- •1. Жер құкығының қүқык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оқу пәні ретінде түсінігі
- •2. Жер құқығының пәні. Жер қүкық катынастары: түсінігі, объектісі, субъектісі және түрлері
- •3. Жер күқыгынын әдістері және жүйесі
- •4. Жер қүқығының кағидалары
- •5. Жер қүқығынын баска күқық салаларымен байланысы және арақатынасы
- •1. Казақстаіідағы жер катынастарының даму кезендері.
- •2. Қазақстанның Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары
- •3. Ресейдің күрамында болған кездегі жер катынастары
- •4. Кеңестік кезендегі жер қатынастары. «Жер туралы» декрет.
- •5. Егемеиді Қазакстандагы жер қатынастары. Қазақстан Реснубликасының жер қатынасгарынын нарык талаптарына сай дамуы
- •1. Жер қүқығының қайнар көздерінін түсінігі және белгілері
- •2. Жер қүқыгының қайнар коздері мен жер заңнамасының арақатынасы
- •3. Жер заңнамасынын мақсаты мен міндеттері
- •4. Жер күкығы кайнар көздерінін жіктелуі (заң күші бойынша; әрекет етуі бойыніиа; қүқыктық қатынастарды реттеу шеңбері бойынша; актіні қабылдаган орган бойынша)
- •1. Жерге меншік күқығының түсінігі және түрлері
- •2. Жерге мемлекеттік меншік қүқыгы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •3. Жерге жеке меншік қүкығы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •4. Жер учаскесі жерге заттық қүқыктың объектісі ретінде түсінігі, белгілері және түрлері
- •1. Жер пайдалану қүқығыныц түсінігі және оның түрлері
- •2. Жер пайдалану күқыгынын субъектілері және олардмн түрлері
- •3. Жер меншік иелері мен жер пайдаланушылардьщ күкыктары мен міндеттері
- •4. Сервитуттар түсінігі, түрлері пайда болу және тоқтату шарттары
- •1. Жерге меншік күкығының және езге құқықтардың пайда болу негіздері
- •2. Жерге меншік құқығының және пайдалану қүқыгының тоқтатылуы
- •3. Жер учаскесін алып (сатып алу) кою, түрлері және тәртібі
- •4. Жер мәмілелері. Жерге ақы төлеуді қүқықтық реттеу
- •1. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу қүқықтық механизмінің түсінігі
- •2. Жер катынастарын мемлекеттік реттеу органдарының жүйесі
- •3. Жер катынастарын реттеу саласында арнайы орталық уәкілеті органның қүзыреті (Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттік)
- •1. Жер катынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік органдар функцияларының жүйесі
- •2. Жер кадастрының түсінігі, жер-кадастрлық қүжаттар, кадастр жүргізу тәртібі. Жерге қүқыктарды мемлекеттік реттеу
- •3. Жер мониторингінін түсінігі, қүрылысы, мазмүны
- •4. Жерге орналастырудың тусінігі, оның функциясы, міндеттері, жерге орналастыру процесінің кезендері және оның мазмүны.
- •5. Жерді корғау және ұтымды пайдалануға мемлекеттік бақылау жасаудың міндеттері мен максаттары
- •6. Жерге ақы төлеу. Жер салығы бойынша жеңілдіктер
- •7. Жер дауларын шешу
- •1. Жер қүқық бүзушылықтарының түсінігі, түрлері және қүрамы
- •2. Жер қүқық бүзушылықтар үшін жауапкершіліктің түсінігі. Жер зандарын бүзғаны үшін заңды жауапкершіліктің түрлері
- •Ерекше бел і м
- •1. Ауыл шаруашылығы максатындағы жерлердін қүқықтық жағдайының түсінігі және қүрамы
- •2. Ауылшаруашылык максатына арналган жерлерге меншік күкыгы және взге күқықтар, ауылшаруашылык мақсатындагы жерлерді пайдалану субъектілері
- •3. Арнайы жер корының түсінігі және күрамы
- •4. Ауыл шаруашылыгы мақсатындағы жер учаскелерін бір санаттан келесі түріне ауыстыру тәртібі
- •5. Шартты жер үлесі. Жалпы сипаттамасы
- •6. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді ауылшаруашылық емес мақсаттарға пайдаланумен және оларды алып қоюмен келтірген шығынды етеу тәртібі
- •1. Елді мскен жерінің түсінігі және қүрамы
- •2. Қала және баска да елді мекеннің шекарасын белгілеу және өзгерту тәртібі
- •3. Қала манындагы аймақгардың түсінігі
- •1. Өндіріс жерлерінің тусінігі, қүрамы.
