Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

istoria_shpory8

.doc
Скачиваний:
24
Добавлен:
18.03.2015
Размер:
335.87 Кб
Скачать

1. Актуальнасць і неабходнасць вывучэння гісторыі Беларусі. Перыядызацыя гістоорыі Беларусі.

Перыядызацыя:

1. Старажытнае грамадства(40 тыс.г.-5 стаг. нашай эры)

2. Сярэднявечча (канец 5-15 ст.)

– пачатак да класавага грамадства (6-13 ст.)

– развіццё феад. сістэмы (13-15ст.)

3. Новы час (16-пач. 20ст.)

– выспяванне феадальнай сістэмы

– выспяванне буржуазных рэформ

4. Навейшы час (1918-да нашых дзен)

Гісторыя – памяць чалавека (“апавяданне аб мінулым”). Вывучаецца на крыніцах:

1. Археалагічныя

2. Этнаграфічныя

3. Лінгвістычныя

4. Вусныя

5. Пісьмовыя (найбольш важныя)

6. Кіна-, фота-, фона-

Пісьмовыя:

– заканадаучыя акты

– матэрыялы справаводства

– эканоміка-геаграф. заканадаўчае апісанне

–статыстычныя матэрыялы

–летапісы і хронікі

– літарат. і публіц. творы

–матэрыялы перыядычнага друку

1 зборнік законаў на Б. – “Руская правда” (11 ст.)

Першае дрярж.утварэнне – Кіеуская Русь

У ВКЛ крыніцы (13-15 ст.): прывілеі, судзебнік Казіміра 1468, статуты 1529, 1566, 1588, сеймы, уніі ВКЛ і РП, помнікі заканадаўства, рэскрыпты, крыніцы справаводства “Літоўская метрыка”, банкі і ўласныя прадпрыемствы (13-20ст.), дакументы паліт. партый (КПСС, КПб), навейшы час – акты заканадаўчых і выканаўчых органаў Сав. саюза БССР, РБ, Канстытуцыя РБ (1994 15 сакавіка) (на рэферэндуме ў лістападзе 1996 папраўкі), інвентары, ваенна-тапаграф. апісанні, перапісы насельніцтва (1897-першы перапіс у Рас. імперыі), летапісы.

2.Засяленне беларускіх зямель. Фарміраванне этнічных супольнасцей. Галоўныя перыяды этнічнай гісторыі Б.

На 2 перыяды:

–даіндаеурапейскі (40 тыс.г. да н.э. – 3тыс. да н.э.)

–індаеурапейскі (у бронзавым 32 тыс. да н.э. – да нашага часу)

-балцкі (3-2ст. да н.э. - 4-5 ст. нашай эры)

-славянскі (4-5ст. нашай эры – да нашага часу)

Этнас –этнічная супольнасць людзей, якая складалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру, побыт, псіхалагічныя рысы і самасвядомасць. Асноўныя гістарычныя формы этнасу: род, племя, народнасць, нацыя.

Прыкметы: мова –сродак захавання і перадачы культ. традыцый, самасвядомасць, культура, побыт, псіхіка, этнічная тэрыторыя (галоўнае), лінгвіст. параніміка.

Б. не з’яўляецца прарадзімай чалавецтва.

Найбольш працяглы этап – палеаліт (2 млн. галоў)

-ніжні (2.2 млн. г. назад)

-сярэдні

-верхні (поздні) (40-35г. назад – 10 тыс. г. назад)

1926 Полікарповіч стаянкі Бердыж (23-15тыс.г. таму) і Прыпяці Юравічы (26 тыс. г. таму)

Палеаліт

-ранне-феадальная абшчына

-некалькі абшчын аб’ядноўваюцца ў род

-матрыярхат

16 тыс. г. таму пахаладанне- пакінуў Б.прыкладна 10-8 тыс. да н.э.- закончыуся ледніковы перыяд

Мезаліт (8-5 тыс.г. да н.э.)

-120 стаянак: на Палессі 61 стаянка, 4.5 тыс. чалавек

- крэмень, сабака, рыбалоўства

Неаліт (новы камен. век 4 тыс. да н.э.)

-збіральніцтва, прысваеваюч. гаспадарка

-500 стаянак (27-36)

-гліняны посуд (вострадонны)

-прадзенне, ткацтва (крапіва, канапля), поспехі у распрацоўцы дрэва, сякеры, цеслы, мова не знойдзена

У 3 тыс. да н.э. ад Падзвіння і Падныпроўя фінагорскае,індаеурап. насельніцтва

3.Узнікненне Беларусі. Розныя падыходы і канцэпцыі. Паходжанне назвы Белая і Чорная Русь

Адным з складаных пытанняў з’яўляецца розныя падыходы да ўзнікнення Б., існуе шмат канцэпцый

9 ст. – Польская-і-Вялікаруская канцэпцыі (гэтая канцэпцыя ўзнікла бел. этнасу (Рэпінскі, Галмаўскі лічылі, што Б. частка вялікаруск. тэрыторыі, а бел. мова-дыялект

20 ст. Крывіцкая канцэпцыя – Пагодзін і Ластоўскі. Памылковае сцвярджэнне ў тым, што храналагічнае неадпаведнасць. Крывічы зніклі з сярэдзіны 12 ст.

Крывіцка-радзім-дрыгав. канцэпцыя (Карскі, Пічэта, Доўнар-Запольскі) памылковае неадпаведнасць храналагічных рамак.

