- •1. Жер құкығының қүқык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оқу пәні ретінде түсінігі
- •2. Жер құқығының пәні. Жер қүкық катынастары: түсінігі, объектісі, субъектісі және түрлері
- •3. Жер күқыгынын әдістері және жүйесі
- •4. Жер қүқығының кағидалары
- •5. Жер қүқығынын баска күқық салаларымен байланысы және арақатынасы
- •1. Казақстаіідағы жер катынастарының даму кезендері.
- •2. Қазақстанның Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары
- •3. Ресейдің күрамында болған кездегі жер катынастары
- •4. Кеңестік кезендегі жер қатынастары. «Жер туралы» декрет.
- •5. Егемеиді Қазакстандагы жер қатынастары. Қазақстан Реснубликасының жер қатынасгарынын нарык талаптарына сай дамуы
- •1. Жер қүқығының қайнар көздерінін түсінігі және белгілері
- •2. Жер қүқыгының қайнар коздері мен жер заңнамасының арақатынасы
- •3. Жер заңнамасынын мақсаты мен міндеттері
- •4. Жер күкығы кайнар көздерінін жіктелуі (заң күші бойынша; әрекет етуі бойыніиа; қүқыктық қатынастарды реттеу шеңбері бойынша; актіні қабылдаган орган бойынша)
- •1. Жерге меншік күқығының түсінігі және түрлері
- •2. Жерге мемлекеттік меншік қүқыгы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •3. Жерге жеке меншік қүкығы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •4. Жер учаскесі жерге заттық қүқыктың объектісі ретінде түсінігі, белгілері және түрлері
- •1. Жер пайдалану қүқығыныц түсінігі және оның түрлері
- •2. Жер пайдалану күқыгынын субъектілері және олардмн түрлері
- •3. Жер меншік иелері мен жер пайдаланушылардьщ күкыктары мен міндеттері
- •4. Сервитуттар түсінігі, түрлері пайда болу және тоқтату шарттары
- •1. Жерге меншік күкығының және езге құқықтардың пайда болу негіздері
- •2. Жерге меншік құқығының және пайдалану қүқыгының тоқтатылуы
- •3. Жер учаскесін алып (сатып алу) кою, түрлері және тәртібі
- •4. Жер мәмілелері. Жерге ақы төлеуді қүқықтық реттеу
- •1. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу қүқықтық механизмінің түсінігі
- •2. Жер катынастарын мемлекеттік реттеу органдарының жүйесі
- •3. Жер катынастарын реттеу саласында арнайы орталық уәкілеті органның қүзыреті (Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттік)
- •1. Жер катынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік органдар функцияларының жүйесі
- •2. Жер кадастрының түсінігі, жер-кадастрлық қүжаттар, кадастр жүргізу тәртібі. Жерге қүқыктарды мемлекеттік реттеу
- •3. Жер мониторингінін түсінігі, қүрылысы, мазмүны
- •4. Жерге орналастырудың тусінігі, оның функциясы, міндеттері, жерге орналастыру процесінің кезендері және оның мазмүны.
- •5. Жерді корғау және ұтымды пайдалануға мемлекеттік бақылау жасаудың міндеттері мен максаттары
- •6. Жерге ақы төлеу. Жер салығы бойынша жеңілдіктер
- •7. Жер дауларын шешу
- •1. Жер қүқық бүзушылықтарының түсінігі, түрлері және қүрамы
- •2. Жер қүқық бүзушылықтар үшін жауапкершіліктің түсінігі. Жер зандарын бүзғаны үшін заңды жауапкершіліктің түрлері
- •Ерекше бел і м
- •1. Ауыл шаруашылығы максатындағы жерлердін қүқықтық жағдайының түсінігі және қүрамы
- •2. Ауылшаруашылык максатына арналган жерлерге меншік күкыгы және взге күқықтар, ауылшаруашылык мақсатындагы жерлерді пайдалану субъектілері
- •3. Арнайы жер корының түсінігі және күрамы
- •4. Ауыл шаруашылыгы мақсатындағы жер учаскелерін бір санаттан келесі түріне ауыстыру тәртібі
- •5. Шартты жер үлесі. Жалпы сипаттамасы
- •6. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді ауылшаруашылық емес мақсаттарға пайдаланумен және оларды алып қоюмен келтірген шығынды етеу тәртібі
- •1. Елді мскен жерінің түсінігі және қүрамы
- •2. Қала және баска да елді мекеннің шекарасын белгілеу және өзгерту тәртібі
- •3. Қала манындагы аймақгардың түсінігі
- •1. Өндіріс жерлерінің тусінігі, қүрамы.