- •2. Көлік жерлерінін түсінігі, құрамы
- •3. Қорғаныс жерлерініңтусінігі, кұрамы.
- •4. Байланыс және энергетика жерлерінің түсінігі, қүрамы.
- •5. Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары және ол жерлердің қүкықтык жағдайы
- •1. Ерекше қорғалатын табиғи аумак жерлерінің түсінігі.
- •2. Қорық жерлерінің қүкықтық жағдайының ерекшеліктері, үлттық дендрологиялык және зоологиялық парктердің қүқықтық жағдайынын ерекшеліктері
- •3. Ботаникалык бақтарга және табиги ескерткіштерге берілген жерлердің қүқықтық жагдайы
- •4. Сауықтыру және рекреациялык мақсаттағы жерлердің түсінігі.Осы жерлерді пайдаланудың тәртібі және жағдайы
- •5. Тарихи-мәдени мақсаттағы жерлердін түсінігі, қүрамы, олардың қүқықтық жагдайы
- •1. Орман коры жерлерінің тусінігі, қүрамы
- •2. Су коры жерлерінің түсінігі, түрлері, олардын кұкықтық жағдайы.Жағалаудағы жерлердің құқыктық жағдайы
- •3. Босалқы жерлердіңтүсінігі, жалпы сипаттамасы.
- •1. Шетелдік субъектілермен жер катынастарын күкықтык реттеу ерекшеліктері
- •2. Жер қүкық қатынастарынын шетелдік субъектілерінің күқықтық жағдайы
- •3. Қазакстандағы әскери полигондар жерін РесейФедерациясының жалга алу мәселелері
1. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу қүқықтық механизмінің түсінігі
Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу дегеніміз — Казакстан Республикасы аумағының жертұтастығын және кол сүғыл- маушылығын жерді табиғат байлығы ретінде сактау, оны нысаналы пайдаланудыңжер меншік иелері мен жер пайдаланушылар- дың күкықтары мен занды мүдцелерін жер қатынастары сала- сындағы зандылыкты камтамасыз етуге бағытталған биліктік-ат- карушылык қызмет түрі болып табылады. Бүл кызметтің келесідей ерекшеліктері бар:
Бүл кызмет мемлекеттарапынан жүзеге асырылады. Мемле- кет атынан құзыретті мемлекеттік органдар кызмет жасауға құкылы;
Бүл кызмет әркашанда билікті, себебі жер ерекше объект, ол жердін аумағы табиғат байлығы, меншік объектісі және кез кел- ген кызметтің аумактык негізі;
Мемлекет билігін тек заң ғана шектей алады;
Нарыктык жағдайда мемлекет экономикалык ынталандыру әдістерін көбірек колданады.
Жер қатынастарын м&шекеттікреттеудің нысандары
заң шығарушылык, жер катынастарын ретгеуді жүзеге асы- ратын зандарды кабылдау кызметі;
заң орындаушылық, заң орындалуын камтамасыз ету кызметі;
күкык қорғау кызметі, яғни кінәлі түлғаны жауапкерші- лікке тарту.
Жер қатынастарын мемлекеттік реттеудің әдістері дегеніміз — жер қатынастарын мемлекеттік реттеуде колданылатын амал- тәсілдердің жиынтығы. Олар екі топка бөлінеді: әкімшілік және экономикалык. Экономикалык әдістердің өзі өз кезегінде келесі шараларды камтиды:
жерді корғау шараларын жоспарлау және каржыландыру;
жерді ластағаны және пайдаланғаны үшін акы төлеу;
жер меншік иелерінің мүдделерін сактандыру (2004 жылы 9 желтоқсанда өсімдік шаруашылығын міндетті сактандыру туралы заң кабылданды);
• жерді ұтымды нысаналы пайдаланғаны үшін экономикалык ынталандыру.
