- •I бүлек и каләм, әйтерең бармы?
- •Безнең буын нинди идеаллар белан яши?
- •Идеалсыз кеше − имансыз кеше
- •Казан − тарихи истәлекләр шәһәре, мәдәният, белем үзәге
- •Яшьлегем бишеге
- •Хезмәтнең тире − ачы, җимеше − татлы
- •Бакма аның тышына, Бак эшләгән эшенә
- •Иң якын дустым
- •Мин юрист булырга телим
- •Җырлар өчен, җырларым бар
- •Тау башына салынгандыр безнең авыл
- •Көчле рухлы геройлар тудыручы әдип
- •Идеалы үзгәргән герой
- •Әсәр үзәгендә — кеше рухы
- •Түбәләрдән тамчы тама
- •Паркта — көз
- •Әгәр мин президент булсам
- •Идел кичкән инәкәләр теле
- •Татарстаным — гөлстаным
- •Әниемнең әнисе
- •Җәйге ялда
- •Кышның үз матурлыгы
- •Кадерле истәлек
- •Гаилә ядкаре
- •Бәхетен тапмаган геройлар
- •Гөлҗиһан — минем идеалым ул
- •Татар әдәбиятында авыл прозасы
- •Сталин лагерьларының афәтен сурәтләгән әсәр
- •Лирик герой — хакыйкать эзләү юлында
- •Яңа китап укыгач
- •Бүгенге әдәбиятта хатын-кыз образларын тасвирлауда традициялелек
- •Татар әдәбиятында тарихи тематика
- •Татар прозасында укытучы образы
- •II бүлек Октябрь инкыйлабына кадәрге татар әдәбияты буенча язма эшләр
- •Борынгы ядкарьләрдә бабаларыбызның педагогик карашлары
- •Коръән һәм татар әдәбияты
- •«Кыйссаи Йосыф» әсәрендә төшкә йөкләтелгән вазифалар
- •Мин яхшыга яхшымын, Мин яманга яманмын («Идегәй» дастанындагы үзәк геройга карата)
- •Олуг мәхәббәт турында китап (Хәрәзми иҗаты буенча)
- •«Нәхҗел-фәрадис» әсәрендә ислам дине тәгълиматы
- •«Гөлестан...»да хикәят һәм шигырьләр арасында бәйләнеш
- •«Төхфәи мәрдан» поэмасында шагыйрь образы
- •Суфилык мивәләре пешеп йетмеш
- •Гыйльмилә булды сәгадәт
- •Кандалый шигырьләрендә яктылык образлары
- •«Әбугалисина» әсәрендә мәгърифәтчелек идеяләре
- •«Хисаметдин менла» повестенда авторның идеалы булган образлар
- •Гамәл вә җәза (р. Фәхретдиновның «Әсма...» романы буенча)
- •Хатын-кыз бәхете
- •XIX йөзнең икенче яртысында поэзиядә мәдхия һәм мәрсияләр
- •«Өлүф яки гизәл кыз Хәдичә» романындагы геройлар хакында мин нәрсә уйлыйм?
- •Тукай шигырьләрендә символик образ Һәм детальләрнең поэтик фикерне җиткерүдәге роле
- •Мәхәббәтле дөнья (г. Тукайның «Син булмасаң!» шигыре буенча)
- •И газиз Туган җирем!
