§ 6. Абвяшчэнне Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі

Пастановы канферэнцыі беларускіх камуністычных секцый былі яшчэ адной важнай акалічнасцю, што зрабіла ўплыў на вызначэнне шляхоў дзяржаўнага будаўніцтва ў Беларусі. Як было ўжо сказана, 23 снежня Усерасійскі Цэнтральны Выканаўчы Камітэт у пастанове аб аблас-ным адміністрацыйна-тэрытарыяльным дзяленні ўзаконіў Заходнюю вобласць у складзе Мінскай, Віцебскай, Гродзенскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў. А праз дзень, 25 снежня, нарком па справах нацыянальнасцей I. Сталін па тэлеграфу тэрмінова паведаміў старшыні Паўночна-Заходняга абкома партыі А. Мяснікову ў Сма-ленск: «ЦК партыі вырашыў па многіх меркаваннях, аб якіх цяпер гаварыць не даводзіцца, згадзіцца з беларускімі таварышамі на ўтварэнне Беларускага савецкага ўрада. Пытанне гэтае вырашана, і абмяркоўваць ужо не даво-дзіцца, неабходна толькі зрабіць некаторыя змяненні ў канструкцыі Аблвыканкомзаха»^1.

Такім чынам, адбыўся пералом у адносінах да Бела-русі.

ЦК партыі вырашыў пытанне аб часе абвяшчэння рэспублікі, лічачы гэтую справу неадкладнай, спосабе ўтварэння ўрада, які павінен быў складацца з дзвюх груп — прадстаўнікоў абласнога цэнтра і беларускіх камуні-стычных секцый, што знаходзіліся ў Маскве.

Складаным аказалася вызначэнне падыходаў да ства-рэння ўрада, вылучэння асоб на замяшчэнне пасад камісараў. Цяжкасць заключалася ў тым, што трэба было ўзгадніць, ураўнаважыць інтарэсы як смаленскага цэнтра, так і белнацкомаўцаў. А яны далёка не супадалі. Давалі аб сабе знаць напластаванні варожасці папярэдняга пе-рыяду.

1 студзеня 1919 г., абапіраючыся на рашэнні ЦК РКП(б) і рашэнні VI абласной партыйнай канферэнцыі, канферэнцыі беларускіх камуністычных секцый, Усера-сійскага з'езда беларускіх бежанцаў, рэзалюцыі мітынгаў

1 Борьба за советскую власть в Белоруссии. 1918—1920 гг. Мн., 1968. С. 414-415.

30

31

і сходаў працоўных, Часовы рэвалюцыйны рабоча-ся-лянскі ўрад на чале з пісьменнікам грамадска-палі-тычным дзеячам З. Жылуновічам абвясціў Сацыялі-стычную Савецкую Рэспубліку Беларусі.

Маніфест аб абвяшчанні Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі даволі поўна акрэсліваў статус новай дзяржавы. Рэспубліка выдзялялася з саставу РСФСР як самастойная дзяржаўная адзінка. Беларусь аб'яўлялася свабоднай, незалежнай рэспублікай, а яе народ — сва-бодным і паўнапраўным гаспадаром сваёй дзяржавы. Часовы рабоча-сялянскі ўрад называў сябе ўрадам «Беларускай Савецкай незалежнай рэспублікі». У даку-менце ёсць і такі выраз: «Вольная Савецкая беларуская рэспубліка». Паняцці — «незалежная рэспубліка», «вольная рэспубліка», «свабодная рэспубліка» ў дакументах і публі-кацыях таго часу ўспрымаліся як суверэнная рэспубліка.

Разам з тым суверэннасць зусім не азначала разрыву палітычных, эканамічных, сацыяльных і партыйных су-вязей, якія аб'ядналі Беларусь і Расію. Патрэбны былі новыя прававыя формы рэалізацыі адносін, што аказа-лася, як паказвае вопыт, справай выключна складанай.

Уся паўната ўлады на тэрыторыі рэспублікі павінна была пераходзіць у рукі Саветаў рабочых, сялянскіх, бат-рацкіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў. Пастановы нямец-кіх і іншых акупацыйных улад аб'яўляліся скасаванымі.

Часовы ўрад Беларусі не мог таксама не выказаць сваіх адносін да палітычных арганізацый, якія прэтэндавалі на дзяржаўнае прадстаўніцтва народа. Праціўнікі сама-вызначэння Беларусі на савецкай аснове ў духу таго часу разглядаліся часткай контррэвалюцыйных сіл ворагамі працоўных Беларусі і «ўсяго свету». Рада БНР аб'яўля-лася па-за законам. Рэвалюцыйная помста ў адносінах да «буржуяў», памешчыкаў, іх слуг «за векавое прыгне-чанне» ўзносілася на ўзровень рэвалюцыйнага абавязку. Усё гэта было не толькі вынікам лозунгавай запальчывасці, але і арыенцірам практычных дзеянняў. Адхіляліся якія-небудзь альтэрнатыўныя рашэнні нацыянальных праб-лем. Занадта вялікім быў напал класавага процістаяння, каб магчымы быў які-небудзь кампраміс у вырашэнні хаця б чыста культурных нацыянальных праблем.

Ы ■ <- .. л і,- -_^і.. ар „.

_ЕСТШ