П р а к т и к а л ы қ а р а б т і л і ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

Тіл ашар Практикалық араб тілі

1-кітап

Хамзат қажымұратұлы

2016 жыл

Алғы сөз

Қолдарыңыздағы «Тіл ашар» кітабы араб тілін меңгеруде, тілді практикалық тұрғыда қолдануда көмекші құрал болады деген үміттемін. Бұл оқулық медресе шәкірттерінің бірінші курстарына арналғанымен араб тілінде өз ойын жеткізуді қалайтын, қажылық парызын ниет еткен адамдарға араб тілді адамдармен араласқанда ойын реттеп, жеткізуде пайдалануға болады. Бұл еңбекте жалпы араб тілі грамматикасына мәлім (наху, сарф) жүйе қалыптаспаған. Бұл кітапта араб тілі грамматикасы жеңілден ауырға қарай бағытталған күйде үдемелі тәсілмен үйретіледі. Алфавиттен басталғандықтан араб тілінде сөйлеуге арналған дәрістер алтыншы сабақтан басталады. Әрбір тақырып өткен сайын оны бекіту үшін мысалдар көп көмегін тигізеді. Әрбір тақырыптын артында жаңа сөздер көбінесе өзінің қолданысындағы тіркестерімен бірге жүреді. Грамматикалық тұрғыда мәліметтер келесі 2- кітапта берілгендіктен бұл кітапта негізі сөз жаттау ісін және оны есте қаларлықтай және қолдануға шамасы келу тәсіліне ереше көңіл бөлдік. Әрбір сабақтың артында Құран аяттарына оның түсіндірмелеріне қайту үшін мысалдар келтірдік. Дәрістің аудио нұсқасы сабақты жақсырақ түсіну үшін өз көмегін тигізеді, өйткені кітапта жоқ мәліметтер аудио нұсқада болуы мүмкін. Бір сабақта өткен сөз басқа сабақтарда қайталануы мүмкін ондағы мақсат жаңа сөздерді басқа қырынан көрсету және есте қалдыру. Кітаптың ішінде 2000 тарта жаңа сөз бар. Сабақ барысында адамға қажетті кейбір діни мәліметтер де баршылық. Бұл еңбектегі негізгі бағыт жатталған жаңа сөздермен барынша тиімді қолдану арқылы сөздік қорды көбейту.

Аллаһым Құран тілі, жәннәт тілі араб тілін үйренуге жәрдем бергей.

Бірінші сабақ Араб алфавиті

Араб алфавиті 28 әріптен тұрады, оңнан солға қарай жазылады, әріптер үлкен кіші болып бөлінбейді. Дыбысталуы жағынан қазақ әріптеріне 20 әріпі ұқсайды, қалған 8 әріптің өзіндік дыбысталу ерекшеліктері бар. Ол әріптердің шығару үлгісіне оқулық біраз деңгейде көмек болғанымен араб тілін оқыған, Құран оқу білетін ұстаздардан үйренген абзалырақ.

Транскрипция	Арабша оқылуы	Әріптің жекеше жазылуы	№
а/ә	әлиф	ـ ا ـ1	1
б	бә	ـ ب ـ	2
т	тә	ـ ت ـ	3
с	сә2	ـ ث ـ	4
дж	джим	ـ ج ـ	5
х	хә3	ـ ح ـ	6
х	ха	ـ خ ـ	7
д	дәл	ـ د ـ	8
з	зәл4	ـ ذ ـ	9
р	ра	ـ ر ـ	10
з	зей	ـ ز ـ	11
с	син	ـ س ـ	12
ш	шин	ـ ش ـ	13
с	сад	ـ ص ـ	14
д	дад	ـ ض ـ	15
т	та	ـ ط ـ	16
з	за1	ـ ظ ـ	17
___	айн3	ـ ع ـ	18
ғ	ғайн	ـ غ ـ	19
ф	фә	ـ ف ـ	20
қ	қаф	ـ ق ـ	21
к	кәф	ـ ك ـ	22
л	ләм	ـ ل ـ	23
м	мим	ـ م ـ	24
н	нун	ـ ن ـ	25
һ	һә	ـ ه ـ	26
у	уау	ـ و ـ	27
и	я	ـ ي ـ	28

###1. Ескерту: Араб әріптерінің оқылуындағы ерекшеліктерге орай, оны араб тілін жақсы меңгерген, Құранды тәжуидпен оқи (Құран ережесімін) білетін адаммен оқыған абзал.

### 2. Ескерту: Кестедегі алфавитте көк түспен белгіленген әріптер жуан әріптер, қызыл түспен белгіленген жіңішке әріптер.

Араб әріптерімен таныса келе, дыбысталуы жағынан қазақ әріптеріне ұқсастықтар мен айырмашылықтарын байқадық және өз ішінде кейбір әріптерде дыбысталу жағынан жақындық бар.

1- خ ح ه әріптері: خ – жуан х болса, ح – одан жіңішке әрі тамақтан қырылсыз шығады, ه - көмейден ақырын қалыпта дыбысталады.

2- ذ ز ظ әріптері: ذ - әріпінің шығу жолы тілдің ұшы тіске қойылып з әріпін шығарады. ز - әріпі қазақ тіліндегі «з» әріпімен шығу жолдары бірдей. ظ - «ذ» әріпінің жуан түрі.

3- ث س ص әріптері жоғарыдағы ذ ز ظ әріптері секілді дыбысталады, айырмашылығы «з» әріпінің орнына «с» әріпі.

4- ت ط әріптерінде ت қазақ тілінде «т» әріпі секілді дыбысталады, ط сол әріптің жуан түрі.

5- د ض әріптері де жоғарыдағы ت ط әріптері секілді дыбысталады, «т» әріпінің орнына «д» әріпі.

Тапсырмалар:

1-жаттығу. Араб әріптерін жаттау және дыбысталу екекшеліктеріне және қазақша транскрипциясына мән беру.

2- жаттығу. Араб әріптерінің арасындағы ұқсастықты айыра білу, сондай-ақ қай бөлігі жолдың үстінде, қай бөлігі жолдың астында жазылуына мән беру.

Ескерту: Қосымша мәліметті аудио дисктегі 1-сабақтан ала аласыз.