- •Милли моңнар
- •Язмышлар берлеге (Дәрдмәнд иҗаты буенча)
- •С. Рәмиев шигырьләрендә рухи бәйсезлеккә омтылган каһарман
- •Исемем — Мәҗит, шигырь әйтеп, шигырь язам (м. Гафури иҗатында традициялелек хакында)
- •«Кара йөзләр» повестенда Галимәне фаҗигагә китергән сәбәпләр
- •Гаяз Исхакыйның башлангыч чор иҗатында мәгърифәтчелек карашлары
- •Сәгадәт — бәхет дигән сүз (г. Исхакыйның «Теләнче кыз» әсәре буенча)
- •Хыяллары җимерелгән герой
- •Теләк-хыяллар һәм тормыш-чынбарлык
- •Аңлау тапмаган геройлар (ф. Әмирханның балалар турында хикәяләре буенча)
- •Дөнья — матур, мин — бәхетсез
- •Шәриф Камал иҗатында кеше күңеленә аваздаш табигать тасвирлары
- •Яшь гомерне нәрсәгә багышларга? (Гафур Коләхмәтов пьесалары буенча)
- •Безнең шәһәрнең серләре
- •«Галиябану» драмасында мәхәббәткә табынган геройлар
- •III бүлек Инкыйлабтан соңгы татар әдәбияты буенча язма эшләр
- •Һади Такташның «Урман кызы» поэмасында Әминә образының бирелеше
- •Кәрим Тинчуринның «Американ» комедиясендә «милләтпәрвәрләр»нең чын йөзен ачу
- •Гадел Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» әсәрендә чор идеологиясе чагылу
- •Муса Җәлилнең фронт лирикасы
- •Фатих Кәрим, иҗатында үлем һәм яшәү мәгънәсе турында уйланулар
- •Габдрахман Әпсәләмовның «Алтын йолдыз» романында батырлык тәрбияләү проблемасы
- •Хәсән Туфан иҗатында җил образы
- •А. Гыйләҗевнең «Язгы кәрваннар» әсәрендә сугыш чоры балаларын тасвирлау
- •Аяз Гыйләҗевнең «Жомга көн кич белән» әсәрендә мәхәббәт темасының чишелеше
- •И. Юзеевның «Өчәү чыктык ерак юлга» поэмасы
- •Биектә калу (м. Юнысның «Шәмдәлләрдә генә утлар яна» повесте буенча)
- •Туган якны сагыну хисе
- •Иҗат кешеләрен тасвирлаучы сәхнә әсәре
- •Татар әдәбиятында югалган матурлыкны эзләү
- •Милли хисләр
- •Рухи матурлык чагылышы
- •Ә. Еникинең шул исемдәге хикәясендә җиз кыңгырау образы
- •Ш. Галиевнең балалар өчен шигырьләрендә җыелма образлар
- •Р. Хәмид драмаларында кучемлелек
- •«Жиде баҗа» пьесасындагы геройларга бәяләмә
- •Күренекле шәхесләрнең образларын тудырган шагыйрь
- •Татар әдәбиятында автобиографик әсәрләр
- •Рәдиф Гаташ иҗатында робагыйлар
- •Рәдиф Гаташ лирикасында мәгъшука портреты
- •Тарих һәм хәтер
- •Р. Фәйзуллинның кыска шигырьләрендә тасвир тудыру алымнары
- •Хыянәт турында роман
- •«Батырша» романы — азатлык өчен көрәшне сурәтләүче әсәр
- •Телгә алырлык китап
- •Татар әдәбиятында торгынлык елларына бәяләмә
«Жиде баҗа» пьесасындагы геройларга бәяләмә
Р. Хәмиднең «Җиде баҗа» пьесасында вакыйгалар колхоз үзәге саналган авылда бара. Драматург теләсә кайдан җыелган кешеләр яшәгән авылга исем дә биреп тормый. Ясалма рәвештә эреләндерелгән үзәктә ике тапкыр Социалистик Хезмәт Герое Күгәй Гыймазетдиновка һәйкәл ачарга җыеналар. Әнә шул һәйкәлне эзләү барышында төрле гаделсезлекләр, кешеләр арасындагы катлаулы мөнәсәбәтләр ачыклана, илдә колхозларга карата алып барылган сәясәтнең мәгънәсезлеге күрсәтелә.
Һәйкәлне әтисенең туган авылы беткәнгә күңеле рәнҗегән Искәндәр яшергән булып чыга. Кешеләре тырыш, урыны матур авылның тарих сәхифәләреннән сызылып ташлануын кичерә алмый ул, ташландык җирләрне арендага алып, яшелчә-җимешчелек тармагын тергезергә уйлый.
Бөтен персонажларның чын йөзе, кичергән фаҗигаләре ачылып беткәч, һәйкәл табыла. Искәндәр исә бу эше белән, әгәр кешенең йөзе авылдашлары каршысында якты икән, исеме болай да яшәячәген аңлатырга тели. Исән чагында үзеңә һәйкәл куярга ризалык бирү дә әдәплелек кысаларына сыймый, ди автор. Шушы хакта кабул ителгән указ әлеге фикерне раслый.
Р. Хәмиднең бу әсәрендә дә геройлар артык кырыс. Бер-берсенә тәнкыйди күз белән карыйлар, аңлашырга, гафу итешергә атлыгып тормыйлар, мөнәсәбәтләрне гел киеренке тоталар.