Балцкая канцэпцыя (Сядоў)– змяшэнне славян з балтамі прывяло да з’яўлення бел. этнасу. Балты з’яўляліся асновай усходніх славян. супольнасцей

Фінская канцэпцыя (Ласкоў) –продкамі бел. з’яўляюцца фіны, улічвуючы назву рэкаў (Дзвіна)

50-я гг. 20 ст. канцэпцыя Токарава – аб’яднанне крывіч, радзімічаў, дрыгавічоў, паляч. у Сярэд. Падняпроўі сфарміравалася новая супольнасць- старажытнарус. народнасць

У 10 ст. зацвердзілася агульная назва Русь, сярэдн. Падняпроўу- Руская зямля, адзіная культура і мова, князі, моцная дзяржава абараняла усход.-слав. землі ад іншаземцаў. Утварыліся 3 народа ў выніку распада Русі: беларусы, рускія і украінцы.

У пачатку 90-х гг. 20 ст. Піліпенка канцэпцыя: фармір. бел. этнасу адбывалася як эвалюцыйна (змены), так і шляхам дыфузіі (пашырэння). Розныя этнічныя супольнасці узаемадзейнічалі і дапаўнялі адна др. у гэтым працэссею Усходне-слав. этнічн. супольнасць стала называцца русінамі, рускімі, русічы, а тэрыторыя- Руссю. Па лакальн. асаблівасцям мовы і культуры сучасная Б. падзялялася на 2-е дыялекта-этнічныя зоны- Палеская і Падзвінна-Дняпроўская

Паходжанне назвы “Белая Русь”

-з прыгажосцю зямлі

-мноста снегу, вольнасцю

-незалежныя ад татара-манголаў

-жыхароў

-з больш раннім прыняццем хрысціянства у параўнанні з Чорнай

4.Ранне-феадальныя княствы на тэрыторыі Беларусі: іх палітыка, сацыяльна-эканамічнае развіцце: вытокі дзярж. на бел. землях

Да сярэдзіны 9 ст. старажытн. слав. насельніцтва фарміравалася ў ранне-феадальныя княтсвы, княжанні складалі з былых радавх абшчын, улада падзялялася паміж князем і Вечай. Веча- заканадаўчая ўлада, ф-цыі вечы- абранне князя, вызначала колькасць платы. Князь- выканаўчая ўлада, не меў права мець маемасць.

Развіццё земляробства і жывелагад., рамяства і гандлю, гарадоў і слав. зямель аб’яднан. абумовілі ўтварэнне дзяржавы Кіеўская Русь – ранне феадальная дзяржава, манархія, на чале князь, дума, баяры (князі, старш. дружыны). Князю падпаражкоўваўся вялікі апарат кіравання. у падуладных землях князю падпарабкоўваліся пасаднікі і іх намеснікі (тысяцкія). Пасаднікаў назначаў князь, тысяцкіх выбіралі на Вечы са знатных баяр. Князі асобных зямель знаходзіліся ў васальнай залежнасці.

Полацкае і Тураўскае княтсвы

Полацкае ўтварылася ў 9-10ст. у сярэднім цячэнні Зах. Дзвіны. упершыню упамінаецца у летапісу ў 862годзе. Летапiсец адзначау, што заснавалi Полацк крывiчы. Закан.-веча, выканаўчая-князь. князі былі, як мясцовыя, так і прышлыя (ворагі). Тут існавала дынастыя крывіцкіх князёў, з 10 ст. залежнасць Полацка ад Кіева слабее.

Тураўскае княства ўтварылася ў канцы 9 ст, аснова гаспадаркі-земляробства і жывелагадоўля, паляванне-другое места. Сяліліся селамі (весямі), рэліг. центрам быў пагост (вялікае сяло), жылі у падзямеллях. Земляр. насельніцтва было арганізавана у абшчыны – “меры”, “вермі”. У прававым і маемасн. сэнсе насельн. было аднародна. сяляне серды, радовічы, халопы, ізоі.

2 формы феад. землеуладання: вотчына з правам надзелу і памеснае за службу без правам спадчыны. Класс феадалаў меў іерархіі. Буйныя феадалы мелі войскі.

Высокі ўзровень с/г вытворчасці стварыў эканам. перебудовы аб адзяленні рамяства і гандлю ад земляробства. Месцам гэтых відаў з’явіліся гарады: 862-Полацк, 10ст-Тураў, 11ст-12 гарадоў, 12 ст-17 гарадоў, Мінск-1067 (паселішча ваеннага тыпу)

Пачатак 12 ст. стараж. Рус. распалася на дробныя княтвы.

5.Барацьба супраць крыжакоў і татара-манголаў

Першым быў створаны ў 1119 ордэн тампліераў (храмоўнікаў), другім-ордэн шпіталераў-янітаў, у канцы 12 ст. стварыўся 3 ордэн-Тэўтонскі. У 1202 рыжскі епіскап заснаваў рыцарскі Ордэн Мечаносцаў. Пацярпеўшы цяжкае паражэнне ў вайне з арабамі ням. князі ў канцы 12ст вырашылі перанесці вайну ў Прыбалтыку і Русь, заваяванне якіх ім абяцала новыя землі і прыбыткі.

Внешяя экспансія немцаў супраць Полацкага княтсва і Ноўгарадскай зямлі прывяла Полацк і Ноўгарад да паліт. саюзу. У бітве на Няве са шведскімі войскамі ў 1240 наўгародцам дапамагалі палачане. Знішчэнне А. Неўскім нямецкіх рыцараў на лёдзе Чудскага возера ў 1242 спыніла крыжацкую агрэсію на паўночным захадзе.

