- •1. Жер құкығының қүқык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оқу пәні ретінде түсінігі
- •2. Жер құқығының пәні. Жер қүкық катынастары: түсінігі, объектісі, субъектісі және түрлері
- •3. Жер күқыгынын әдістері және жүйесі
- •4. Жер қүқығының кағидалары
- •5. Жер қүқығынын баска күқық салаларымен байланысы және арақатынасы
- •1. Казақстаіідағы жер катынастарының даму кезендері.
- •2. Қазақстанның Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары
- •3. Ресейдің күрамында болған кездегі жер катынастары
- •4. Кеңестік кезендегі жер қатынастары. «Жер туралы» декрет.
- •5. Егемеиді Қазакстандагы жер қатынастары. Қазақстан Реснубликасының жер қатынасгарынын нарык талаптарына сай дамуы
- •1. Жер қүқығының қайнар көздерінін түсінігі және белгілері
- •2. Жер қүқыгының қайнар коздері мен жер заңнамасының арақатынасы
- •3. Жер заңнамасынын мақсаты мен міндеттері
- •4. Жер күкығы кайнар көздерінін жіктелуі (заң күші бойынша; әрекет етуі бойыніиа; қүқыктық қатынастарды реттеу шеңбері бойынша; актіні қабылдаган орган бойынша)
- •1. Жерге меншік күқығының түсінігі және түрлері
- •2. Жерге мемлекеттік меншік қүқыгы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •3. Жерге жеке меншік қүкығы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •4. Жер учаскесі жерге заттық қүқыктың объектісі ретінде түсінігі, белгілері және түрлері
- •1. Жер пайдалану қүқығыныц түсінігі және оның түрлері
- •2. Жер пайдалану күқыгынын субъектілері және олардмн түрлері
- •3. Жер меншік иелері мен жер пайдаланушылардьщ күкыктары мен міндеттері
- •4. Сервитуттар түсінігі, түрлері пайда болу және тоқтату шарттары
- •1. Жерге меншік күкығының және езге құқықтардың пайда болу негіздері
- •2. Жерге меншік құқығының және пайдалану қүқыгының тоқтатылуы
- •3. Жер учаскесін алып (сатып алу) кою, түрлері және тәртібі
- •4. Жер мәмілелері. Жерге ақы төлеуді қүқықтық реттеу
- •1. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу қүқықтық механизмінің түсінігі
- •2. Жер катынастарын мемлекеттік реттеу органдарының жүйесі
- •3. Жер катынастарын реттеу саласында арнайы орталық уәкілеті органның қүзыреті (Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттік)
- •1. Жер катынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік органдар функцияларының жүйесі
- •2. Жер кадастрының түсінігі, жер-кадастрлық қүжаттар, кадастр жүргізу тәртібі. Жерге қүқыктарды мемлекеттік реттеу
- •3. Жер мониторингінін түсінігі, қүрылысы, мазмүны
- •4. Жерге орналастырудың тусінігі, оның функциясы, міндеттері, жерге орналастыру процесінің кезендері және оның мазмүны.
- •5. Жерді корғау және ұтымды пайдалануға мемлекеттік бақылау жасаудың міндеттері мен максаттары
- •6. Жерге ақы төлеу. Жер салығы бойынша жеңілдіктер
- •7. Жер дауларын шешу
- •1. Жер қүқық бүзушылықтарының түсінігі, түрлері және қүрамы
- •2. Жер қүқық бүзушылықтар үшін жауапкершіліктің түсінігі. Жер зандарын бүзғаны үшін заңды жауапкершіліктің түрлері
- •Ерекше бел і м
- •1. Ауыл шаруашылығы максатындағы жерлердін қүқықтық жағдайының түсінігі және қүрамы
- •2. Ауылшаруашылык максатына арналган жерлерге меншік күкыгы және взге күқықтар, ауылшаруашылык мақсатындагы жерлерді пайдалану субъектілері
- •3. Арнайы жер корының түсінігі және күрамы
- •4. Ауыл шаруашылыгы мақсатындағы жер учаскелерін бір санаттан келесі түріне ауыстыру тәртібі
- •5. Шартты жер үлесі. Жалпы сипаттамасы
- •6. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді ауылшаруашылық емес мақсаттарға пайдаланумен және оларды алып қоюмен келтірген шығынды етеу тәртібі
- •1. Елді мскен жерінің түсінігі және қүрамы
- •2. Қала және баска да елді мекеннің шекарасын белгілеу және өзгерту тәртібі
- •3. Қала манындагы аймақгардың түсінігі
- •1. Өндіріс жерлерінің тусінігі, қүрамы.
- •2. Көлік жерлерінін түсінігі, құрамы
- •3. Қорғаныс жерлерініңтусінігі, кұрамы.
- •4. Байланыс және энергетика жерлерінің түсінігі, қүрамы.
- •5. Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары және ол жерлердің қүкықтык жағдайы
- •1. Ерекше қорғалатын табиғи аумак жерлерінің түсінігі.
