- •Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
- •Қысқартылған сөздер тізімі.
- •1 Тарау. Микробиология пәні. Зерттеу мақсаты, міндеттері. Даму тарихы.
- •1.1.Микробиология пәні және міндеттері
- •1.2. Микробиологияның ғылым ретінде дамуының негізгі кезеңдері
- •Микроорганизмдердің ашылуы.
- •Микробиология, вирусология және иммунология бойынша Нобель сыйлығы иегерлерінің тізімі.
- •2 Тарау. Микроорганизмдер морфологиясы
- •2.1. Микроорганизмдерді жүйелеу мен олардың номенклатурасы
- •2.2.Бактериялардың жіктелуі мен морфолгиясы
- •«Bacteria» және «Archaea» домендерінің сипаттамасы
- •2.2.1. Бактериялар пішіндері
- •2.2.2. Бактерия жасушасының құрылымы.
- •2.3. Саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы.
- •2.3.1. Саңырауқұлақтарды жүйелеу (систематика).
- •2.4. Қарапайымдылардың жіктелуі және құрылымы
- •2.5. Вирустардың жалпы сипаттамасы
- •2.5.1. Вирустардың табиғаты
- •2.5.2. Вирустардың жіктелуі (классификациясы)
- •Вирустардың жіктелуі (классификациясы) – 2005 ж.
- •2.5.3. Вирустардың морфологиясы және биохимиясы
- •2.5.4. Вирустың жасушамен өзара әрекеттесуі
- •Вирустар пайдаланатын жасушалық рецепторлар
- •Жасуша мен вирустың түсікті (абортивтік) түрдегі әрекеттесуі
- •Вирустың жасушамен бірікпе (интегративті) әрекеттесу түрі (вирогения)
- •2.5.5. Бактериофагтар (бактериялардың вирустары).
- •3 Тарау. Микроорганизмдердің физиологиясы.
- •3.1. Бактериялар физиологиясы
- •3.1.1. Бактериялардың қоректенуі
- •3.1.2. Бактериялардың ферменттері.
- •3.1.3. Бактерия жасушасының ішіне заттарды тасымалдау механизмі.
- •3.1.4. Конструктивті метаболизм.
- •3.1.5. Энергетикалық метаболизм.
- •3.1.6. Бактериялардың оттегіге қатынасы.
- •3.1.7. Бактериялардың өсуі мен көбею тәсілдері
- •3.1.8. Бактерияларды дақылдандыру шарттары.
- •3.2. Саңырауқұлақтар мен қарапайымдылар физиологиясының ерекшеліктері
- •4 Тарау. Микробтар генетикасы
- •4.1.Бактериялар геномының құрылысы.
- •4.1.1. Бактерия хромосомасы.
- •4.1.2. Бактерия плазмидалары.
- •4.1.3. Қозғалғыш генетикалық элементтер.
- •4.1.4. Мутациялар. Мутациялар днқ – ның құрлымдық өзгерісі, ол тұқым қуалаушылық қасиеттерінің (нақты бір қасиетінің) өзгеруімен сипатталады.
- •4.1.5. Бактериялардың рекомбинациясы
- •4.2.6. Вирустар генетикасының ерекшеліктері.
- •4.3. Жұқпалы ауруларға диагноз қоюдың генетикалық әдістері
- •4.4. Жұқпалы ауруларға диагноз қоюда гендік әдістерді қолдану
- •5 Тарау. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар
- •5.1. Микробқа қарсы препараттар
- •5.2. Химиотерапевтік препараттар
- •5.3. Антибиотиктер
- •5.3.1. Антибиотиктерді өндіру көздері және алу тәсілдері
- •5.3.2. Микробтарға қарсы синтетикалық химиопрепараттар
- •5.3.3. Микробқа қарсы химиопрепараттардың әсер ету механизмі
- •Әсер ету механизмі бойынша антимикробты химиопепараттардың жіктелуі
- •Антибиотиктерге қойылатын талаптар
- •5.3.4. Антимикробты химиотерапия кезіндегі асқынулар
- •5.4. Микробтардың антибиотиктерге тұрақтылығы
- •5.5. Антибиотиктермен тиімді емдеу негіздері
- •5.5.1. Адам ағзасының тіндеріндегі және сұйық орталарындағы антибиотиктердің концентрациясын анықтау
- •5.3. Вирустық инфекцияларды химиялық жолмен емдеу
- •Вирустық инфекцияларды емдеу тәсілдерінің сипаттамасы
- •Вирусты инфекциялар кезінде емдеу үшін қолданылатын препараттар
- •5.6.1. Химиялық препараттар
- •Әртүрлі химиялық топтарға жататын антивирустық препараттар.