- •2. Көлік жерлерінін түсінігі, құрамы
- •3. Қорғаныс жерлерініңтусінігі, кұрамы.
- •4. Байланыс және энергетика жерлерінің түсінігі, қүрамы.
- •5. Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары және ол жерлердің қүкықтык жағдайы
- •1. Ерекше қорғалатын табиғи аумак жерлерінің түсінігі.
- •2. Қорық жерлерінің қүкықтық жағдайының ерекшеліктері, үлттық дендрологиялык және зоологиялық парктердің қүқықтық жағдайынын ерекшеліктері
- •3. Ботаникалык бақтарга және табиги ескерткіштерге берілген жерлердің қүқықтық жагдайы
- •4. Сауықтыру және рекреациялык мақсаттағы жерлердің түсінігі.Осы жерлерді пайдаланудың тәртібі және жағдайы
- •5. Тарихи-мәдени мақсаттағы жерлердін түсінігі, қүрамы, олардың қүқықтық жагдайы
- •1. Орман коры жерлерінің тусінігі, қүрамы
- •2. Су коры жерлерінің түсінігі, түрлері, олардын кұкықтық жағдайы.Жағалаудағы жерлердің құқыктық жағдайы
- •3. Босалқы жерлердіңтүсінігі, жалпы сипаттамасы.
- •1. Шетелдік субъектілермен жер катынастарын күкықтык реттеу ерекшеліктері
- •2. Жер қүкық қатынастарынын шетелдік субъектілерінің күқықтық жағдайы
- •3. Қазакстандағы әскери полигондар жерін РесейФедерациясының жалга алу мәселелері
1. Казақстаіідағы жер катынастарының даму кезендері.
Жалпы сипаттамасы
Жалпы Казакстандағы жер катынастарын реттеу тамыры терентарихи өткен шактан басталады. Адам коғамыныңдамуы кезеніндегі жер ресурстарын пайдалану сипаты белгілі бір аумак- тын табиғи жағдайымен және материалдыкөндірістіңбағытына байланысты болып келген. Жерді шаруашылык пайдалану мен айналымға тарту адам коғамының дамуындағы кұкыктык реттеу жолдарын іздеуге негіз болады.
Жер мәселелері эр кезенде Казакстан аумағында өмір сүрген мемлекеттердің барлығы үшін негізгі мәселеге айналып отырды. Тарихи деректерге сүйенетін болсак, Казакстан аумағын мекен- деген мемлекеттердін негізгі кәсібі көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы болды. Соныңсалдарынан жайылым жерлерге мұктаж болған мал өсірушілер шалғай жерлерге көшіп- конып жүруге мәжбүр болды. Коғамдык катынастардың даму сатыларының қай-кайсысын алсакта, жер корларын пайдалану белгілі аумактағы климаттык жағдайларға және материалдык ендірістің бағытына байланысты болады. Казакстанныңтабиғи- климаттык жағдайы материалдык өндіріс жүйесінің негізгі ба- ғыттарының сипатын аныктады. Сондыктан мындаған жылдар бойы Казакстан аумағын мекендеген елдер үшін шаруашылык- тың негізгі саласы - көшпелі мал шаруашылығы болып санала- ды. Мал есіру үшін жайылым жер іздеу негізгі проблемалардың біріне айналып отырды. Сол кезендерде өмір сүрген коғамдар үшін жер катынастарын реттеу жүйесінің табиғи және объективті түрдегі кажеттілігі, жер бөліктерін маусымды түрде пайдалану біздің ойымызша негізгі фактор болып табылады.