- •2. Қорық жерлерінің қүкықтық жағдайының ерекшеліктері, үлттық дендрологиялык және зоологиялық парктердің қүқықтық жағдайынын ерекшеліктері
- •3. Ботаникалык бақтарга және табиги ескерткіштерге берілген жерлердің қүқықтық жагдайы
- •4. Сауықтыру және рекреациялык мақсаттағы жерлердің түсінігі.Осы жерлерді пайдаланудың тәртібі және жағдайы
- •5. Тарихи-мәдени мақсаттағы жерлердін түсінігі, қүрамы, олардың қүқықтық жагдайы
- •1. Орман коры жерлерінің тусінігі, қүрамы
- •2. Су коры жерлерінің түсінігі, түрлері, олардын кұкықтық жағдайы.Жағалаудағы жерлердің құқыктық жағдайы
- •3. Босалқы жерлердіңтүсінігі, жалпы сипаттамасы.
- •1. Шетелдік субъектілермен жер катынастарын күкықтык реттеу ерекшеліктері
- •2. Жер қүкық қатынастарынын шетелдік субъектілерінің күқықтық жағдайы
- •3. Қазакстандағы әскери полигондар жерін РесейФедерациясының жалга алу мәселелері
6. Жерге ақы төлеу. Жер салығы бойынша жеңілдіктер
Жерге акы төлеу дегеніміз - жер учаскесін пайдаланудың экономикалык нәтижесіне байланысты болмайтын, белгілі бір аймақта орналаскан, белгілі бір сападағы және шаруашылык құндылығы бар жер учаскесінің бірлік алаңы үшін белгіленген сома. Жерге акы төлеу жер меншік иелері мен жер пайдаланушы- лардың жерді пайдаланғаны үшін, жер учаскесін мемлекеттік меншіктен жеке меншікке сатып алғаны үшін немесе жер пайдалану күкығын алғаны үшін жер зандарымен, салык зандарымен немесе өзге де зандармен белгіленген бекітілген мөлшердегі со- маны төлеу жөніндегі әрекеті болса, жер төлемдері жерді ұтымды пайдалану мен корғауға бағытталған накты жер учаскесі үшін белгіленген сома болып табылады. Әрине жер төлемдерінің мөлшеріне жер учаскесінің орналаскан жері, сумен камтамасыз етілуі, топырағының кұнарлылық сапасы т.б. факторлар әсерін тигізіп отырады.
Сонымен катар, жер төлемдерін екі түрлі мағынада карасты- руға болады: экологиялык мағынада және экономикалык мағынада. Экологиялык мағынадағы жер төлемдерінің катарына жерді корғау және сапасын жақсартқаны үшін төленетін төлем, жерді ластағаны үшін төленетін төлем жаткызылған болса, экономикалык мағынадағы жер төлемдерінің катарына жер салығы, жердің нарыктык күны, жер ресурстарын пайдаланғаны үшін төленетін төлем, жерді мемлекеттік меншіктен жеке меншікке немесе пайдалану күкығына алғаны (сатып алғаны) үшін төленетін төлем т.б. жаткызылған.
Жер учаскесінің экономикалык кұндылығы келесідей негізгі үш белгісі аркылы белгіленеді:
Жер учаскесінін негізгі максаты, яғни, бүл жер учаскесі қолданылатын максатты санаты; Жердің негізгі мақсатта пайдалану белгісі жер учаскесін бағалаудағы баска екі белгіні сипат- тап ашуға мүмкіндік береді: мысалы, ауылшаруашылык мақса- тындағы жерлер үшін бүл жерлердің мәнді белгілері болып, оның кұнарлылығы, топырағының физикалык-химиялық қүрамы, өзге де минералды және органикалык күрамдарының бар болуы та- нылса, ал, өнеркәсіп, көлік жөне өзге де мақсаттағы жерлер үшін маңызды белгілері болып оның бедері, пайдалы казбаларының бар болуы, гидрологиялык және геологиялык касиеттерінің бар болуы танылады;
Жердің сапасы, яғни, жер учаскесінің белгілі бір шаруашылык мүқтаждыктарын канағаттандыра алу деңгейі; Жердің сапасы жердің белгілі бір табиғи қасиетгеріне деген сүраныс деңгейімен анықталады;
Жер учаскесінің экономикалык шаруашылык кеңістікте накты орналасуы, яғни оның бағасын мына кағидадан анықтауға болады: жер пайдалану шығындарыныңтөмендігі және жердің экономикалык тиімділігінін жоғарлығы.
7. Жер дауларын шешу
Жер даулары дегеніміз - жер катынастары екі немесе бірнеше субъектілер белгілі бір жер күкықтары мен занды мүдделерін иеленуге камтамасыз етуге және жүзеге асыруға байланысты келіспеушілік жер дауларын меншік кұкығынын және жер пайдалану күкығының, жерге өзге де күкыктардын өзгеруі токтаты- луы және жүзеге асыру бойынша туындайды. Жер дауының субъектілері жер учаскесінің меншік иелері, жер пайдаланушы- лар, жерге баска да күкыктардың (сервитут, кепіл) иеленушілері сонымен катар жеке тұлғалар мен жеке жер катынастарын мемлекеттік баскару органдары және баска да мемлекеттік органдар болады. Сонымен катар жер дауы жер катынастарын реттеуші мемлекеттік органдар арасында да пайда болуы мүмкін. Жер дауларын жіктеу әртүрлі негіздерге байланысты жүзеге асырылады:
Карастыру тәртібі бойынша;
Сипаты бойынша;
Даудың субъектісі бойынша;
Пәні бойынша.
