36. Развіццё асветы і навукі ў бсср 20 - 30-я гады.

Пры аналізе станаўлення савецкап сістэмы адукацыі неаб-1 ходна звярнуць увагу на яе агульныя рысы ў мсжах РСФСР і СССР 1 і таксама своеасаблівыя рысы. У прыватнасці, натэрыторыі Бела-1 русі адсутнічалі школы II-й ступені (згодна з Палажэннем аб адзі-най працоўнай школс) Замест іх ствараліся сямігодкі. У сувязі л ; цяжкім фінансавым становішчам была ўведзена аллата за вучобу. Абавязковая пачатковая адукацыя для дзяцей ад 8 да 11 гадоў па-чынае ўстанаўлівацца толькі з 7 кастрычніка 1926 г.

Развіццё адукацыі адбывалася ў рэчышчы палітыкі беларусі-_зацыі, якая наклала на яе свой адбітак. У БССР у 1929 / 1930 н.г. налічвалася 456 беларускіх, 70 рускіх. 55 яўрэйскіх, 28 польскіх, 5 латышскіх, 5 літоўскіх, 3 украінскіх і I нямецкая школы. А ўсяго колькасць агульнаадукацыйных школ дасягнула 5723.

Поспехі ў развіцці народнай адукацыі суправаджаліся пасту-повай ідэалагізацыяй школы, пашьфэннем яе антырэлігійнага і інтэр-нацыянальнага характару.

У 1918-20-я г. адбываецца арганізацыя сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыі ў БССР. У 1919 г распачаў працу Горы-Го-рацкі зямляробчы інстытут (з 1925 г. - Беларуская дзяржаўная акадэмія сельскай гаспадаркі), а ў 1921 г. быў урачыста адкрыты Беларускі дзяржаўны універсітэт, які складаўся з трох факультэ-таў: грамадскіх навук, медыцынскага, рабочага. Патрэбы аграр-нага развіцця рэспублікі выклікалі стварэнне Віцебскага ветэры-нарнага інстытута (1924 г). а ідэалагізацыя грамадскагажыцця -Камуністычнага універсітэта (1925 г).

Дасяіненнем Савецкай улады лічыцца ліквідацыя непісьменнасці і малапісьменнасці сярод насельніцтва (у 1920 г. у БССР на 1000 чалавек прыходзілася 673 непісьменных). Рэспубліканская надзвы-чайная камісія арганізавала школы і лікпункты. а ў 1923 г. была пры-нята 15-гадовая праграма навучання непісьменных ад 16 да 35 га-доў. Пад кіраўніцтвам старшыні ЦВК БССР А.Р.Чарвякова ў рэс-публіцы актыўна дзейнічала таварыства «Прэч непісьменнасць».

Беларуская савецкая навука канцэнтравалася вакол Інбелкульта

{Інстытута беларускай культуры), які быў арганізаваны ў студзені 1922 г. Перад ім стаяла задача вывучэння мовы, літаратуры,этнаграфіі, гісторыі, прыроды. эканомікі Беларусі. Вакол Інбслкульта г>ртавалася каля 300 навуюўцаў. Гэта была інтэлектуальная эліта нацыі. Кіруючыя партыйныя колы нацыянальным дзеячам ніколі не давяралі Паказальна, што рашэнне аб мэтазгоднасці рэарганізацыі інбелкульта ў Беларускую акадэмію навук (БАН) прымалася ў Маскве (сакавік 1928 г), атакому рашэнню мясцовыхуладаў папяРэднічала пастанова ЦК КП(б)Баб узмацненні крытыкі буржуазнага нацыяналізму (верасень 1928 г.) Ішла падрыхтоўка да расправы з оеларускай інтэлігенцыяй. У ЗО-х - пачатку 50-х г. большасць інбелкультаўцаў сталі ахвярамі сталінскіх рэпрэсій.

Першапачатковую задачу культурнага развіцця бальшавікі бачылі ў ліквідацыі непісьменнасці. На пачатак 1939 г. доля пісьмен-ных ва ўзросце ад 9 да 49 гадоў склала ў БССР 80,8 %. Але гэта аказалася ніжэй за сярэднія дадзеныя па СССР. Адмоўна адбілася скасаванне палітыкі беларусізацыі. Адначасова прадпрымаліся крокі па развіццю агульнаадукацыйнай школы. 3 мая 1934 г. пачы-наецца уніфікацыя сістэмы адукацыі на ўсёй тэрыторыі СССР. Асноўнымі тыпамі школ сталі пачатковыя (1-4 класы), няпоўныя сярэднія (1-7 класы) і сярэднія (1-10 класы). Групы сталі называц-ца класамі, з'явіўся інстытут класных кіраўнікоў, пяцібальная сістэ-ма, была ўведзена школьная форма. Усяго ў БССР у 1937 г. дзей-нічала 7132 школы з ахопам больш за 1 млн. навучэнцаў. А для дарослага малапісьменнага насельніцтва арганізуюцца вячэрнія школы з трохгадовым тэрмінам навучання.

У галіне вышэйшай адукацыі ішоў працэс драблення ВНУ на так званыя «карлікавыя» ўстановы без падрыхтоўкі адпаведнай матэрыяльна-тэхнічнай базы. Толькі з БДУ выйшла 6 спецыяліза-ваных ВНУ, з Беларускай сельскаг аспадарчай акадэміі -11. Коль-касць вышэйшых навучальных устаноў у 1932 г. дасягнула 31, алс потым пачала скарачацца. У 1938 г. у БССР дзейнічала 25 ВНУ

Цэнтрам навуковага жыцця, хоць і абмсжаванага жорсткімі ідэалагічнымі рамкамі. з'яўлялася Беларуская акадэмія навук. якая ў 1931 г. перайшла зсістэмы кафедраў насістэму інстытутаў: гісто-рыі. мовы. эканомікі. геалогіі і г.д. (усяго 14). Актыўна дзсйнічала аспірантура