З усходу на рускія землі рушылі татара-мангольскія полчышчы. У 1223 на р. Калцы сышліся на першую бітву татара-манголы і аб’яднаныя сілы рускіх і полаўцаў. Аднак полаўцы нечакана кінуліся ўцякаць і змялі рускія палкі. Мангольскія войскі перайшлі ў наступленне і разбілі рускіх. На Калцы Русь пацярпела паражэнне ў сявязі с сваёй раздробленнасці. Але ворагі не разыкнулі ісці на Кіеў і пайшлі на Усход.

З 1236-1240 татара-манголы з мячом і агнем прайшлі рускія землі, знішчылі Кіеў, галіцкія і валынскія гарады. У 1237 гарэлі Разань, Суздаль, Уладзімір.

У 1240 татара-манглы разбурылі Уладзімір-на-Клязьме, Маскву. Аднак Русь паліт. раздробленная не змагла аб’яднаць свае сілы, а таму трапіла пад уладу моцных татара-мангольскіх ханаў.

Татара-мангольскія набегі на заходнерускія землі адбыліся ў 1258, 1275, 1277, 1287, 1315, 1388

6.Увядзенне хрысціянства. Культура ў 9-13 стагоддзі

Развiццё культуры на Беларусi звязваюць з пранiкненнем яе тэрыторыю пiсменнасцi i хрысцiянства. У адрозненне ад Рымскай імперыі, хрысціянства на старажытную Русь прыйшло ў гатовым выглядзе. Яно прыйшло з Візантыі. Руская княгіня Вольга прыняла хрысціянства. А яе ўнук Уладзімір Святаслававіч (“Чырвонае сонейка”) у 988-989 пачаў хрышчэнне Русі. У аснову пiсменнасцi,якая распаусюдзiлася на Беларусi лягла пiсменнасць створаная братамi Кiрылам i Мяфодыям у 863 годзе. Пры дапамозе "кiрылiцы" пiсалi у Балгарыi, Сербii,на Русi i iншых славянскiх краiнах. Аб распаусюджваннi пiсменнасцi сярод жыхароу беларусiх гарадоу сведчыць знаходка у Бярэсцi,датуемая XIII ст.Гэта грэбень з самшытавага дрэва,на якiм паслядоуна размешчаны славянскiя лiтары ад "а" да "л". Грэбень з Бярэсця выконвау ролю "буквара"для навучання грамаце у XIII ст.Выключную навуковую каштоўнасць маюць берасцяныя граматы - сярэднявечныя пiсьмы бытавога характару. Берасцяныя граматы III ст. выяулены у вынiку архелагiчных раскопак у Мсцiславе i Вiцебску.

У першай палове XI ст.пачалося летапiсанне i стварэнне рукапiсных царкоуных кнiг. Ёсць звесткi аб iснаваннi Полацкага летапiсу, якi страчаны у XYIII ст. Самая вядомая з рукапiсных кнiг - Тураускае евангелле - XI ст.

Выдатным дасягненнем старажытнай культуры з'яуляюцца помнiкi манументальнай архiтэктуры-пераважна цэрквы. У Полацку у 50-хгг будуецца грандыёзны Сафiйскi сабор - трэцi ва Усходняй Еуропе ( Кiеу,Ноугарад ). На працягу XII ст. у Полацку узведзена каля 10 мураваных царкоуных устаноу.Найбольш вядомыя:Барысаглебскi манастыр у Бельчыцах,Пятнiцкая царква,Спаса-Еуфрасiньеуская царква - якую пабудавау полацкi дойлiд - Iаан. а нашых дзен захавалася Барысаглебская (Каложская) царква у Гродне.

Шэдэурам старажытнага беларускага мастацтва з'яуляецца крыж Еуфрасiннi Полацкай. Зрабiу крыж у 1161 г майстар Богша Лазар на заказ Еуфрасiннi Полацкай. Памер крыжа - 51 см. у даужыню,таушчыня 1,5 см.Крыж аздоблены залатымi i срэбнымi пласцiнамi,мае перагародкавыя эмалi. На залатых пласцiнах

7.Утварэнне ВКЛ. Падыходжанні і канцэпцыі. Роля бел. зямель ва ўтварэнні ВКЛ

У 12-13ст. зах. землі Русі перажывалі феад. раздробленасць, моцнае эканам. і паліт. цэнтры узніклі на месцах, княствы сталі падзяляцца на удзелы.

Прычыны:

1. Небяспека для Зах. і Паўночна-зах. земляў, з 13ст. агрэсія ням. феадалаў. Ордэн мечаносцаў пераменаваны ў Ордэн Лівоніі. У пачатку 13ст. быў заснаваны Тэўтонскі ордэн, сталіца-Марыенбург.

1237 г. Ордэн мечаносцаў і Тэўтонскі аб’ядналіся пад назвай Лівонскага

2. Паўдневые межы- мангола-татарскае нашэсце да 50-х гг. 13ст. татара-манголы утварылі сваю дзяржаву Арду (тэрыт. паўднева-зах. Руссі)

1240- пад часовую залежнасць трапілі Турава-Пінскія землі

Тэндэнцыя для аб’яднання усходніх зямель стала усеагульнай

3. Для зах. зямель была другая пагроза ад крыжакоў і татара-манголаў

Унутра-палітычныя прычыны

1) 13 ст. час інтэнсіўнага развіцця феад. адносін

2) Феад. адносіны прыводзілі да класавай барацьбы. феадалам патрэбны былі сілы для ўмацавання прававога кіравання феад. адносін, рэгулявання і уніфікацыі феад. прыгнету, каб спыніць перабегі сялян ад аднаго да другога.

3)Літва адставала ў сваім паліт. і эканамічным развіцці. Насельніцтва жыло рода-племянным ладам, але стараж. Літва мела моцную дзяржаўнасць. Племянныя саюзы: жамайты на захадзе, Літва-на усходзе. 11-12ст. працэсс станаўлення класавага грамадства.

