Знакі прыпынку пры аднародных членах сказа.

Заўседы ставіцца коска:

1. Паміж аднароднымі членамі, звязанымі бяззлучнікавай сувяззю: Зацвіла, закрасавала радасці ўсмешка.

2. Паміж аднароднымі членамі, якія спалучаюцца адзіночнымі супраціўнымі злучнікамі а, але, ды (у значэнні але), аднак, затое: Без ног, без рук, а маляваць умее.

3. Паміж парамі аднародных членаў, звязаных спалучальным злучнікам і: Лістападу радуйся і снежню, вятрам асенні і снягам.

4. Паміж аднароднымі членамі, злучанымі спалучальнымі ці размеркавальнымі злучнікамі, якія паўтараюцца (і-і, ні-ні, ці-ці, або-або, то-то, ці то-ці то і інш.): Ці лета, ці восень, ці белыя зімы…

5. Перад другой часткай падвойнага злучніка (як –так і, не толькі –але і, хоць і –але): Горад шумеў як днем, так і ноччу.

Коска не ставіцца:

1. Паміж аднароднымі членамі, звязанымі адзіночнымі спалучальнымі ці размеркавальнымі злучнікамі і, ды (у значэнні і), ці, або: Працай дружнай і вяселай ажывіўся двор.

2. Паміж аднароднымі членамі, звязанымі неаднолькавымі злучнікамі (спалучальнымі і-ды, размеркавальнымі ці-або): Чытай ды пахадзі па свеце і штосьці новае скажы.

3. Перад першым аднародным членам, калі пералічэнне пачынаецца з паўторнага злучніка: Много было тут і дрэў, і травы, і вады…

4. Два аднародныя члены, звязаныя паўторным злучнікам і-і не аддзяляюцца, калі ўтвараюць цеснае сэнсавае адзінства: За лесам і лязгам і гром нямалы.

5. Кампаненты фразеалагізмаў з паўторнымі злучнікамі не раздзяляюцца коскамі: і так і сяк, ні жывы ні мертвы, ні сесці не ўстаць.

Аднародныя і неаднародныя азначэнні.

Азначэнні лічацца аднароднымі:

1. Калі пералічваюць розныя прыметы прадметаў: Пахне медам новы, ціхі, весні дзень.

2. Калі абазначаюць розныя прыметы аднаго прадмета, характарызуючы прадмет з аднаго боку, часта такія азначэнні з’яўляюцца сінонімамі: Над Прыпяццю зіхаціць ясная, сонечная раніца.

3. Калі 2 і больш адасобленых азначэнняў стаяць пасля паясненага члена сказа: Усталі хмары над зямлей, грозныя, дажджавыя.

4. Калі з’яўляюцца мастацкім азначэннем: Мацней, магутны, смелы горад Мінск!

5. Калі адно з іх выражана прыметнікам, а другое дзеепрыметнікам, дзеепрыметнікавым спалучэннем ці прыметнікам з паясняльнымі словамі: Да агароджы бегла роўная, старанна расчышчаная сцежка.

Азначэнні неаднародныя:

1. Калі яны характарызуюць прадмет з розных бакоў, у розных адносінах: Слава летнім яркім дням.

2. Калі першае азначэнне адносіцца да спалучэння назоўніка з папярэднім азначэннем: Шчаслівыыя дзіцячыя галасы напоўнілі дом.

3. Азначэнні лічацца неаднароднымі, але аддзяляецца коскамі, калі другое з іх удакладняе, паясняе, канкрэтызуе сэнс папярэдняга і паміж імі можна ўставіць паясняльныя словы гэта значыць, а іменна: Мары ў мяне, Нічыпар, зусім канкрэтныя, зямныя.

Складаны сказ

Тып сказа		Структура	Прыклад
Злучні-кавы	Складана-злучаны	Пры дапамозе злучальных злучнікаў звязваюцца сінтаксічна раўнапраўныя часткі	Раны гояцца часам, а дружбаю – гора.
	Складаназа-лежны	Пры дапамозе падпарадкавальных злучнікаў ці злучальных слоў звязваюц-ца нераўнапраўныя часткі; адна частка падпарадкоўваецца другой	Я праз два дні наведаў кут, які душу тры-вожыў.
Бяз-злучні-кавы	Бяззлучні-кавы скла-даны сказ	Часткі аб’ядноўваюцца ў адно цэлае пры дапамозе граматычных сродкаў, без злучнікаў або злучальных слоў.	Куваюць зязюлі, клякочуць буслы па маей Беларусі.
Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі		Часткі звязваюцца рознымі сродкамі – злучальнымі і падпарадкавальнымі злучнікамі, або злучнікавай і бяззлучнікавай сувяззю.	Я разумею: міне ўсе, што сустракаецца ў жыцці.

Заданні: