- •Ақпарат және информатика ұғымдары
- •1.1. Ақпарат ұғымы
- •1.2. Ақпарат қасиеттері
- •1.3. Ақпараттың өлшем бірліктері
- •1.4. Ақпараттық процесстер
- •1.5. Информатика пәні
- •Санақ жүйесі
- •2.1. Санақ жүйесінің негізгі ұғымдары
- •2.2. Бір санақ жүйесінен басқа санақ жүйесіне келтіру ережелері
- •2.1-Кесте. Натурал сандардың әртүрлі санақ жүйелерінде жазылуы
- •Компьютердің даму тарихы
- •3.1-Сурет. «Марк-1» автоматтандырылған есептегiш машинасы
- •3.2-Сурет. «Эниак» электронды есептеуіш машинасы
- •Компьютердің құрылғылары
- •4.1. Дербес компьютердің негізгі құрылғылары
- •Жүйелік блок
- •4.1-Сурет. Жүйелік блок
- •4.2-Сурет. Аналық тақша
- •4.3-Сурет. Порттар
- •4.4-Сурет. Мәліметтерді жинақтауыштар
- •Монитор
- •Пернетақта және тышқан
- •4.5-Сурет. Пернетақта
- •4.2. Дербес компьютердің қосымша құрылғылары
- •4.6-Сурет. Ішкі және сыртқы модем
- •4.7-Сурет. Модем құрылғысының жұмыс жасауы
- •4.8-Сурет. Флэш-жады түрлері
- •5. Файлдар, файлдық жүйелер мен менеджерлер
- •5.1. Файл ұғымы және файл түрлері
- •5.1-Сурет. Файлдардың орналасу құрылымы:
- •5.3. Файлдық менеджерлер
- •6. Компьютердің программалық қамтамасыз етілуі
- •7 Иә . Алгоритм және программа ұғымдары
- •7.1-Кесте. Блок-схемалардың сипаттамасы
- •8. Операциялық жүйелер
- •9. Компьютерлік вирустар
- •9.1-Сурет. Kaspersky антивирустық программасының терезесі
- •9.2-Сурет. Doctor Web антивирустық программасының терезесі
- •9.3-Сурет. Eset nod32 антивирустық программасының терезесі
- •10. Архиваторлар
- •11. Windows операциялық жүйесі
- •11.1. Windows операциялық жүйесінің негізгі ұғымдары
- •11.1-Сурет. Windows xp экранының жалпы көрінісі
- •11.2. Іске қосу (Пуск) мәзірі
- •11.2-Сурет. Іске қосу мәзірі
- •11.3-Сурет. «Жұмысты аяқтау» терезесі
- •11.3. Windows xp операциялық жүйесін баптау
- •11.4. Windows операциялық жүйесін пернетақта көмегімен басқару
- •11.1-Кесте. Windows-ті басқаратын пернелер комбинациялары
- •11.5. Сілтеуіш программасы
- •11.4-Сурет. Сілтеуіш программасы терезесі
- •11.5-Сурет. Көшірмесін алу әрекеті
- •11.6. Windows операциялық жүйесінің жұмыс істеу жылдамдығын арттыру
- •12. Стандартты программалар
- •12.1-Сурет. Стандартты программаларды жүктеу
- •12.1. Paint графикалық редакторы
- •12.2-Сурет. Paint редакторының экраны
- •12.2. WordPad мәтіндік редакторы және блокнот
- •12.3-Сурет. WordPad программасының терезесі
- •12.3. Калькулятор
- •12.4-Сурет. Стандартты және ғылыми калькулятор
- •13. Microsoft Word мәтіндік процессоры
- •13.1-Сурет. Microsoft Word программасының терезесі
- •13.1. Құжаттарды дайындау, сақтау және баспаға шығару
- •13.2-Сурет. Құжат ашу терезесі
- •13.3-Сурет. Құжатты баспаға шығару терезесі
- •13.4-Сурет. Құжатты сақтау терезесі
- •13.2. Мәтінді пішімдеу
- •13.5-Сурет. «Қаріп» сұқбаттасу терезесі
- •13.6-Сурет. «Азат жол» сұқбаттасу терезесі
- •13.7-Сурет. «Тізім» сұқбаттасу терезесі
- •13.8-Сурет. «Шекара мен құйып бояу» терезесі
- •13.3. Кестелерді даярлау және түзету
- •13.9-Сурет. «Кестені кірістіру» терезесі
- •13.4. Формуламен жұмыс
- •13.10-Сурет. Формула редакторының аспаптар тақтасы
- •13.5. Word программасында сурет салу
- •13.11-Сурет. Сурет салу аспаптар тақтасы
- •14. Microsoft Excel электрондық кестесі
- •14.1. Ехсеl программасы туралы жалпы мағлұматтар
- •14.1-Сурет. Microsoft Excel программасының терезесі
- •14.2. Электрондық кестенің негізгі ұғымдары
- •14.2-Сурет. Ұяшықтар блогы
- •14.3-Сурет. Адрестеу түрлері
- •14.3. Жолдармен, бағаналармен және блоктармен орындалатын операциялар
- •14.4. Excel функциялары
- •14.4-Сурет. Сандар пішімін таңдау терезесі
- •14.5. Диаграмма құру
- •14.5-Сурет. Диаграмма шебері терезесі
- •14.6-Сурет. Функциясының графигі
- •15. Microsoft Access
- •15.1. Мәліметтер қорын басқару жүйесі
- •15.2. Өріс типтері және қасиеттері
- •15.3. Ms Access программасының негізгі объектілері
- •15.1-Сурет. Кесте режимінде кестені құру
- •15.2-Сурет. Конструктор режимінде кестені құру
- •15.3-Сурет. Кесте шебері режимінде кестені құру
- •15.4-Сурет. Сұраныс терезесі
- •15.5-Сурет. Конструктор көмегімен қалып құру
- •15.6-Сурет. Есеп беру терезесі
- •16. Компьютерлік желі
- •16.1. Компьютерлік желілердің түрлері
- •16.2. Желілік топологиялар
- •16.1-Сурет. Шиналық топология
- •16.2-Сурет. Жұлдыз тәрізді топология
- •16.3-Сурет. Сақиналық топология
- •16.3. Желілік техникалық құралдар
- •16.4. Желілік программалық кұралдар
- •16.5. Клиент-сервер технологиясы
- •16.6. Тсp/ip жүйелік хаттамасы. Web-беттер
- •16.7. Файлды тасымалдау хаттамасы (ftp) және ftp-mail серверлері
- •17. Электрондық почта
4.8-Сурет. Флэш-жады түрлері
Флэш-жады арнайы драйверді қажет етпейтін кішкентай, жылдам, сенімді және әмбебап құрылғы. Ең алғашқы флэш-жадылардың көлемі 128, 256, 512 Мбайт болатын, қазір 1, 2, 4, 8, 16 Гбайт флэш-жадылар кеңінен қолданылуда.