У першай палове 13ст. ствараецца цэнтралізаваная раннефеад. дзяржава з моцнай дзярж. уладай на чале з Міндоўгам(1240-63).

На пач. 13ст. адбываецца ў Літве паліт. адзінтсва Руссі. Вельмі складаны працэсс цягнуўся больш за стагоддзе 12-13, аб’яднанне было 3 шляхамі:

1)пры дапамозе ваеннай сілы

2) шляхам дынаст. шлюбаў

3) на аснове пагадненняў паміж літоуц. і рускімі

8.Беларускія землі ў грам.-паліт. жыцці ВКЛ. Палітычная барацьба ў ВКЛ 14-15 ст.

Ва унутра-паліт. жыцці 14-16ст. вядуць федэратыўныя і цэнтраліст. тэндэнцыі. Цэнтр не хацеў адпускаць гэтыя адзінкі. 1-шы крызіс адбыуся пасля смерці Гедыміна (1341). У краіне ўсталявалася двойствен. улады(моцны). Жыцце паліт. было стабільным і шмат было зроблена ва умацаванні цэнт. тэндэнцый і панавання над зах. землямі Русі. З 2-й паловы 14ст. у паліт. жыцці узрастае роля буйных зямельных уласнікаў (літоўцы). Гэта выклікала новы канфлікт, не падабалася сялянам, пачалася барацьба супраць цэнтрал. дзяржавы.З 1377 князем стаў сын Ягайла не без дапамогі Кейстута. Ягайла як і бацька праводзіў палітыку цэнтр. дзяржавы. Прадстаўнікі паліт. кругоў усходніх зямель складалі паліт. апазіцыю. У зах. рускіх княствах выспяваў шырокі грам. –паліт. крызіс.

Рух супраць грам. жыцця. Гэты рух узначальваў Полацкі. У 1381г. Кейстут выкарыстаўшы барацьбу Ягайлы за Полацк захапіў вярхоўную ўладу ў ВКЛ. Пачынаецца новы паліт. крызіс, звязаны з тым, што Кейстут быў задушаны Ягайлам у Крэўскім замку. А Ягайла імкнуўся утрымацца на крэсле ВКЛ. Паліт. крызіс сваімі сіламі передалець не змог. Цэнтраб. тэндэнцыі замацоўваліся, саюз з Масквой не адбыўся. Таму Ягайла робіць стаўку на знешн. сілу- на Польшчу. Ад Польгшчы Ягайла хацеў атрымаць падтрымку для барацьбы з апазіц. ва зах.-рускіх землях і падтрымку з Вітаўтам, які прапанаваў на Вялікакн. дзяржаву.

1385г. у Крэве было падпісана пагадненне-Крэўская унія, з боку Літвы падпісалі-Ягайла і яго 4 браты, Вітаўт.

1386г. на Люблінскім сейме Ягайла быў абраны польскім каралем. У Кракаве прыняў хрысціянтсва, атрымаў імя Уладзіслава, павенчаны Ядзвізяй і каранаваны. Па Крэускай уніі самастойнасць кіраўніцтва перапынялася. Вярхауладзе Польшчы замацоўвалася. Ягайла праводзіў пракатал. палітыку ад 20 лютага і 22 лютага 1387 1-е даравалася маемасн. прывілеі і асаблівыя правы пры умове прыняцця каталіцтва. 2-я абумовіла магчымасць заключэння шлюбаў паміж католікамі і праваслаўнымі, пры умове пераходу апошніх у каталіцтва. Гэта палітыка парадзіла буйны грам-паліт. рух супраць польска-літ. уніі: Ягайлы з яго барацьбой.

9.Знешняя палітыка ВКЛ

Унія з Польшчай дазволіла ўмацаваць сілы супраць ворагаў. Галоўны вораг 14-15ст. Тэўтонскі, Лівонскі ордэны. У 1410г-Вялікая вайна. З аднаго боку Польшча, ВКЛ з другога Тэўтонскі ордэн

15 ліпеня 1410 –Грундвальдская бітва, крыжакі разбіты

Таруньскі мір 1466- да Польшчы далучаны вусце Віслы

З 1500-1569 на бел. землі крыжакі здзейснілі 45 набегаў.

1505г. узялі у палон 10000

1527- пад Конявем (Украіна) літ, бел, украін. атрады нанеслі ўдар

Ад Волгі да Дняпра атрады Саіда Ахмеда былі разбіты войскамі літ. князёў.

Пры Маскве і ВКЛ неабвешчанная вайна.

1487-1494 у выніку якой была зламана абарона з Маскоўск. княтсвам, граніца

12 лютага 1494- Шлюблінскія дамауленасці Аляксандра 3 і Казіміра

1500-шэраг буйных феадалаў ВКЛ перайшлі у Расію.

Пасля 1501-1503 ВКЛ саступіла ¼ плошчы ўсей дряржавы.

1512-новая вайнв

1514-бітва пад Оршай

8 верасня 1514-перамога

10.Асаблі васці дряржаўнага і саслоўнага ладу ВКЛ. Тры статуты

На чале класа зямельных уласнікаў стаяў вялікі князь літоўскі (гаспадар), які з'яўляўся вярхоўным уладаром усёй зямлі ў дзяржаве, а. таксама меў свае ўласныя зямельныя ўладанні (гаспадарскі дамен). Усе феадалы дзяліліся з вялікім князем часткай феадальнай рэнты. 3 гаспадарскага дамена ўвесь прыбытак збіраўся на карысць велікакняжацкай улады і выкарыстоўваўся як на прыватныя мэты князя, так і на дзяржаўныя. Гэтыя землі атрымалі статус дзяржаўных. Прыступкам ніжэй на іерархічнай лесвіцы стаялі буйныя феадалы — князі і зямельныя магнаты, што валодалі зямлёй на правах вотчыны (спадчыннага ўтрымання). Далей ішлі баяры, самая шматлікая група пануючага класа. Ад князёў яны адрозніваліся тым, што валодалі зямлёй умоўна (пры ўмове нясення вайсковай службы ў князя ці буйных магнатаў). Гэта быў прыклад часовага ўтрымання. Баярства паводле маёмаснага становішча было таксама неаднародным. Былі буйныя баяры, якія стаялі блізка да князёў, сярэднія, што складалі асноўную частку баярства. Але былі і такія, што мала адрозніваліся ад сялян і самі апрацоўвалі зямлю. Гэта група мела польскую назву "шляхта". Пасля шляхтай пачалі называць феадалаў, што належалі да ваенна-служылага саслоўя. Руская назва "баярства" паступова выйшла з ужытку.Пануючы стан класа зямельных уласнікаў, феадалаў, быў замацаваны законам. Характэрна, што ў Вялікім княстве Літоўскім доўгі час не было адзінага заканадаўства. Прывілеі, што давалі вялікія князі асобным землям і саслоўям, грунтаваліся на Рускай Праўдзе і мясцовых звычаях. Судзебнік 1468 г. Казіміра (1440 - 1447 — вялікі князь літоўскі, 1447 — 1492 - і кароль польскі) хоць і пашыраўся на ўсю тэрыторыю ВКЛ, але кадыфікаваў толькі феадальнае права. Першым сістэматызаваным агульнадзяржаўным зборнікам законаў феадальнага права стаў Статут ВКЛ 1529 г., які потым меў другую (1566) і трэцюю (1588) рэдакцыі. Палітычны лад ВКЛ — феадальная манархія, якая мела шэраг асаблівасцей у параўнанні з суседняй Маскоўскай дзяржавай.Таму ў ВКЛ не стваралася амаль ніякіх цэнтралізаваныхустаноў. Галоўным кіраўніком княства лічыўся вялікі князь літоўскі.

11.Эканамічнае развіцё беларускіх зямель. Станаўленне фальварка-паншчынай гаспадаркі. Запрыгоньванне сялян. Беларускі феадальны горад

Паступова ўся зямля ў ВКЛ падзялілася на катэгорыі ў залежнасці ад таго ці іншага ўладальніка: дзяржаўную, прыватнауласніцкую і царкоўную. Разам з тым сяляне падзяляліся на катыгорыі ў аднапеднасці са сваім маемасным і падатным становішчам.

Поўнай уласнасцю феадалаў была чэлядзь нявольная. Яна не мела сваёў уласнай гаспадаркі і жыла пры двары феадала. Акрамя працы на полі чэлядзь выконвала і інш. ф-цыі ў гаспадарцы: апрацоўвала агароды, сады, пасвіла статкі. За працу давалі месяцыну хлебам.

Асноўную частку сялян складалі цяглыя сяляне. Яны меі меньшую ступень асабітсай залежасці ад уладальніка, карысталіся зямельнымі надзеламі.

Цераспалосіцца.

За карыстанне зямлей сяляне былі плаціць уласніку пэўную рэнту. Формы рэнты былі розныя: адработачная, граўшовая, прадуктовая. Адработачная рэнта – паншчыная. Часцей за ўсе гэта былі палявыя работы. Некаторая частка сялянства ў якасці асноўнай павіннасці абкладалася чыншам-грашовую форму рэнты. Разам з паншчына і чыншам сяляне выконвалі і дадатковыя: талокі-агульныя сезонныя рабочыя работы, гвалты, ці згоны-агульныя тэрміновыя асновы.

Цяглыя сяляне падзяляліся на “пахожых”і “непахожых”. Цяглыя сяляне мелі права пераходу ад аднаго ўладара да другога

Людзі служэбныя, ці служкі, складалі трэцюю катэгорыю. Па сваім эканам. становішчы яны былі блізкія да цяглавага сялянства. яны таксама былі землекарыстальнікамі, сядзелі на сваіх вотчынах. Але ад сялян яны адрозніваліся сваёй асаблівай службай. Галоўнай іх павіннасцю была вясковая служба.

Жыгімонт 2 Аўгуст у 1557г. абвясціў аб правядзенні ў дзярж. землях рэформы, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай “валочная памера”. Уся зямля падзялялася на роўныя надзелы, валокі, памерам 21.3 га. Лепшыя землі забіралі княжацкія фальваркі, у якіх сяляне адбывалі паншчыну. Цяглыя сяляне павінны былі за кожную валоку працаваць па 2 дні на тыдзень, а таксама плаціць

12.Фарміраванне беларускай народнасці

Народнасць – супольнасць людзей, моўная, тэрытар., эканамічная і культурная. Характэрн. для феадальных эпох. Старажытная народнасць-Егіпецкая, Стар. Грэчыская, Кітайская і інш. У Зах. Еуропе народнасці інтэнсіўна пачалі развівацца ў 13ст., у нашых продкаў-13-14ст. па 15-16ст.

Народнасць папярэднічае нацыі.

Прыкметы народнасці: агульнасць мовы, агульнасць тэрыторыі, культуры, пэўныя гаспад. сувязі і этнічн. самасвядомасць і саманазва.

Працэсс утварэння народнасці спрыялі наступныя фактары: паліт., эканамічн., сац. і канфесійныя.

