болады, мұндағы мақсат Нато міндеттері/ң бүкіл спектрін, сондай-ақ қауіпсіздіктің еуропалық жүйесінің пайда болуын қарастыру. Сондықтан Бейбітшілік Жолындағы Әріптестіктің жоғарыда аталған құжат/р/нда жаңа мемлекеттердің есебінен Нато-ны ұлғайту процесі/ң эволюциялық сипаты туралы, бұл орайда бүкіл Еуропадағы қауіпсіздік саласындағы жағдайды басшылыққа алу қажеттігі тур/ы тікелей айтылады. Қазақстан мен НАТО-ң қарым-қатынасы Нато-ң бұрынғы Бас хатшысы М.Вернердің 1992 ж қарашадағы Алматыға сапары кезінде ж/е Президент Н. Назарбаевтың 1993ж ақпандағы Нато-ң штаб-пәтеріне жауап сапары кезінде басталды. Содан бері Альянстың саясм ж/е әскери басшылығының өкілдері Қазақстанға бірнеше рет келді. Қазақстан/ң Натоға толық құқықты мүше болу ниеті жоқ. Бірақ өзі/ң сырт.саяс/ң принциптерін негізге ала отырып, Қазақстан Батыс ж/е Шығыс Еуропа елднр/ң кеңестен кейінгі республика/р/ң әскери-саяси ынтымақ/н жандандыру бүкіл Еуразия кеңістігінде сенім білдіру ахуалын нығайту ү/н пайдалы б/ды деп есептейді. Нато-мен бірге бірлескен жобаларға қатыса отырып,ҚР,ең алдымен жеке қарулы күштердің әзірлік деңгейін көтеруді мақсат етіп отыр. 1992 ж Қазақстан Шығыс Еуропа мен бұрынғы КО тәуелсіз мемл/мен ынтымақтастықты жолға қою ү/н арнайы құрылған Нато органы/ң – Солт/к Атлантика ынтымақтастығы кеңесі/ң-қазір Еуро Атлантикалық әріптестік кеңесі/ң мүшесі б/ды. 1994 жылғы 27 мамырда Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік атты негізгі құжатқа қол қойып, Қазақстан бағдарламаға қатысушы 19-мемлекет болды. 1994ж желтоқсанда Қазақстан ынтымақтастықтың ұсынылатын бағыттарымен бірге Тұсаукесер Құжатты Нато-ға тапсырды, ол құжат ұлттық қорғанысты жоспарлау мен қаржыландыруды, қарулы күштерге демократиялық бақылау жасауды қамтамасыз етуді бейбітшілік пен гуманитарлық операцияларды қолдау жөніндегі миссияларды жүзеге асыруға жекелеген бөлімшелерді әзірлеу мақсатында бірлескен жаттығуларды жоспарлау мен өткізуді, қарулы күштер ү/н кадрлар даярлауды қамтиды. Қазақстан мен Нато-ң Бірлескен қызметін үйлестіру ү/н 1996ж қарашада Монс қаласында(Бельгия) Нато желісі ашылды.1997ж Мамыр САЫК Еуро Атлантикалық әріптетік кеңесі ЕАЭК б/п қайта құрылды ж/е Қазақстан САЫК мүшесі рет/де автоматты түрде ЕАӘК –тің мүшесі болды.1998ж 20 қаңтарда Брюссель келісімі/ң ережелеріне сәйкес Қазақстан/ң Нато-да өкілдігі ашылды.Қазақ/ң нато-мен ынтымақтастығы-ң шарттық-құқықтық базасы кеңейе түсуде.1996ж 31 шілдеде Нато-ң Брюссельдегі штаб-пәтерінде 2 құжатқа қол қойылды. Олар: Қауіпсіздік тур/ы келісім ж/е Қарулы күштердің мәртебесі туралы келісім. 1- Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік бағдарламасы бой/ша ынтымақ/қ шеңберінде құпия ақпарат алмасуға қатысты. 2- Келісімде Бейбіт/ш/к жолындағы Әріптестік бой/ша әріптес елдер/ң бір-бірінің аумағындағы әскери бөлімшелердің әскери жаттығулар өткізілген жағдайда ж/е т.б мәртебесі сөз б/ды. Қазіргі уақытта Қаз мен Нато-ң ынтымақ/ғы Әріптестіктің жеке-дара бағдарламасы б/ша өткізілуде, бағдарламада оның басымдық берілетін бағыттары белгіленді.1-ші кезекте бұл әскери ынтымақ/қ ж/е оқу. Нато-мен Қазақ/н арасындағы байланыс орнатылған уақыт ішінде 200ден астам қазақстандық офицер/р Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік бағдарламасының түрлі іс-шараларына –Натоға мүше елдерде, сондай-ақ әріптес елдер де өткізілетін курстарға, семинар/р/ға жұмыс бабындағы кездесулерге қатысты. 1995ж бастап қазақстандық офицер/р Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік бағдарламасы/ң түрлі жаттығуларына байқаушылар ретінде қатысты. Қазақсан/ң қарулы күштері әскери академия/ң курсанттары АҚШ-ң Форт-Полк әскери базасында Нато-ң бітімгершілік оқу-жаттығуларына қатысты. Біздің еліміз Альянспен қарым-қатынасты жан-жақты дамытуға ниеттеніп отыр ж/е Бейбітшілік Жолындағы Әріптестік бағдарламасы шеңберіндегі өзі/ң міндеттемелеріне адал болып қалады. Қазақстандық тарап 100-ге жуық іс-шараларды қамтитын,1998-2000ж арналған Әріптестіктің жеке-дара бағдарламасын орындады.