Карбюраторлы қозғалтқыштың поршень саусағының есебі.

_{Қабылдаймыз: nм = 3200 мин}^-1 _{кездегі жанудың нақты максималды жану қысымы Pzmax} ⁼ _{Pzд =6,195 МПа (жылдамдық сипатының есебінен); саусақтың сыртқы диаметрі dn=22 мм, саусақтың ішкі диаметрі dв = l5 мм, саусақтың ұзындығы lп = 68 мм, шатун төлкесінің ұзындығы lш = 28 см, бобышка ұштарының арасындағы ара қашықтық b = 32 мм. Поршень саусағының материалы –болат 15Х, Е = 2·10}⁵ _{МПа. Қалқымалы типті саусақ.}

_{Поршень саусағына әсер ететін есептегіш күш:}

_Газды:

P_zmax = p_zmaxF_п = 6,195 ·47, 76·10^-4 = 0, 0296 МН;

_{Инерционды:}

P_j = - m_пω_м² R (1+λ) · l0^-6 = -0,478·335² ·0,039 (1 + 0,285)10^-6 = -0, 00269 МН,

мұндағы: ω_м = πn_м/30 = 3,14·3200/30 = 335 рад/с;

Есептелетін: Р = P_zmax+kP_j = 0,0296 - 0,82 · 0,00269 = 0,0274 МН.

_{Шатунның поршеньді басының төлкесіне саусақ тарапынан түсірілетін үдемелі қысым:}

55

Саусақтың бобышкаға түсіретін үлесті қысымы:

Саусақтың орташа қимасындағы иілу кернеуі:

мұндағы: α = d_в /d_п = 15/22 = 0,682.

Бобышка мен шатун басы арасындағы қимадағы кесіктің жанама кернеуі:

Жұмырлану кезінде саусақтың горизонталь диаметрінің ең үлкен ұлғаюы:

Саусатың сыртқы бетіндегі жұмырлану кернеуі:горизонталь бетте (1 нүкте, ψ=0°)

вертикаль бетте (3 нүкте, ψ=90°)

Саусатың ішкі бетіндегі жұмырлану кернеуі: горизонталь бетте (2 нүкте, ψ=0°)

вертикаль бетте (4 нүкте, ψ=90°)

₅₆

№10 практикалық жұмыс

Шатун тобын есептеу.

Мақсаты: Шатунды топтың элементтерін есептеуді үйрену: поршень және иін бастары, шатун өзегі мен шатунды болтары.

Қозғалтқыш жұмыс жасаған кезде шатунға таңбалары өзгеретін газды және инерционды күштер әсер етеді, ал кейбір жағдайларда бұл күштер соққы жүктемелерді жасайды. Сондықтан шатундарды құрамында 0,30 – 0,45 % көміртегі болатын марганецті, хромды, хром – никельді болаттардан жасайды. Болтатың механикалық сипаттамасы 1 кестеде берілген. Болаттың жеткілікті тұтқырлығы мен иілгіштігі кезінде болат шатундарға штампылау кезінде аралық термоөңдеумен, ал штампылаудан кейін жылтыратумен, жарнақпен (дробь) үрлеу, шынығу және босатумен әсер етеді. (1 суретте шатунның есеп сызбасы көрсетілген).

1 Сурет. Шатун тобының есесп сызбасы.

Қиысты материалдардан жасалған шатундардың (2 сурет) болашағы жақсы. Осындай шатундардың негізі ретінде антифрикционды немесе керамика қабаты бар, өте берік талшықпен 2 оралған, сыртынан полимерлі материал – матрицамен 3 құйылған металл қапсырма 1 болып табылады. Шатунның төменгі алмалы-салмалы басын шатун мен төменгі бас материалының құрылысын бұзбайтын қамыт 4 пен тартатын болттардың 5 көмегімен қосады.

Шатунның поршеньді басының негізгі конструкциялық параметрлері мәні 10.1-кестеде.

57

10.1-кесте.Болаттың механикалық сипаттамасы.

Болат маркалары	Легирленген болаттардың механикалық қасиеттері, МПа
20Х	650-850	400-600	310-380	230	360	230
30Х	700-900	600-800	360	260	420	220
30ХМА	950	750	470	-	-	-
35Х	950	750	-	-	-	-
35ХМА	950	800	-	-	-	-
38ХА	950	800	-	-	-	-
40Х	750-1050	650-950	320-480	240-340	-	210-260
40ХН	1000-1450	800-1300	460-600	320-420	390	240
45Х	850-1050	700-950	400-500	-	-	-
50ХН	1100	850	550	-	-	-
12ХН3А	950-1400	700-1100	420-640	270-320	400	220-300
18ХН24А	1100	850	-	-	-	-
18ХНВА	1150-1400	850-1200	540-620	360-400	550	300-360
25ХНМА	1150	-	-	-	-	-
20ХНЗА	950-1450	850-1100	430-650	310	-	240-310
25ХНВА	1100-1150	950-1050	460-540	310-360	-	280-310
30ХГСА	1100	850	510-540	500-530	-	220-245
37ХНЗА	1150-1600	1000-1400	520-700	-	-	320-400
40ХНМА	1150-1700	850-1600	550-700	-	700	300-400