- •1. Праблема перыядызацыі гісторыі беларускай культуры. Асноўныя этапы і асаблівасці яе развіцця.
- •2. Прыняцце і распаўсюджвашіе хрысціянства. Рэліігійна-асветніцкія дзеячы ў IX – першай палове XIII ст.
- •3. Архітэктура і мастацтва ў IX - першай палове XIII ст.
- •4. Пісьменства. Літаратура. Фальклор ў IX - першай палове XIII ст.
- •5. Вытокі і працэс фармавання беларускай народнасці.
- •6. Асвета. Пісьменства. Літаратура на Беларусі ў другой палове XIII - ху ст.
- •7. Архітэктура і мастацтва Беларусі ў другой палове XIII - ху ст.
- •8. Асаблівасці і праявы Рэнесансу на Беларусі. Дзеячы культуры Беларусі эпохі Адраджэння.
- •9. Рэлігійны рух у вкл і Беларусі ў хуі - першай палове хуіі ст. Дзеячы Рэфармацыі ў Беларусі.
- •Новыя тэндэнцыі ў кніжнай культуры хуі - першай паловы хуіі ст. Развіццё кнігадруку.
- •Літаратурна-грамадскі рух у Беларусі ў хуі - першай палове хуіі ст.
- •Асвета ў Беларусі ў хуі - першай палове хуіі ст.
- •Архітэктура Беларусі хуі - першай паловы хуп ст.
- •Выяўленчае мастацтва. Тэатральнае і музычнае мастацтва хуі - першай паловы хуіі ст.
- •Гістарычныя ўмовы і асноўныя тэндэнцыі развіцця беларускай культуры ў другой палове хуіі - першай палове хуш ст. Рэлігійная сітуацыя.
- •Грамадска-палітычная думка. Навука (другая палова хуіі - хуш ст.)
- •Стан адукацыі і кнігадрукавання на Беларусі ў другой палове хуіі - хуііі ст.
- •Архітэктура і мастацтва Беларусі хуіі - хуііі ст.
- •Літаратура ў другой палове хуіі - хуш ст.
- •Палітыка царызму ў галіне культуры на Беларусі ў першай палове XIX ст. Рэлігійная сітуацыя.
- •Адукацыя і навука ў першай палове XIX ст. Узнікненне навуковага беларусазнаўства.
- •Літаратурнае жыццё Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Музыка і тэатр першай паловы XIX ст.
- •Архітэктура і выяўленчае мастацтва ў першай палове XIX ст.
- •Агульная характарыстыка ўмоваў і асаблівасцяў культурнага працэсу ў Беларусі ў другой палове XIX ст. - пачатку XX ст. "Польскае пытанне" і развіццё беларускай культуры. Рэлігійная сітуацыя.
- •Асвета ў Беларусі ў другой палове XIX - пачатку XX ст.
- •Навука ў Беларусі ў другой палове XIX - пачатку XX ст. Дасягненні навуковага беларусазнаўства.
- •Развіццё друку ў Беларусі ў другой палове XIX - аачатку XX ст.
- •Літаратура Беларусі другой паловы XIX - пачатку XX ст.
- •Архітэктура Беларусі другой паловы XIX - пачатку XX ст.
- •Выяўленчае мастацтва Беларусі другой паловы XIX - пачатку XX ст.
- •Тэатральнае і мучычнае жыццё Беларусі другой паловы XIX - пачатку XX ст.
- •Беларуская культура ў складаных умовах ваенных ліхалеццяў і барацьбы за беларускую дзяржаўнасць(1914- 1920).
- •Культурная сітуацыя ў бсср у 20-я гады. Ажыццяўленне палітыкі беларусізацыі.
- •Культура Беларусі ва ўмовах бальшавіцкага генацыду зо-х гадоў. Палітычныя рэпрэсіі супраць беларускай інтэлігенцыі.
- •Развіццё асветы і навукі ў бсср 20 - 30-я гады.
- •Літаратура ў бсср у 20 - 30-я гады.
- •Архітэктура і мастацтва ў бсср у 20 - 30-я гады.
- •Грамадска-культурная сітуацыя ў Заходняй Беларусі (20 - 30-я гады). Умовы і асаблівасці развіцця беларускай культуры.
