1. Механикалық жоғалтудың орташа қысымы.

Әр түрлі механикалық кедергілерден өтуге жұмсалатын жоғалтуларды механикалық жоғалтудың қуаты шамасымен немесе цилиндрдің жұмыс көлемі бірлігіне келетін механикалық жоғалту қуатына сәйкес болатын жұмыс шамасымен бағаланады.

Қозғалтқышқа алдын ала есептеулер жүргізу кезінде механикалық жоғалтуларды сипаттайтын р_м. орташа қысымын поршеннің орташа жылдамдығына v_п.ср. сызықты тәуелділігі бойынша анықтауға болады.

Төменде әр түрлі типтегі қозғалтқыштарда р_м (МПа) шамасын анықтау үшін эмпирикалық формулалар берілген:

цилиндрлер саны алтыға дейін және болатын бензинді қозғалтқыштар үшін

болатын сегізцилиндрлі бензинді қозғалтқыштар үшін

цилиндрлер саны алтыға дейін және болатын бензинді қозғалтқыштар үшін

отын бүркетін және электронды басқарылатын жоғары форсирленген қозғалтқыштар үшін

жану камералары бөлінбеген төрт тактілі дизельдер үшін

алдыңғы камерлы дизельдер үшін

құйынды (вихревая) камералы дизельдер үшін

26

2. Орташа тиімді қысым.

Қозғалтқыштың иінді білігіндегі нәтижелі жұмыс пен цилиндірдің бірлік жұмыс көлемінің қатынасы орташа нәтижелі қысым р_е болып табылады

Қозғалтқыштарды есептеуде р_е орташа индикаторлы қысыммен анықталады

р_е=р_i - p_м

Механикалық үрмелі қозғалтқыштар үшін

р_е= р_і – р_м - р_н

мұндағы: р_н – айдағыш жетегіндегі қысым жоғалтуы.

р_е орташа тиімді қысым мәні (МПа) номинальды салмақ кезінде келесідегідей шектерде өзгереді:

Төрттактілі карбюраторлы қозғалтқыштар үшін ................ 0,6 – 1,1

Форсирленген және электронды бүркетін төрттактілі карбюраторлы қозғалтқыштар үшін ..........................................................................1,3 дейін

Төрттактілі үрмесіз дизельдер үшін ....................................... 0,65 – 0,85

Төрттактілі үрмелі дизельдер үшін ........................................ 2,0 дейін

Қостактілі тезжүрісті дизельдер үшін .....................................0,4 – 0,75

Газды қозғалтқыштар үшін ......................................................0,5 – 0,75

3. Механикалық қкп және тиімді қкп.

Орташа тиімді қысымның индикаторлы қысымға қатынасы қозғалтқыштың механикалық ҚКП-і деп аталады

Тәжірибелік мәліметтер бойынша номинальды режимде жұмыс істейтін әр түрлі қозғалтқыштардың механикалық ҚКП – і төмендегі аралықтарда өзгереді:

Бензинді қозғалтқыштар үшін .................................................. 0,75 – 0,92

Үрмесіз төрттактілі дизельдер үшін ....................................... 0,7 – 0,82

Үрмелі төрттактілі дизельдер (айдағышқа кететін механикалық жоғалтуды есептемегенде) үшін ........................................................ 0,8 – 0,9

Қостактілі тез жүрісті дизельдер үшін .................................. 0,7 – 0,85

Газды қозғалтқыштар үшін ...................................................... 0,75 – 0,85

27

Қозғалтқыш білігінің пайдалы жұмысына эквивалентті жылу мөлшерінің қозғалтқышқа отынмен негізілген жалпы жылу мөлшеріне қатынасы тиімді ҚКП деп аталады:

мұндағы: L_e– тиімді жұмысқа эквивалентті жылу, МДж/кг топл.;

Н_и – отын жануының төменгі жылуы, МДж/кг топл.

Тиімді және механикалық ҚКП арасындағы байланыс:

Нормальды режимдегі тиімді ҚКП мәндері:

Бензинді қозғалтқыштар үшін ...................................................0,25 – 0,38

Үрмесіз дизельдер үшін ..............................................................0,35 – 0,42

Үрмелі дизельдер үшін ...............................................................0,23 – 0,30

Газды қозғалтқыштар үшін ........................................................0,38 – 0,45

4. Тиімді қуат.

Уақыт бірлігінде қозғалтқыш білігіндегі пайдалы жұмыс тиімді қуат N_е де аталады. N_е шамасы механикалық ҚКП арқылы индакаторлы қуат бойынша анықталуы мүмкін:

N_е= N_і η_м