28. Культурная сітуацыя ў бсср у 20-я гады. Ажыццяўленне палітыкі беларусізацыі.

Культурнае жыццё Беларусі пасля ўсталявання Савецкай улаДьі набыло харакгар духоўнага ўздыму, які У.І.Навіцкі акрэслівас як паспярэвалюцыйнае нацыянальна-культурнае адраджэнне.

Гэта быў час усеагу'льнага ўздыму беларускага жыцця, які філосаф Уладзімір Самойла назваў перыядам беларускага актывізму. a Уладзімір Глыбінны - часам адноснага рэнесансу беларус* культуры. Цяжкія і нестабільныя абставіны, што склаліся пас грамадзянскай вайны, прымусілі крамлёўскае кіраўніцтва фа мальна прызнаць права кожнай нацыі на ўласнае культурнае ра віццё. I нацыянальна свядомая інтэлігенцыя не ўпусціла моманті каб актывізаваць беларускую культурную дзейнасць. У першыі гады савецкай улады нібы па інерцыі фактычна працягвалася на шаніўскае адраджэнне. Але перыяд натуральнай беларусізацыі працягваўся нядоўга. Культурны працэс набываў для цэнтра не] бяспечны накірунак. Таму з 1924 г, пасля вядомага «узбуйненч ня», беларуская справа бралася пад партыйны кантроль шляхаш распачынання афіцыйнай палітыкі «беларусізацыі», Пачатак бе-І ларусізацыі як афіцыйнай дзяржаўнай палітыкі адносіцца да \Ш ліпеня 1924 г, калі адбылася ІІ-я сесія ЦВК БССР. Спецыяльная] камісія на чале з А.І.Хацкевічам вызначыла тры накірункі бела-І русізацыі: перавод партыйнага. дзяржаўнага, прафсаюзнага. каа-І ператыўнага апарату і Чырвонай Арміі (на тзрыторыі БССР) на] беларускую мову; вылучэнне беларусаў на адказныя пасады;[ развіцце беларускай літаратуры і навукова-даследчай работы па вывучэнкю гісторыі, філасофіі, эканомікі Беларусі. Нацыянальна-І свядомае ядро сярод вышэйшых партыйных і савецкіх работні-каў (У.М.Ігнатоўскі, А.Л.Бурбіс, З.Ф.Жылуновіч, А.В.Баліцкы П.В.Ільючонак і інш.) імкнуліся скарыстаць усе магчымасці для| паскарэнняразвіцця нацыянальнай культуры.

Несумненна, да 1928 г. беларусізацыя дасягнула значных по-| спехаў і абапіралася на падтрымку беларускага насельніцтва. Яна| дапамагала яму ўсвядоміць сябе нацыяй. За некалькі гадоў было] створана тое, што іншыя нацыі стваралі дзесяцігоддзямі: уласныя j даследчыя ўстановы (Інстытут беларускай культуры), нацыяналь-] ная асвета, нацыянальны тэатр (Беларускі дзяржаўны драматыч-1 ны тэатр (БДТ-1), БДТ-2 у Віцебску, трупа Галубка (БДТ-3)). кіно, I склалася шматлікая плынь беларускіх літаратараў і інш. Беларусі-1 зацыя абудзіла да свядомага нацыянальнага жыцця шырокія слаі I беларускага насельніцтва. На жаль, таталітарны рэжым, які фарма- j ваўся ў краіне, нанёс па ёй удар.

Ацэньваючы вынікі развіцця беларускай культуры ў 20-я г., трэба ўлічваць, што стварэнне падабенства нацыянальна-культурна ^п;~- аўтаноміі Беларусі было вымушанай мерай крамлёўскіх уладаў думку З.В.Шыбекі, беларусізацыя была ў руках бальшавікоў збр яй сазетызацыі жыхароў БССР. Гэта не заўсёды ўсведамляла ларуская творчая інтэлігенцыя. I толькі створанае ў 1926 г. аб'я нанне літаратараў «Узвышша» знаходзілася пзўны час у сапрау най апазіцыі да бальшавіцкага кіраўніцтва культурай. Беларусізаі гарадоў заклала новую саветызаваную беларускую культуру, ян мела плебейскі (пралетарскі) змест і супрацьпастаўлялася «на ніўскай», што захоўвалася ў Заходняй Беларусі і ў эміграцыі. гэта істотна зніжала яе прываблівасць і збядняла нацыянальны зме Праўда, на працягу 20-х г. у ёй яшчэ зберагалася нацыянальная метнасць, а вынікі саветызацыі яшчэ не сталі для беларускага мадства разбуральнымі. Удалося захаваць традыцыйную сялянск культуру. Беларусы дабіліся прызнання статусу самабытнасці і метнасці, у якім царскі рэжым ім увогуле адмаўляў

Аднак на працягу другой паловы 20-х г. паступова нараста тэндэнцыі. што прывялі да згортвання беларусізацыі і рэзкага пав роту ў нацыянальна-культурнай палітыцы кіраўніцтва краіны. бьгў выкліканы ўмацаваннем сталінскай сістэмы і таталітарна рэжыму. Першыя спробы замарудзіць працэс нацыянальнага раджэння беларускі гісторык з Беластоку Я.Мірановіч датуе яь 1925 г. (пастанова пленума ЦК КП(б)Б «Аб нацыянальнай паліі цы»). Пачатак адкрытага змагання з беларускай культурай і інтз генцыяй гэты даследчык звязвае з двумя чарговымі зезда КП(б)Б. якія адбыліся ў студзені і кастрычніку 1927 г. Аднак! 1929 г. ствараліся толькі ідэалагічныя і прапагандысцкія падста^ для расправы над беларускімі інстытутамі нацыянальнага жыці творцамі беларускай культуры.-