1)Палітычныя- уваходжанне бел. зямель у ВКЛ. У межах ВКЛ была арганізавана адзінае дзярж. кіраванне, ліквідаванне сістэмы мясц. княжанняў і створаны інстытут намесніцтваў, уведзена адзінае заканадаўства

2)Эканамічныя: асновы этнаўтваральнай з’явілася развіцце с/г, удасканаленне рамяства, пашырэнне гандлю ад Прыпяці да Зах. Дзвіны і ад Немана да Дняпра. Рост гарадоў і іх значная роля ва ўмацаванне тэрытар.-эканмін. сувязей зямель Б. У ВКЛ устанаўлів. адзіная грашовая сістэма, літоўскі паўгрош, замацаваліся гандлева-вымяральныя стандарты, таварна-грашовыя адносіны садзейнічалі развіццю кантактаў.

3) Сацыяльны фактар. Развіцце феад. адносін, кансалідавалі шматлікія катэгорыі насельніцтва і аб’ядноўвалі ў группы з правамі для кожнага.

4) Канфесійны фактар. Этнакансалідуючую.

Прыкметай веры ставілася асаблівай прыкметай народа, а барацьба станавілась часткай барацьбы за яго аднароднасць. Прыкметай народнасці з’яўляецца дзярж.-тэрытар. адзінтсва, ядро этнічн. народн. адпавядала рассялення дрыгав, радзімі, крывічы.

Матэрыяльная і духоўная культура мае3 базавыя складаючыя:

1) спадчынае са старажытнага часу

2) новаўвядзенне сям. і абшчын. побыту, навука і асвета, фальклор, звычаі, абрады і мастацтва.

3) элементы запазыч. у суседніх народаў

Культура- дух зметс чалав. жыццядзейнасці, сац. арганізацыі і

13.Культура Б. другой паловы 13- першай пловы 16

развівалася на аснове засвойвання багатых традыцый высокаразвітых візантыйекай і старажытнарускай культур, пад уздзеяннем мясцовых прыродна-геаграфічных і кліматычных умоў, а таксама сацыяльна-эканамічнага і грамадска-палітычнага ладу ВКЛ. Адной з крыніц фарміравання самабытнай беларускай культуры быў фальклор, які на працягу стагоддзяў адлюстроўваў гісторыю побыту народа, яго веравызнанняў, цяжкіх іспытаў і нешматлікіх радасцей. Беларуская культура мела ў асноўным рысах сярэдневяковы характар, развівалася на феадальна-прыгоннай аснове. Культурныя здабыткі з'яўляліся прывілеяй вышэйшых саслоўяў. Так, пісьменнасць была распаўсюджана ў асноўным толькі сярод класа феадалаў, школы існавалі пераважна пры кляштарах і цэрквах і былі мала даступныя народу. У XV — XVI стст. фарміруюцца і ўзбагачаюцца буйныя царкоўна-манастырскія і прыватныя бібліятэкі. Пісьмовыя помнікі з беларускай моўнай асновай можна падзяліць на тры групы: юрыдычна-дзелавыя, свецка-мастацкія і канфесійныя. Гэтыя помнікі адрозніваюцца не толькі прызначэннем і зместам, але і сістэмай моўных сродкаў.У ХПІ — XVI стст. на Беларусі па-ранейшаму шырока распаўсюджвалася царкоўна-рэлігійная літаратура з яе асноўнымі жанрамі. Гэта -кнігі Бібліі, жыціі святых, апокрыфы. Творы былі перакладныя ці арыгінальныя. Варта адзначыць асобу Грыгора Цамблака, выхадца з Балгарыі, які з'яўляўся кіеўскім мітрапалітам. Ён стварыў шматлікія пропаведзі, пахвальныя "словы" і шэраг жыцій. 3 арыгінальных тво-раў іншых жанраў царкоўна-рэлігійнай літаратуры неабходна адзначыць "Хаджэнне ў Царград і Іерусалім" Ігната Смаляніна. Яго апісанне падарожжаў мела важнае пазнавальнае значэнне. Адраджэнне было абумоўлена якаснымі зменамі ў эканамічным і палітычным жыцці краін: зараджэннем каігіталістычных адносін, фарміраваннем нацыянальных дзяржаў і абсалютных манархій, узмацненнем антыфеадальнай і рэлігійнай барацьбы. Шырокае распаўсюджаяне на Беларусі набыла готыка - мастацкі стыль, запазычаны ў Заходняй Еўропе. Готыка з сярэдзіны XII ст. прыйшла на змену раман-скаму стылю і атрымала сваю назву ад назвы герьвднскага племені готаў. Найболып тыповыя гатычныя пабудовы вылучаліся вялікай вышынёй, стромкім сілуэтам і

14.Люблінская унія. Утварэнне РП

Пачатак Любліна ў Крэве 1385г.

Перадумовы Люблінскай уніі:

1)Доўгае існаванне персанальнай уніі ВКЛ і Польшчы (з Крэускай уніі)

2)Паступовае збліжэнне паліт. і дзярж. інстытутаў абедзвюх дзяржаў

3)Адзіная палітыка ў межнар. адносінах

4)Адзіная адміністрацыя каталіцкай царквы

Прычыны заключэння вунii памiж ВКЛ i Польшчай:

1. Iмкненне беларуска-лiтоускай шляхты да набыцця "залатых шляхецкiх вольнасцей";

2. Цяжкае стапновiшча ВКЛ на мяжы страты незалежнасцi у Лiвонскай вайне(1558-1583),страта Полацка(1563);

3. Польшча сама дамагалася вунii.Польскай шляхце ВКЛ мроiлася у якасцi багатага прыдатка да вялiкай Польшчы.