Көшпенділер өміріндегі материалдык-өндіріс жүйесінін элементтері олардың еңбектерін біріктіруге әкеліп соктырды. Сонымен катар, ондай біріктірулер өндірістік топтар және кауым- дық кұрылымдар деңгейінде жүргізілді.
Жер — кез келген халык үшін негізгі табиғи байлык көзі бол- ғандыктан, оны пайдалануға байланысты мәселелер ерте кезден бйстап өзекті мәселелерге айналды. Жер кұкык қатынастарының дамуын Казакстаннын Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары, Қазакстанның Ресей кұрамындаболған кезеңіндегі жер катынастары, Кеңес кезіндегі жер катынастары және егеменді Казакстандағы жер катынастары деп терт кезеңге бөліп карас- тырылады.
2. Қазақстанның Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары
Біріниіікезең - Казак хандығынын калыптасуымен байланысты. Бұл кезеннін ерекшелігі арнайы жер зандарынын жок бо- луында. Бұл кезенде жер катынастары Адат ережелерімен реттеліп огырған. Сонымен катар, Шыңғыс ханнын отаршыла- рынын саясаты орын алды. Казакстанда осы кезенде жер жеке меншікке берілді ме әлде жок па? Бұл жөнінде екі түрлі көзкарас бар. Бірінішісі, жеке меншік болғанын мойындамайды. Бұл кезде жерге жеке меншік коғам меншігі, ал екіншісі, жеке меншік болғанын дұрыс деп карайды.
Казак хандығы тұсындағы меншіктік катынастарға келетін болсак, азаматтардың сатуға, айырбастауға, сыйлауға және мұраға калдыруға болатын мүліктің барлығы жеке меншік затта- ры болып табылды.
Жерге жеке меншік XIX ғасырға дейін болмады, жер Адат нормалары бойынша кауымның меншігі деп есептелді. Кауым ретінде негізінен рулыкбірлестіктанылды. Казак коғамыныңтарихына коз жүгіртсек, шын мәнінде мұнда жерге меншік болмағандығын, жер пайдалану рулык, кауымдык негізде жүзеге аскандығын кореміз. Сол себептен де, жер казак халкынын бөлінбейтін меншігі саналған. Ендеше, уакыт өте келе халкымыздың жерді о бастан коғамдык меншікте тұракты пайдаланып келгенінедау жок. Ата-баба дәстүрінде жерді сату деген болған емес. Бұл жеріміз иесіз болды деген түсінікті тудырмасы анык. Бағзы замандардан бері бабаларымыз токымдай жер үшін жан беруге дейін барып, үлан-ғайыр аумакты түтас корғап, ұрпактарына мұра етіп кал- дырған. Тарих койнауынан сыр шертетін Касым ханның(1511 — 1520) «Каска жолы», Есім ханнын (1598-1628) «Ескі жолы», Тәу- ке хан тұсындағы (1680-1718) «Жеті жарғы» әдет-ғүрып кұкыктык нормаларында жер жалпы халыктык пайдалану меншігінін объектісі ретінде танылып, коғамдык катынаста туындайтын әрбір жер дауы ел ішінде ерекше мүдделілікпен назарға ілігіп отырды.
Казақстанның Ресей күрамына енгенге дейін жерге белгілі бір ақы төлеу белгілері болған жок, дегенмен, жер айналымын реттеудің үлкен тарихы бар. Ол кезендегі жер айналысының негізгі эсер етуші факторы болып, қазактардың көшпенді өмір сүруі табылды. Казақтардың зандык көзкарастары бойынша жерге жеке меншік күкығы XIX ғасырға дейін болмады. Жер зандық түрғыдан рулар мен кауымдастыктардың ортак меншігі деп есеп- телген. Шын мәнінде жердің нағыз иегерлері болып билер және баска да феодалдар табылды, XVIII ғасырдың өзінде кыстаулар жеке феодалдардың жеке меншігінде болды.