- •Асвета і навука ў Заходняй Беларусі (20 - 30-я гады).
- •Літаратура і мастацтва ў Заходняй Беларусі (20 - 30-я гады).
- •Лёс беларускай культуры ў гады другой сусветнай вайны.
- •Складанасці і супярэчнасці культурнага жыцця на Беларусі ў першае пасляваеннае дзесяцігоддзе.
- •Умовы і асаблівасці развіцця культуры Беларусі ў другой палове 50-х – першай палове 80-х гадоў.
- •Літаратура і мастацтва у бсср у другой палове 50-х - першай палове 80-х г.
- •Нацыянальна-культурнае адраджэнне: складаны шлях развіцця (другая палова 80-х – першая палова 90-х гадоў).
- •Беларуская культура ва ўмовах прэзідэнцкай рэспублікі (1994 - 2002).
- •Прысутнасць беларускай культуры ў свеце.
2. Прыняцце і распаўсюджвашіе хрысціянства. Рэліігійна-асветніцкія дзеячы ў IX – першай палове XIII ст.
Распаўсюджанне хрысціянства на старажытнабеларускіх землях стала адным з вызначальных фактараў іх гісторыі ўвогуле і развіцця культуры ў прыватнасці. У перыяд хрысціянізацыі (X—XIII ст.) сцвярджаліся новыя хрысціянскія каштоўнасці. Мастацкая твор-часць характарызавалася спалучэннем стыхійных творчых парываў яшчэ не зжыўшага сябе паганства і ўзораў. прыўнесеных з Візан-j <у тыі. У культурнайтворчасці пераважаластваральная функцыя.
«Жыццё Еўф-расінні Полацкай» (верагодны аўтар - Звеніслава (у манастве Еў-праксія), асветніца, дачка полацкага князя Барыса, дваюрадная сястра Еўфрасінні).
У XII ст Еўфрасіння Полацкая. заснавальніца полацкіх цэрк-ваў і манастыроў адна з першых пісьменніц і настаўніц старажыт-най Беларусі, стварыла кніжна-асветніцкі цэнтр у Полацку, дзе вы-даваліся рукапісныя біблейскія і іншыя кнігі. 3 яе імем звязана твор-часць аднаго з першых нашых гістарычных мастакоў - Лазара Богшы. які зрабіў у 1161 г. для Еўфрасінні напрастольны крыж, выдатны твор ювелірнага мастацтва.
Пра высокі ўзровень адукацыі, паэтычнага і красамоўніцкага мастацтва старажытнай Беларусі сведчаць імёны царкоўных пісьменнікаў і хрысціянскіх асветнікаў, якіх далі нашыя продкі, -Клімента Смаляціча, Аўраамія Смаленскага і Кірылы Тураўскага.
3. Архітэктура і мастацтва ў IX - першай палове XIII ст.
У XII ст склаліся дзве школы дойлідства ў Беларусі - поланкая і гара-дзснская Першая з іх была вынікам сінтэзу візантыйскіх кананічных традыцый і мясцовага дойлідства Архітэктура гарадзенскай шко-лы складвалася пад уплывам візантыйскай, заходнееўрапсйскай (раманскай) манументальнай архітэктонікі. а таксама самабытных мясцовых традыцый. Выдатны мастацтвазнаўца Мікалай Шча-каціхін вылучаў таксама смаленскую школу дойлідства.
Мастацтва Беларусі IX—XIII ст. - з'ява надзвычай склада-ная, шматпланавая і неардынарная. У гэты перыяд нараджалася прафесійнае мастацтва: жывапіс, кніжная графіка. 3 царкоўнай ар-хітэктурай арганічна спалучаўся манументальны жывапіс у славя-на-візантыйскім стылі. Фрэскі, мазаікі, іканастасы асноўныя віды выяўленчага мастацтва ў ХІ-ХШ ст. Яны запаўнялі плошчу ўнут-раных паверхняў сцен і калонаў полацкіх, віцебскіх, смаленскіх і іншых храмаў. Роспісы захаваліся толькі на трох помніках: фраг-ментарна ў Сафійскім Саборы і Барысаглебскай (Каложскай) царк-ве ў Гродне і практычна цалкам у царкве Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра.