5. Файлдар, файлдық жүйелер мен менеджерлер
5.1. Файл ұғымы және файл түрлері
Компьютердегі мәліметтерді сақтау және жеткізу үшін өңдеу кезінде бөлінбейтін, біртұтас қарастырылатын жазбалар тізбегі қолданылады. Оны файл деп атайды.
Файл дегеніміз белгілі бір атаумен аталған дискідегі біртектес мәліметтер жиыны. Файл негізгі үш параметрі бойынша сипатталады: файл атауы, кеңейтпесі және көлемі. Файл атауы операциялық жүйенің талаптарына сәйкес жазылады. Файл көлемі әртүрлі болады. Файлдың ең аз көлемі: 0 байт. Оны нөлдік файл деп атайды.
MS DOS операциялық жүйесінде файл атауы латын әріптерімен жазылған 8 символдан аспайды, файл кеңейтпесі 3 символдан тұрады. Файл атауы мен кеңейтпесі нүкте арқылы ажыратылады. Мысалы: sport.exe.
Файл атауындағы * таңбасы кез-келген символдар санын білдіреді. Мысалы: *.com жазылуы барлық командалық файлдар тізімін көрсетеді.
Файл кеңейтпесі файл мәліметтерінің типін сипаттайды. Жиі қолданылатын файл кеңейтпелері:
.arj, .rar, .zip – архивтік файл
.bat – командалық файл
.bak – резервтік файл
.bas – Basic тіліндегі файл
.com – командалық файл
.doc – Word программасында құрылған файл
.exe – орындалатын файл
.lib – кітапханалық файл
.pas – Pascal тіліндегі файл
.sys – жүйелік файл
.txt – мәтіндік файл
.mdb – мәліметтер қорының файлы
.xls – электрондық кесте файлы
Windows XP операциялық жүйесінде файлдың атауында 255-ке дейін кез-келген символдарды қолдануға болады. Файлдың сипаттамалары: жасырын, тек қана оқуға арналған, жүйелік, архивтік және т.б. Жасырын файл каталогтағы файлдардың жалпы тізімінде көрсетілмейді. Ашуға және қарап шығуға болатын, бірақ өзгертуге болмайтын файлдарды тек қана оқылатын файл деп атайды. Жүйелік файлдар операциялық жүйенің жұмыс істеуіне қажетті ақпаратты сақтайды. Алғашқы файлдарды архиваторлардың көмегімен тығыздап қысу нәтижесінде архивтік файл алынады.
Файлдың атауы, типі, көлемі, орналасуы мен даярланған немесе соңғы өзгертілген уақыты туралы ақпарат арнайы файлдар каталогында сақталады. Файлдар жиыны орналасқан сыртқы жадының бір немесе бірнеше томын файлдар қоймасы деп атайды. Кез-келген файл бүтін сандардан тұратын кластер құрайды. Операциялық жүйе әрбір кластерге ерекше нөмір береді.
Файлдармен орындалатын операциялар: жүктеу, көру, редактрлеу, атын өзгерту, жылжыту немесе орын алмастыру, көшірмесін алу, жою.
Файлдардың орналасу кестесі (FAT) дегеніміз файлдардың сақталған орны жөніндегі ақпараттарды сақтайтын дискінің арнайы аумағы. Файлдардың орналасу кестесі иілгіш немесе қатқыл дискідегі әрбір кластер жайындағы мәліметті сақтайды, әрбір файлға қандай кластерлер жататынын көрсетеді. Ол дискіні пішімдеу кезінде құрастырылып, мәліметтер жазу кезінде толықтырылып отырады.
Файлдарды үш топқа бөлуге болады:
программа
берілгендер файлы
құжат
Компьютерде өте көп файлдар қолданылады. Бірнеше файлды топтастырып, бумаға сақтайды. Дискінің белгілі бір атаумен аталған мәліметтерді сақтау аумағы бума (каталог) деп аталады. Кез-келген буманың ішкі бумасы (ішкі каталог) болуы мүмкін. Файлдар мен бумалардың орналасу құрылымы иерархиялық (бұтақ тәріздес) құрылым деп аталады. Ол арқылы қажетті файлды жылдам табуға болады. Файлды адресі арқылы іздейді. Файл адресіндегі алғашқы элемент – диск атауы. Диск атауы бір әріптен тұрады және мына түрде жазылады: C:\ немесе D:\
Диск атауынан кейін файл орналасқан бума атауы жазылады. Файл адресінің үшінші элементі - қажетті файлдың атауы. Мысалы: C:\Windows\regedit.exe