36. Архітэктура і мастацтва ў бсср у 20 - 30-я гады.

На плюралістычнай аснове адбывалася развіццё беларускага прафесійнага тэатра ад Першага беларускага таварыства дра-1 мы і камедыі (1917-1920 г.) да БДТ - 1 (1920 г, г.Мінск) і БДТ - 21 (1926 г. Віцсбск). Сярод арганізатараў нацыянальнага тэатра вы-1 лучаліся Я.Міровіч, Ф.Ждановіч. У.Галубок. Апошні стварыў Бо-4 ларускі дзяржаўны вандроўны тэатр (БДТ-3), які карыстаўся вялі ай павагай у глсдачоў за нацыянальны каларыт. Рэпертуар скла-

ауся з пастановак айчынных і замежных аўтараў. Напрыклад, «Вяселле» А.Чэхава, «Паўлінка» Я.Купалы, «Кастусь Каліноўскі» Е.Міровіча. «Пшская шляхта» В.Дуніна-Марцінкевіча і інш.

3 другой паловы 20-х г. тэатральны рэпертуар трапляе пад кантроль партыйных органаў праз Галоўрэперткам пры Галоўліце. у 1926 г. з рэпертуара БДТ-1 выкінулі п'есу Я.Купалы «Тутэйшыя». у 1927 г. той жа лёс напаткаў п'есу АМрыя (сапр прозвішча Шашалевіч) «Апраметныя», у якой у казачнай форме паказвалася барацьба беларусаў за родную мову.

Развіццё выяўленчага мастацтва немагчыма ўявіць без ха-рактарыстыкі Віцебскай мастацкай школы (1918 г), арганізатарам якой быў Юдаль Пэн, настаўнік Марка Шагала. У лісталадзе 1919 г. туды прыехаў Казімір Малевіч - аўтар знакамітага «Чорнага квадрата», заснавальнік супрэматызму. Вакол Малевіча фармуец-ца аб'яднанне мастакоў - авангардыстаў «УНОВМС». Віцебскі рэвалюцыйны авангард у мастацтве стаў здабыткам усяго свету. Але бальшавікі паступова разагналі авангард. Мастакі раз'ехалі-ся Марк Шагал пакінуў Віцебск у 1921 г. Была Масква, а потым замежжа, дзе ён стаў знакамітым на ўвесь свет.

На акадэмічных пазіцыях заставаліся В.Волкаў - мастак вы-ключна пралетарскай тэматыкі («Барыкады»), Я.Кругер (партрэты палітычных дзеячаў, «Дзіцячая калонія»), Ю.Пэн («Шавец-камса-молец», «Пекар»), У.Кудрэвіч («Стары Мінсю>. «Над Свіслаччу»), М.Станюта («Шклозавод», «На будоўлі») і інш. Найбольшае ўва-сабленне беларуская традыцыя і гісторыя знайшлі ў творчасці ма-ладога мастака М.Філіповіча («Бітва на Нямізе», «Паўстанне К.Ка-ліноўскага» і інш). Стварэнне Белдзяржвыдавецтва (дырэктар 3. Жьілуновіч) і пачатак кнігавыдання ў БССР садзейнічалі развіццю кніжнай графікі (М.Філіповіч, А.Тычына, П.Гуткоўскі). У 20-я г. па-чыналі сваю творчасць ск>'льптары А.Грубе, А.Бразер, З.Азгур.

3 усталяваннем Савецкай улады разгортваецца дзейнасць куль-турна-асветных устаноў, прадстаўленых хатамі-чытальнямі ў вёсках і народнымі дамамі ў раённых цэнтрах. У 1927 г. іх налічвалася адпа-ведна 271 і 95. У гарадах ствараліся таксама клубы, бібліятэкі, музеі.

Бсларускае кіно нарадзілася ў Ленінградзе з прычыны ад-с>тнасці матэрыяльнай базы і кадраў у БССР. Там была арганіза-^вана кшаст^'дыя «Савецкая Беларусь". якая затым пераехала ў М'нск Першапачаткова здымалася кінахроніка, але ў 1928 г. на ^Экран выйшаў першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» рэжысёра Юрыя Тарыча. У 1930 г. беларускі кінематограф стаў кавым Аднак з Масквы паступіў загад, каб кінастужкі рабіліся толькі на рускай мове.

Неглядзячы на партыйны манапалізм у духоўным жыцці, развівалася тэатрапьнае мастацтва. Вядучае месца належыла БДГ-1, дзе ажыццяўляліся пастаноўкі нацыянальнай драматургіі (ар-тысты Г.Глебаў, І.Ждановіч). Сімвалам БДТ-2 стаў яркі, самабытны спектакль «Несцерка» В.Вольскага. Беларускі дзяржаўны ванд-роўны тэатр пад кіраўніцтвам У.Галубка ў 1931 г. быў рэарганіза-ваны ў БДТ-3 (г. Віцебск). Аднак ён ў 1937 - 1938 г. быў расфар-міраваны, як і тэатр рабочай моладзі. У.Галубка абвшавацілі ў шкод-ніцкай дзейнасці і расстралялі. Такі ж лёс спасціг кіраўніка Дзяр-жаўнага яўрэйскага тэатра Міхаіла Рафальскага.

3 1932 г пачала працу Беларуская кансерваторыя, якая пад-рыхтавала нацыянальныя кампазітарскія кадры (У.Алоўнікаў, А.Ба-гатыроў, М.Крошнер. Д.Лукас, П.Падкавыраў і інш.) Беларускі тэатр оперы і балета стаў адным з лепшых оперных калектываў СССР. У 1937 - 1938 г. былі заснаваны беларуская дзяржаўная філармонія і Ансамбль песні і танца Беларускай ваенннай акругі.

Бсларускія мастакі ствараюць нямала карцін, прысвечаных рэвалюцыйным падзеям і ўсталяванню Савецкай улады, працоў-ным будням савецкіх людзей і г.д. Афіцыйная прапаганда патраба-вала паказаць трыумф партыі і геніяльнасць I B Сталіна. Сярод твораў выяўлснчага мастацтва можна адзначыць «У падпольнай друкарш» К Касмачова. «Уступленне Чырвонай Арміі ў Мінск у 1¹)20 г» Я.Зайцава. «Сустрэча савецкіх танкістаў у Заходняй Бела-русі. 1939 г» М.Манасзона, «Курлаўскі растрэл» І.Давідовіч і інш. У 1939 г. пачала працаваць Дзяржаўная карцінная галерэя. а ў Віцеб-ску - мастацкая галсрэя Ю.ГТэна. якая размяшчалася ў былой ква-тэры мастака