Карастыру тәртібі мен сипаты бойынша:
соттәртібімен карастырылатын жер даулары;
сотка дейін каралуды талап ететін жер даулары;
сотта каралуды талап етпейтін жер даулары.
Субъектісі бойынша:
азаматгар арасындағы жер даулары;
азаматтар мен занды тұлғалардың арасындағы жер даула-
ры;
азаматтар, занды тұлғалар, мемлекеттік өкілетті органдар арасындағы жердаулары.
Объектісі бойынша:
жер учаскелерімен байланысты жердаулары;
жер учаскесіне кұкыкпен байланысты жер учаскелері;
жерге баска да кұкыктармен байланысты жер даулары.
Жер дауыныңсипатына байланысты:
жер учаскелерін берумен байланысты жердаулары;
жер учаскесін беру процесінде пайда болатын жердаулары.
Соттардың жер зандарын колдануынын кейбір мәселелері
туралы Казакстан Республикасы Жоғарғы Сотынын 2007 жылғы 16 шілдедегі № 6 нормативтік каулысына байланысты соттар төмендегідей талаптардан тұратын дауларды қарайды:
жер учаскелерін беру және оларды алып кою туралы (Жер кодексінін 2,3,4,5,9-тараулары);
жер учаскелерін алып коюға байланысты шығындарды өтеу туралы (Жер кодексінін 2 және 20-тараулары);
меншік күкығы және жер пайдалануды даулау туралы (Жер кодексінін 3 және 4-тараулары):
Әкімдердің жер учаскелерін беру тәртібіне шағымдану туралы (Жер кодексінін 43^7-баптары);
кепіл шартына шағымдану туралы (Жер кодексінін 8-та- рауы);
Жер кодексінін 92,93,94-багігарына сәйкес, жер учаскелерін алып кою туралы;
сервитут белгілеу немесе токтату туралы (Жер кодексінін 7-тарауы);
жер учаскесіне'меншік күкығын немесе жер пайдалануын куәландыратын мемлекеттік актілерді тіркеуден және беруден бас тарту және тағы баскалары туралы талаптар.
Казакстан Республикасы Азаматтык кодексінін 117-бабынын 1-тармағына сәйкес, жер учаскелері жылжымайтын мүлікке жатады. Осыған байланысты жер учаскелеріне күкык туралы талап арыздар Казакстан Республикасы Азаматтык іс жүргізу кодексінін 33-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, олардың орналаскан орны бойынша сотка берілуі тиіс. Соттар істі сот талкылауына әзірлеген кезде тараптардың өзара катынасының сипатын, дау- лы күкықтык катынастың туындау себебін және уакытын анык- тауы, тараптардың жер учаскесіне кұкығын белгілейтін және күкыкты куәландыратын кұжаттар беруін талап етуі керек.
Олардың негізінде азаматтар жөне занды тұлғалардың жер учаскесіне тиісті кұкыктары (жеке меншік құқығы, жер пайдалану кұкығы, сервитуттар және жер учаскесіне өзге дазаттык кұкыктар) туындайтын кұжаттар жер учаскесіне кұкык белгілейтін кұжаттар болып табылады. Оларға, атап айтканда, әкімдердін жер учаскесіне кұкык беру туралы кұкыктык актілері, сатып алу-сату шарттары (айырбастау, сыйға тарту немесе жер учаскесін иеліктен шығару туралы өзге де мәмілелер) және жер учаскесіне жеке меншік кұкығын, жер пайдалану кұкығын және жерге өзге заттык кұкыктарды тану туралы сот шешімдері жат- кызылуы мүмкін.
Кұкық белгілейтін күжаттардын негізінде жер учаскелерінін меншік иелеріне және жер пайдаланушыларға жер катынастары жөніндегі уәкілетті орган берген жер учаскесінің ұқсастырыл- ған сипаттамаларын көрсететін құжаттар жер учаскесіне кұкыкты куәландыратын кұжаттар болып табылады. Құкыкты куәландыратын кұжаттарға жер учаскесіне жеке меншік құкығы актісі, тұракты жер пайдалану қүкығы актісі және уакытша (өтеулі, өтеусіз) жер пайдалану құкығы актісі жатады. Кұкыкты куәландыратын құжатгарды жер қатынастары жөніндегі уәкілетгі орган ғана береді.
9-т а қ ы р ы п ЖЕР ҚҮҚЫҚ БҮЗУШЫЛЫҚТАР ҮШІН ЗАҢДЫ ЖАУАПКЕРШІЛІК
1.Жер қүқық бүзушышқтарының түсінігі, түрлері жәнеқурамы.
2. Жер қүқық бүзушылықтар үшінжауапкершіліктің түсінігі. Жер заңдарын бүзганы үшінзаңды жауапкершіліктің түрлері.