1563 на Варшаўскім сейме палякі склалі дыкларацыю аб з’яднанні ВКЛ з Польшчай, прапанавалі літоўцам падпісаць дэкларацыю, але яны адмовіліся і пакінулі сейм(1563)

1564-чарговы сойм(чарговая хваля) ВКЛ з аднаго боку была уцягнута ў вайну за Лівонскую спадчыну, з другога- Польскае каралеўства об’явіла, што жадае заключыць унію без вайны, шляхам сеймавай пастановы і мае намер далучыць да сваёй тэрыторыі ўсе княства цалкам.

У гэты час магнаты Польшчы пачалі больш актыўна дзейнічаць, каб павялічыць колькасць у уніі ў княтсве. У сувязі з тым праводзілася:

1)Ураўнаванне ў правах праваслаўных с катал. шляхтай літоўскага паходжання (1563)

2)Прапаганда касцелаў шляхецкіх вольнасцей у Польшчы і абяцанне гэтых жа вольнасцей і для шляхты княства пасля уніі

3)Абяцанне караля, што саюз дзвюх дзяржаў будзе заснаваны на “міласці” і братэрскім узаемаразуменнем

4)Абвяшчэнне Ж. Аугуста, што дзякуючы уніі шляхта атрымае дапамогу ў Лівонскай вайне

Значны ўклад ВКЛ да Польшчы адыграл Ватыкан (некалькі гадоў). 10 студзеня 1563 у Любліне адкрыўся агульны сейм Польшчы і ВКЛ.

15.Грамадска-палітычны лад РП. Дряржаўна-прававое становішча княтсва

РП-саслоўная манархія на чале з выбарчым каралем, уладу з якім падзяляла шляхта.

Феадальная федыратыўная дзяржава, у якую аб’ядналіся кароль і шляхта. РП лічылася агульнай дзяржавай “абедзвюхнародаў” (Польская і бел. шляхта)

Кароль польскі (князь літоўскі) меў абмежавальныя паўнамоцтвы: заканадаўчую і частковасудовую (на маемасных адносінах) меў магнац-шляхецкі сойм. Ен складаўся з 2-х палат: сената і пасольскай ізбы. Сенат складаўся з магнатаў, прадстаўнікоў цэнтр. і правінцыяльнай адміністрацыі, вярхоў каталіцкай царквы. З сената абіралася каралеўская рада (2 гады), якая кіравала дзяржавай.

Пасольская ізба- шляхцічы, дэпутаты, на 2 з кожнага павета (больш 200).

Вальныя, агульныя соймы разгляджалі прапановы абоіх пасяджэннях сената і пасольскай ізбы.

Аднак сойм прымаў асобна законы для Польшчы і ВКЛ.

З сярэдзіны 17ст. у сойм уведзены правіла адзінагалосся “Ліберум вета”.

Дзве дзяржавы захоўвалі асобную дзяржаўную адміністрацыю, асобныя войскі са сваім камандаваннем, свае фінансавыя сіс-мы і скарбы, права чыканкі аднолькавай манеты, самастойныя судовыя і мытныя сістэмы (да 1766). Кожная з дзяржаў мела сваю мову: Польшча-лацінскую, ВКЛ-беларускую1696-бел. мова як дзяржаўная была забаронена). З сярэдз. 17 ст. роля сеймаў зменьшылася ў паліт. жыцці РП. Усе большую ролю пачалі адыгрываць магнацкія групоўкі і шляхецкія саюзы (канфедэрацыі).

У кіраванні ўнутранай справы вырасла значэнне павятовых шляхецкіх соймікаў (ім было перададзена права збіраць некаторыя падаткі і распараджацца імі). Спроба цэнтральнай улады ў др. палове 18 ст. не ўдаліся.

Канстытуцыя 3 мая 1791 з праграмай шырокіх рэформаў дзярж. ладу была скасавана пасля перамогі каталіцк. канфедэрацыі (1792)

Польшча імкнулася заснаваць унітарную дзяржаву, ВКЛ

16.Брэсцкая царкоўная унія. Уніяцкая царква. Барацьба бел. народа супраць польскай экспансіі

Мэты:

1. Различвали на ликвидацыю расколу сярод феадалау

2. Умацаванне дзярж.-палит. и царкоунага адзинства

3. Пашырэнне сувязей з Захадам

14-15ст. – Фларэнтски сабор (1439). Уния не знайшла шырокай падтрымки мясцовага насельництва

15-16ст. – Вялики князь Александр и митрапалит Булгарынавич узнавили спробы аднаулення унии. Гэта прывяло да абвастрэння палит. становишча. Паустанне Глинка1508

80-90я г. 16ст.Прычыны унияцтва:

1. Перамога контрэфарма. у Еуропе

2. Заняпад прав. царквы у ВКЛ

3. Ливонская вайна

4. Палитыка царских расийских урад у адносинах да прав. епархии на занятай у вайне тэрыторыи

Берасцейски сабор(1596):

Утварэнне грэка-рымскай царквы

Фактары, якия змянили рэлигийную структуру Б.17-18ст.:

1. Падтрымка унияцкай царквы збоку правячых колау кат. духавенства и царквы

2. Унияцкая царква ахопливала больш за 1000 парафий на Б., у РП – 9000

3. На Б. заставалася тольки адна прав. Магилёуская епархия, паменшчвалася колькасць прыходау

4. Абраднасць унияцкай царквы мала чым адрознивалася ад прав.