4. Пісьменства. Літаратура. Фальклор ў IX - першай палове XIII ст.
Першай формай духоўнай творчасці нашых продкаў была язычніцкая міфалогія. Міфалогія - сукупнасць міфаў, старажыт-ных апавяданняў, якія ў фантастычнай, алегарычнай форме аба-гульнена адлюстроўваюць жыццё прыроды і людзей. Узнікшая ў дахрысціянскуто эпоху, язычніцкая міфалогія не была знішчана хрыс-ціянскай цывілізацыяй, а дапасавалася да яе і ўрасла ў хрысціянс-кую абраднасць і культуру. Міфалогія, апрацаваная творча-мастац-кай народнай фантазіяй, і знітаваныя з ёй аўтэнтычныя абрады, ёсць гістарычна першы этап духоўнай культуры.
Пасля прыняцця хрысціянства развівалася пісьменнасць, ад-бывалася станаўленне мастацкай літаратуры і рукапіснай кніжнай культуры.
Асноўнай крыніцай літаратурна-мастацкіх сюжэтаў, вобразаў, філасофскіх, багаслоўскіх і этнічных ідэй быпаБіблія. У IV—XIII ст. зявіліся рэгіянальныя пераклады біблейскіх кніг - сірыйскіх, арабскіх, персідскіх і іншых. у тым ліку пераклад на царкоўнасла-вянскую мову асветнікамі Кірылам і Мефодзіем (IX ст). Свае скрыпторыі (рукапісна-выдавецкія цэнтры) мелі манастыры, епіс-капскія кафедры. Там жа былі і школы, у якіх навучалі дзяцей пісьменнасці, мастацтвам і навукам. Пра сталую біблейскую тра-дыцыю Беларусі сведчаць высокамастацкія ілюстраваныя помнікі рукапіснай кнігі - евангеллі Тураўскае (XI ст), першае і другое Полацкія (ХІІ-ХШ ст.) і інш.
Пераходныя жанры ад царкоўнай да свецкай літаратуры ў Беларусі ў гэты час - гэта жыцці святых. патрыстыка (зборнікі твораў айцоў царквы), маральна-філасофскія зборнікі афарызмаў з Бібліі і інш. Вяршыняй мастацкай сярэднявечнай літаратуры лічыцца вядомы ва ўсім свеце твор «Слова пра паход Ігаравы» (каля 1185 -1186 г.) - помнік, агульны для ўсіх усходніх славян. У ім змешчаны звесткі пра полацкіх князёў. з іх асабліва цікавыя пра Усяслава. Першы гістарычны твор беларускай літаратуры, які па сваіх вар-тасцях набліжаецца да «Слова пра паход Ігаравы» - «Жыццё Еўф-расінні Полацкай» (верагодны аўтар - Звеніслава (у манастве Еў-праксія), асветніца, дачка полацкага князя Барыса, дваюрадная сястра Еўфрасінні).
У XII ст Еўфрасіння Полацкая. заснавальніца полацкіх цэрк-ваў і манастыроў адна з першых пісьменніц і настаўніц старажыт-най Беларусі, стварыла кніжна-асветніцкі цэнтр у Полацку, дзе вы-даваліся рукапісныя біблейскія і іншыя кнігі. 3 яе імем звязана твор-часць аднаго з першых нашых гістарычных мастакоў - Лазара Богшы. які зрабіў у 1161 г. для Еўфрасінні напрастольны крыж, выдатны твор ювелірнага мастацтва.
Адкрыццём усходнеславянскай хрысціянскай культуры сталіле-тапісы. Самым раннім быў Полацкі летапіс ХІ-ХШ ст. Ён не збярог-ся, але ім карыстаўся В.Тацішчаў аўтар «Гісторыі Расійскай». Фраг-менты гэтага беларускага летапісання ўвайшлі ў «Аповесць мінулых гадоў», «Іпацеўскі летапіс» і іншыя гісторыка-літаратурныя творы.
Пра высокі ўзровень адукацыі, паэтычнага і красамоўніцкага мастацтва старажытнай Беларусі сведчаць імёны царкоўных пісьменнікаў і хрысціянскіх асветнікаў, якіх далі нашыя продкі, -Клімента Смаляціча, Аўраамія Смаленскага і Кірылы Тураўскага.