Дөреслек өчен көрәшергә алынган Искәндәр дә шул ук сыйфатлардан азат түгел.
Пьеса үзәгенә куелган Гыймазетдиновлар гаиләсенең язмышы бик тәфсилле тасвирланган, һәм һәр әгъзасына бәяләмә бирү кыен түгел.
Менә Күгәй. Гаилә башлыгы. Авылда иң хөрмәтле кеше. Эшчән, көчле ихтыярлы. Исеменә, «күк кебек бөек, югары» мәгънәсе салынган. Үз гомерендә төрле нахакларны күп кичергән. Себергә сөрелгән, төрмәдә утырган, тормыш тәҗрибәсе бик зур. Улы Искәндәр күп вакыт аңа таяна.
Искәндәрдә полководецлар холкы: күпләр җиңеп чыкмастай эшләргә алына. Сабырлыгы да җитәрлек. Гаилә, мәхәббәт мәсьәләләрендә йөрәгенәрәк таяна шикелле.
Вилена — Күгәйнең булачак килене. Ирләрне кайда яшәвенә карап сайлый. «Ты что, до сих пор не понял, почему я не живу с Дулатом?»,— ди ул Искәндәргә, иреннән аерылу сәбәбенең авылда яшәргә теләмәү икәнлегенә ишарәләп. Искәндәр белән дә торып бетә алмас шикелле.
Күгәйнең хатыны Көбра исеменә «иң бөек, иң зур дәрәҗәле хатын-кыз» мәгънәсе салынган. Гаиләсендә ул үзен бик югары куя. Иренең, балаларының даны өчен дә тырыша. Гаделлек тарафдары, бу сыйфат һөнәренә дә бәйле булса кирәк. Даяны аңлап бетерә алмый, аның фаҗигале язмышында зур роль уйный.
Ә Дая рәислектән киткән кешедән алданган. Күңеле анда-монда бәргәләнә, гаделсезлекләрне авыр кичерә.
«Бала багучы хатын-кыз» булырга тиешле Даяның көмәне төшә. Исеменең икенче мәгънәсе — «интегүчеләргә су чыганагын күрсәтүче». Хакыйкатьне күрсәтергә омтылуы белән әлеге образ исеменең бу мәгънәви йөген дә күтәрә.
Гыймазетдиновлар гаиләсенә карамаган геройларның атына салынган мәгънәләр дә игътибарга лаек. Чуракай хезмәтче дигәнне аңлата. Чуракай да гомере буе югарыдагыларга хезмәт иткән. Хезмәт итүе колларча — иренеп, җиренә җиткермичә генә. Җор телле, акыллы ул. Совет системасында рәхәт яшәү юлларын тиз тапкан. Картлык гомерен каравылчылыкта уздыра. Үзе зур дәрәҗәләргә ирешмәгәнгә, Күгәй кебекләрдән көнләшә, астыртын гына андыйларга каршы көрәшә дә.
Сатай. Китапларга сөекле, якын туган мәгънәсе теркәлгән. Халыкта ул сүзне исәр урынына да кулланалар. Сатай — авыл советы рәисе, һәйкәл салу белән артык мавыгып киткән, һәйкәл югалгач, бик куркып калган. Бераз гайбәтчәнрәк тә шикелле.
Дулат кебекләр Сатайны урынына бик тиз утырта. Аның, Дая турында сөйләп, үз эшләрен яшерүен Дулат бик тиз аңлап ала.
Сатай — катлаулы образ. Үзе белемле, тырыш, бераз бозыграк һәм дәрәҗәле кешеләргә ялагай да. Ялтырарга тырышуы әнә шуннан килә.
Дулат — дәүләт мәгънәсе салынган исемнең фонетик варианты. Аның колхозны җитәкләве табигый. Ул үзеннән алдагы рәисләрдән миһербанлылыгы, кешеләрне бәяли белүе белән аерылып тора, шәхси проблемаларга батмый, авыл кешеләрен кайгыртуын туктатмый, Искәндәргә дә үч сакламый.
Бу әсәрдә, холык сыйфатлары нинди генә булмасын, күпчелек геройлар уңай якка үзгәрешләр көтеп яши, авылда гаделлек торгызыласына өметләнә.
Р. Хәмид тудырган геройлар җәмгыятебездә хөкем сөргән рухи халәтнең ниндилеген күрсәтеп торалар.