5. Унияты у храмавай службе польскай царкоуна-славянскай, бел. и лацинскими мовами

6. Уплыу униятау на развиццё бел. мастацтва, иканаписа, жываписа, книгадрукавання

Вялікае княства Літоўскае было, як вядома, поліэтнічнай дзяржавай, у якой жылі беларусы, рускія, украінцы, літоўцы, яўрэі, татары і інш. Таму фарміраванне "непадзельнага народа", на думку інкарпаратараў, павінна было ажыццяўляцца шляхам асіміляцыі ўсіх гэтых этнасаў уласна польскім насельніцтвам. на шляху рэлігійнай еднасці народаў Рэчы Паспалітай было шмат перашкод.

17.Знешняя палітыка РП. Войны другой паловы 16-18 ст.

Ад ВКЛ у РП дасталася Лівонская вайна (1558-1583) Лівонія-Латвія.

Інфлянская вайна(1558-1583) і захоп Швецыі і паўн. Эстоніі схілілі Кетлера да падданства у ВКЛ. Дамова была падпісана 2 сакавіка 1562. У склад ВКЛ Інфляндыя ўвайшла 26 снежня 1566г. (Гардзельскі сойм). Люблінскі сойм змяніў стан Інфляндыі і абвясціў гэтыя землі кандалініумам (супольным уладальнем РП і ВКЛ). Лівонская вайна-вайна Маскоўскай дзяржавы з Ліфляндскім ордэнам ВКЛ і Польшчы.

ВКЛ мела на ўвазе 2 мэты:

1)далучыць да сваіх уладанняў тэрыт. Лівонскага ордэна

2)імкнулася не дапусціць Расію да Балтыйскага мора

Пачалася вайна па ініцыятыве І.грознага. Падзялялася вайна на 2 этапы: 1558-1570, 1577-1582

З 1560-разбілі лепшы ордэн. Вайна прымусіла ордэн 28 лістапада 1561 падпісаць з ВКЛ пагадненне і перайсці пад уладу ВКЛ і карону Польскай

З 1562-войскі Грознага пачалі ваенныя дзеянні супраць ВКЛ

1563-Полацк абложаны 60ты. арміяй Грознага. Пасля 2-х тыдняў мужнай абароны Полацк паў. Са студзеня 1564 Грозны аднавіў ваенныя дзеянні. 1565-вайна перапынілася

У маі 1566-перамова (Тышкевіч, Галабурда)

ВКЛ хацела вяртаць Полацк і Смаленск, але Масква не аддавала. Перамовы кончыліся 1577г.-перамір’ем

1568-Масква пачала вайну са Швецыяй

ліпень 1570-трактат аб 3-х гадовым перамір’і (заканчваецца 1-шы этап вайны), у выніку якой ВКЛ страціла Полацк і паўночную частку Полацкай зямлі.

Новы этап вайны звязаны з дзейнасцю Т.Баторыя

Жнівень 1579-Полацк у аблозе і Маскоўскі гарнізон капітуліраван

Лета 1580-наступленне на Вялікія Лукі. У час кампаніі Паун.Б. была поўнасцю вызвалена.

Снежань 1581-пераварот-завершыўся падпісаннем у студзені 1582 Ян-запольскім мірным дагаворам на 10 гадоў (каля Пскова). Ва ўмовах Іван 4 адмаўляўся ад захопу зямель і падляжаць на карысць РП. С.Баторый згадзіўся вывесці войскі з тэрыт.

17. Працяг. Авалодаць Смаленскам не ўдалося.

1634- рускія падпісалі акт аб капітуляціі, паводле якога рэшткі рус. арміі пакінулі ўсю тэрыторыю і поўнасцю адышлі з-пад Смаленска.

Распачаліся мірныя перагаворы і завяршыліся Паляноўскім мірам (вечнае даканчэнне), паводле якога Руская дзяржава атрымала горад Сярпейск і крэпасці Лебядзін.

Уладзіслаў 4 афіцыйна адмовіўся ад рускага трона, што для цара Федаравіча была важнай умовай (кароль атрымаў 200 рублей за гэта)

Вайна Расіі з РП (1654-1667)

Феад-захопніцкая вайна рускага самадзяржаўя за землі Смаленшчыны, Б, Украіны, Літвы, Польшчы і польскі трон.

Барацьба дзвюх груповак феадалаў:1)баяры, у склад якога ўвайшлі духавенства,2)духавенства

На ўплыў падзей аказвала антыфеадальная вайна(1648-1651) праходзіла на Украіне і Б.

Май 1654-вайна пачалася

25 чэрвеня-25 верасня- аблога цара, 26 жніўня-штурм

2 армія Шарамецьева накіравала на Віцеб, Полацк. ваяводствы, пагражала Ліфляндыя і Віленц. ваяводствы.

1654—былі заняты рускімі войска аж 33 гарады, прах 1 руск. арміі заняла аж усю Б.

Чэрвень 1654-мірныя перагаворы ў Дубровічах на Смаленшчыне, перагаворы перамяняліся, зноў аднаўляліся ваеныя дзеянні; падпісанне Андрусаўскага перамір’я (1667)на 8г.

Насельніцтва страціла да 1млн 400тыс чал, загінула больш паловы беларусаў.

Паўночная вайна (1700-1724)

З аднаго боку Паўночны саюз: Расія, Данія, Саксонія (с 1704-далучына РП), супраць Швецыі за панаванне на Балтыйскім моры

Люты 1700-Саксонская вайна, аблажылі Рыгу, потым Дацкія войскі

Чэрвень 1700-швецкі кароль высадзіў дэсант: Данію прымусіў заключыць мір

Жнівень 1700- Расія аб’явіла вайну Швецыя. Рускія пачалі аблогу Нарвы, але пацярпелі паражэнне.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]