Жерді ластағаны және пайдаланганы үшін ақы төлеу. Жерді қорғау үшін ақы төлеу жер төлемдеріиің экологиялык кұкыктық көрінісі болып танылады. Жердің қоршаған ортаның ажырамас бөлігі болып табылатын табиғи объект екендігін нақты анықтай- ды. Себебі, жоғарыда карастырылған жер төлемдерініңтүрлері экономикалык сипаттағы, жердің кез келген еңбек процесінің аумактық негізі, ендіріс қүралы жөне азаматтык айналымның объектісі екендігін айқындайды. Жерді корғау үшін төленетін төлемдердің өзі бірнеше түрлерге бөлінеді. Олар: жерді ластағаны үшін ақы төлеу, яғни жерге эмиссияға ақы төлеу; жерді табиғи ресурс ретінде молыктырғаны үшін акы төлеу; жерге келтірілген зиянның орнын толтыру т.б.
Жерді ластағаны үшін (эмиссия) үшін төлемақы. Жерді ластағаны үшін төлемакы жерге өндіріс жөне тұтыну калдыктарын орналастырғаны үшін үйымдар мен азаматгардан алынады. Қазақ- стан Республикасының Экологиялык кодексіне сәйкес, корша- ған ортаға эмиссиялар үшін акы төлеу мәселесі аныкталған. Жердің қоршаған ортаның бір бөлігі екенін ескере отырып, экологиялык кодекс нормаларының жерді ластағаны үшін акы төлеу қатынастарын реттеуге таралатыны анық. Жерді ластағаны үшін акы төлеу дегеніміз — арнайы уәкілетті органдармен берілген рұксат шегінде ластағыш заттардың шығарындылары, төгінділері, коршаған ортада өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналасты- ру, зиянды физикалық эсер ету үшін төленетін есептеу әдістемесін колдана отырып аныкталатын төлемақы. Жерді ластау коршаған ортаны қорғау министрлігімен және оның аумактык органдары- мен берілетін экологиялык рүксатгар негізінде жүзеге асырылады.
Жер меншік иелерінің мүдделерін сактандыру. Сақтандыру- дың бүл түрі Казакстан Республикасының 2005 жылғы 13 жел- токсанда кабылданған «Міндетті экологиялык сактандыру туралы» Занына және Казакстан Республикасының Экологиялык кодексінің «экологиялык сактандыру» деп аталатын 107-бабына сәйкес жүзеге асырылады. Онда экологиялык сактандыру коршаған ортага, баска адамдардың өміріне, денсаулығына немесе мүлкіне зиян келтіру салдарынан шарттан туындайтын міндеттемелер бойынша жауапкершілік тәуекелі туындаған кездегі жеке және занды түлғалардың мүліктік қүқыктарын (сак- тандырылғандарын) корғауға байланысты катынастар кешені болып табылады деп айтылған. Шаруашылык және өзге де кызметтің экологиялык жағынан кауіпті түрлерімен айналыса- тын занды түлғалар мен азаматтар міндетті түрде экологиялык сакгандыруғатиіс. Міндетті сактандыру шарты сақтандырудың осы түріне лицензиясы бар сақтандырушымен ғана жасалуы мүмкін.
Жерді үтымды нысаналы пайдаланганы үшін экономикалық ынталандыру. Жерді үтымды пайдалану және корғауды камтамасыз ету үшін экономикалык ынталандырудың маңызы зор болуы керек, онсыз жоспарлар мен бағдарламалардың орындалуы мүмкін емес.
«Ынталандыру» термині (латынның хіітиіш деген сөзінен) сөзбе-сөз аударғанда — жануарларды айдайтын үшкір басты та- якты білдіреді. Баска сөзбен айтсак, ынталандыру — белгілі бір әрекетті жасауға ниетті тудыратын кұбылыс. Экономикалык ынталандырудың мәні жер пайдалануда жерді ұтымды пайдалануға оның ішінде корғауға деген тікелей мүддені туғызуда.
Соңғы жылдары ынталандыруға көп көңіл бөлінеді, өйткені тек жазалау санкциялармен ғана жер пайдалануды баскару мүмкін емес. Казакстан Республикасының коршаған орта бойынша іс әрекеттерінің Үлттык жоспарында және 2005-2007 жылдарға арналған ауылшаруашылык максатындағы жерлерді ұтымды пайдалану бағдарламасында мынадай міндет койылған - жерлерді немесе өзгетабиғи ресурстарды үтымды пайдалануды экономикалык жағынан ынталандырудың ғылыми негіздерін әзірлеу. Со- нымен катар, табиғатты корғау кызметін ынталандырудың жал- пы кағидаларын әзірлеудің халыкаралык маңызы бар, өйткені ол 1992 жылғы 8 ақпандағы ТМД мемлекеттерінің көпжақты келі- сімінен туындайды.