Формы зваротку

Асобую ролю ў моўным этыкеце адыгрываюць словы, якія.называюць асобу, да якой звяртаюцца з просьбай, пытаннем ці прапановай, бо праз гэты моўны сродак перадаюцца адносіны да асобы: ветлівасць, павага, пагарда і да т.п.

Нацыянальная спецыфіка беларускай мовы праяўляецца ва ўжыванні клічных формаў зваротку, якія вядомы здаўна. Ну што, браце, пойдзем! А я, дзеду, вельмі рады цябе бачыць! Паўло! Мы прыехалі, пара выходзіць.

Ужываецца таксама зварот да суразмоўцы ў форме трэцяй асобы, які з'явіўся пад уплывам польскай мовы. Напрыклад: Можа, тата адпачыў бы? А мама ўжо вячэрала?

Для рускай мовы такая форма зваротку не характэрная.

Параўн.: Папа, ты может отдохнешь? Мама, ты уже ужинала?

На жаль, у беларускай мове, дарэчы, як і ў рускай, няма адзінай унікальнай формы зваротку да незнаемага чалавека. Яшчэ нядаўняе слова "таварыш", якое мы вымаўлялі з гонарам і якое азначала духоўнае яднанне народа, выйшла з актыўнага побытавага ўжытку і стала, насупраць, знакам халоднага аддалення. Больш за тое, яго часта ўжываюць тады, калі хочуць паказаць, што чалавекам не задаволены (Таварыш! Што вы без дазволу ўвайшлі?). Акрамя таго, у гэтага слова няма суадноснай пары жаночага роду, таму прымяненне яго да жанчыны не заўсёды можа быць адобрана.

У беларускай мове апошнім часам актывізаваўся зваротак "спадар", "спадарыня", "спадары", "спадарства", якія зафіксаваны былі ў помніках старабеларускай пісьменнасці. У заходніх абласцях нашай краіны, якія зведалі моцны ўплыў польскай мовы, здаўна бытуе зваротак "пан", "пані, "паніч", "паненка", "панове".

- Куды пані едзе?

• У Ашмяны, да дачкі. А пані?

Практыкаванне 7. Выкажыце ўласнае меркаванне наконт паводзінаў вашага сябра, надвор’я, месца для адпачынку, вашай будучай прафесіі, значэння маркетынгавых даследванняў, рэкламавання, роднай мовы і інш, выкарыстоўваючы наступная размоўныя формулы.

На мой погляд На маю думку Мне здаецца Я лічу 3 пункту.погляду Як кажуць Далучаюся да думкі Я не згодны з ... Ва ўсякім выпадку Неабходна (трэба) адзначыць Нельга пагадзіцца (не пагадзіцца На жаль Нягледзячы на тое, што Пры гэтым Тым не менш Аднак Такім чынам

Па-першае (па-другое) Перш-наперш Перш за ўсё . I гэтак далей I да таго падобнае Дарэчы Між іншым Шчыра кажучы Увогуле У выніку Карацей кажучы У заключэнне

Практыкаванне 8. Прачытайце сказы. Дайце ім адзнаку з боку моўнага этыкету. Адрэдагуйце гэтыя сказы.

1. Іван Андрэевіч, я буду прасіць Вас падвезці мяне раніцой на станцыю.

2. Дазвольце мне сказаць, Алена Рыгораўна, што я вам вельмі ўдзячны за аказаную паслугу.

3. Я хачу папрасіць прабачэння за тое, што спазніўся і прымусіў вас чакаць.

4. Сёння мне хочацца павіншаваць вас, мае паважаныя калегі, з нашым прафесійным святам - Днём настаўніка.

5. Я не чакаў, што наша сустрэча будзе такой карыснай. А цяпер дазволь, сябра, развітацца з табой і пажадаць плёну ў працы.

6. 3 гэтай студыі, з экрана тэлевізара, я хачу перадаць прывітанне маім сябрам, родным, усім тым, хто дапамог мне трапіць на перадачу "Поле цудаў".

7. Жанчына сказала: "Я ведаю пра спектакль і хацела б сустрэцца з выканаўцам галоўнай ролі".

• Папрасіце прабачэння за тое, што:

спазніліся на дзелавую сустрэчу;

прыйшлі пазней, чым запрашалі;

не пазванілі, як абяцалі;

праходзіце ў тэатры на свае месца, калі людзі ўжо сядзяць(спектакль пачаўся);

не выканалі свайго абяцання.

*Ролевая гульня . Візіт у бібліятэку.

Сітуацыя: студэнтам патрэбна літаратура для напісання рэферата на тэму "Малы і сярэдні бізнес".

Удзельнікі: два студэнты, бібліятэкар.