Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
жер кукыгы.docx
Скачиваний:
86
Добавлен:
18.02.2016
Размер:
179.21 Кб
Скачать

2. Су коры жерлерінің түсінігі, түрлері, олардын кұкықтық жағдайы.Жағалаудағы жерлердің құқыктық жағдайы

Казакстан Республикасынын су коры Казакстан Республи­касынын аумағы шегіндегі мемлекеттік су кадастрына енгізілген немесе енгізілуге тиіс барлык су объектілерінін жиынтығын қам- тиды. Шекарасы, көлемі мен су режимі бар күрлык беті бедерлеріндегі және жер койнауындағы су шоғырланымдары Казакстан Республикасынын су объектілеріне жатады. Олар: теніздер, өзендер, соларға теңестірілген каналдар, көлдер, мүздыктар және баска да жер үсті су объектілері, жер асты сула- ры бар жер койнауынын бөліктері.

Су объектілері, су шаруашылығы кұрылыстары және су коры­ның жерлері су катынастарының объектілері болып табылады.

Су объектілері келесі түрлерге бөлінеді:

1) жер үсті су объектілері. Олардың катарына су айдындары — өзендер және соларға теңестірілген каналдар, көлдер, су кой- малары, тоғандар және баска ішкі су айдындары, аумактык су- лар, мұздыктар, батпактар жатады. Жер үсті су объектілері жер үсті суларынан, олардыңтүбінен және жағалауынан түрады.

2) жер асты су объектілері. Жер асты су объектілеріне мына- лар жатады: су тұткыш аймактар, тау-кен жыныстарының жиектері мен кешендері, жер асты суларының бассейні, жер асты сулары орындары мен учаскелері, жер асты суларынын күрлык- та немесе су астынан табиғи шығуы, жер койнауының суланды- рылған учаскелері.

3)Қазақстан Республикасынын теңіз сулары. Казакстан Рес- публикасының теніз суларына, егер Казакстан Республикасы бекіткен халыкаралык шарттарда өзгеше кезделмесе, Казакстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы шегіндегі Каспий және Арал теңіздерінің сулары жатады.

4) трансшекаралық сулар. Казакстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын белгілейтін және (немесе) қиып өтетін жер үсті және жер асты сулары трансшекаралык сулар болып табылады. Трансшекаралык суларды пайдалану мен корғаутәртібі Су кодексімен, Казакстан Республикасының Мемлекеттік шека- ра туралы зандарымен жене Казакстан Республикасы бекіткен халыкаралык шарттармен белгіленеді.

Пайдалану түрлеріне карай су объектілері:

        1. ортақ пайдаланудағы су объектілері. Егер Казакстан Рес­публикасынын зандарында өзгеше кезделмесе, барлык су объектілері ортак пайдаланудағы объектілер болып табылады.

        2. бірлесіп пайдаланудағы су объектілері. Жеке немесе занды түлғаларға толык немесе ішінара бірлесіп пайдалануға берілген су объектілері бірлесіп пайдаланудағы су объектілері болып та­былады. Бірлесіп пайдаланудагы су объектілерін пайдаланған кез- де ағын судың төменгі жағында орналаскан су пайдаланушылар- дын мүдделері бірінші кезекте канағаттандырылады. Бірлесіп пайдаланудағы су объектілерін пайдаланатын су пайдаланушы- лар өзара мүдцелерді ескеруге, су пайдалану қүкығын жүзеге асы- руды киындатпауға және бір-біріне зиян келтірмеуге міндетті

        3. окшау пайдаланудагы су объектілері. Жеке немесе занды түлғаларға толык немесе ішінара окшау пайдалануға берілген су объектілері окшау пайдаланудағы су объектілері болып табы­лады.

        4. ерекше корғалатын табиги аумактардың су объектілері. Ерек- ше корғалатын табиғи аумактар жерлерінде орналаскан су объектілерін кұру тәртібі, корғау жөне пайдалану режимі, сон- дай-ак оларда кызмет ету жағдайлары Қазақстан Республикасы­нын ерекше қорғалатын табиғи аумактар туралы зандарымен белгіленеді.

5) ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілері болып бөлінеді. Коршаған орта мен аймак экономикасына басым ыкпал ететін және шаруашылык қызметті реггеудің ерекше құкыктык режимін талап ететін жаратылысы табиғи су объектілері ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілері деп танылады.

Ортак су пайдалану халыктың мүктаждарын канағаттандыру үшін су объектілері жекелеген жеке немесе занды түлғаларға бекітіліп берілмей және судың жай-күйіне эсер ететін күрылыс- тар немесе техникалык күрылғылар колданылмай жүзеге асыры- лады. Ортак су пайдалану күкығы азамат үшін ол туған кезден бастап туындайды және кандай жағдайда болмасын оны одан айы- руға болмайды. Ортак су пайдалануды жүзеге асыру үшін арнайы рүксатталап етілмейді.

Арнайы су пайдалану қүкығы Қазақстан Республикасының зандарында белгіленген тәртіппен берілген рүксат алынған кез­ден бастап туындайды. Халыктың ауыз су және коммуналдык- тұрмыстык мүктажын. ауыл шаруашылығының, өнеркәсіптің, энергетиканың, балык шаруашылығының және көліктің суға де- ген кажеттіктерін канағаттандыру үшін, сондай-акөнеркәсіптік, коммуналдык-түрмыстык, сорғыту және баска да ағынды сулар­ды ағызу үшін мынадай кұрылыстар мен техникалык күрылғы- ларды:

суды жер үсті және теңіз суларынан механикалык және вз бетімен ағызу жолымен алу жөніндегі стационарлык, жылжыма- лы және жүзбелі күрылыстарды;

Оқшау су пайдалану. Су объектілерін немесе олардың бір бөлігін бір жеке немесе занды тұлғаға пайдалануға берген кезде окшау су пайдалану кұқығы туындайды. Окшау су пайдалануға берілген су объектілерінде облыстардың (республикалык маңы­зы бар каланың, астананың) жергілікті өкілді органдары белгілеген шарттармен ортаксу пайдалануға рұксатетіледі. Окшау су пайдалануды жүзеге асыратын су пайдаланушы, егер облыс­тардың (республикалык маңызы бар каланың, астананың) жергілікті өкілді органдарының шешімдерінде өзгеше белгіленбесе, Казакстан Республикасының зандарында белгіленген тәртіппен фтаксу пайдалану жағдайлары немесе оған тыйым салу туралы жариялауға міндетті.

Бірлесіп су пайдалану күкыгы су объектілерін немесе олар- дың бір бөлігін бірнеше жеке және (немесе) занды тұлғаға пайда­лануға берген кезде туындайды. Бірлесіп су пайдалану кезінде бірінші кезекте халыкты ауыз сумен жабдыктаумен айналыса- тын су пайдаланушылардың мүдделері, сондай-ак су аяғында ор­наласкан су пайдаланушылардың мүдделері канағаттандыры- лады.

Бірлесіп су пайдалануға берілген су объектілерінде облыс- тардын (республикалык манызы бар каланың, астананың) жергілікті өкілді орі андары белгілеген жағдайлармен ортак су пайдалануға рұксат етіледі.

Бастапкы және қайталама су пайдалану. Өз мұкгаждарын кана­ғаттандыру немесе оны кайталама су пайдаланушыларға жеткізу үшін тікелей су объектілерінен су алуды жүзеге асыратын жеке және занды тұлғалардын су пайдалануы бастапкы су пайдалану болып табылады.

Бастапкы су пайдаланушыдан шарт негізінде су алатын жеке және занды тұлғалардын су пайдалануы кайталама су пайдалану болып табылады. Кайталама су пайдалануға арналған шартта су беру максаты және оны пайдаланудың негізгі талаптары керсстіліп, бастапкы су пайдаланушы үшін белгіленген лимит шегінде кайталама су пайдаланушыға кесте бойынша су беруге кепілдік беріледі.