- •Антивирустық препараттардың вирустар репродукциялануы кезіндегі «әсер ететін нүктесі»
- •Кең таралған вирустық инфекцияларға қарсы қолданылатын химиялық препараттар
- •Препарат-резистентті штамдар қалыптасуы кезіндегі антивирустық препараттардың әсер ететін нысаналары (мишени)
- •5.6.2. Интерферондар
- •Ifn препараттары
- •Ifn препараттарының антивирустық тиімділігі (эффективтілігі)
- •Ifn препараттарын кейбір вирустық инфекциялар кезінде клиникалық пайдаланудың тиімділігі (эффективтілігі)
- •5.6.3. Интерферондардың индукторлары (ии)
- •Ifn индукторлары
- •Интерферон индукторларын тәжірибелік зерттеу нәтижелері
- •Интерферон индукторларын клиникалық қолдану
- •5.6.4. Иммундымодуляторлар
- •Иммунды әдіспен емдеу типтері, препараттар және клиникалық қолдану
- •Бірінші буындық иммундымодуляторлардың әсер ету механизмі және антивирустық белсенділігінің спектрі.
- •Иммунды модуляторлар классификациясы
- •Иммунды модуляторлардың жаңа буындары
- •Иммунды модуляторларға сезімтал вирустық инфекциялар спектрі
- •6 Тарау. Микроорганизмдер экологиясы
- •6.1. Микробтар экологиясы – микроэкология.
- •6.1.1.Топырақ микрофлорасы
- •6.1.2. Су микрофлорасы
- •6.1.3. Ауа микрофлорасы.
- •6.1.4. Тағам өнімдерінің микрофлорасы.
- •6.1.5. Өсімдіктекті дәрі-дәрмектік шикізат микрофлорасы, фитопатогенді микробтар.
- •6.1.6. Өндірістік, тұрмыстық және медициналық зерзаттардың микрофлорасы
- •6.1.7. Табиғаттың заттар айналымындағы микробтар рөлі
- •6.2. Адам организмінің микрофлорасы
- •Дені сау адамдар мен бір жастағы балалардың нәжісіндегі әр түрлі бактериялардың құрамы
- •Несеп- жыныс жолының микрофлорасы.
- •6.2.1. Адам организмінің микрофлорасының маңыздылығы.
- •6.2.2. Дисбактериоз
- •6.2.3. Қоршаған орта факторларының микробтарға әсері
- •6.3. Қоршаған ортада микробтарды жою
- •6.3.1. Стерилизация
- •Судың қайнау температурасының атмосфералық қысымға тәуелділігі.
- •Автоклавтың жұмысын бақылау.
- •6.3.2. Дезинфекция.
- •Дезинфекциялық камералардың жұмысын бақылау
- •6.3.3. Асептика және антисептика.
- •Антисептиктердің жіктелуі.
- •Медицина саласындағы антисептиктерге қойылатын шарттар:
- •Стерильдеу, дезинфекциялау және профилактикалық антисептиканың айырмашылықтары.
- •6.4. Санитарлық микробиология
- •6.4.1. Су, топырақ, тұрмыстық заттарды микробиологиялық бақылау
- •6.4.2. Ауаны микробиологиялық бақылау.
- •6.4.3. Тағам өнімдерін микробиологиялық бақылау.
- •6.4.4. Дәрілік заттарды микробиологиялық бақылау .
- •7 Тарау. Инфекция туралы ілім
- •7.1. Инфекциялық процесс және жұқпалы ауру
- •7.1.2. Инфекциялық процестің сатылары мен деңгейлері
- •7.1.3. Жұқпалы ауру туралы түсінік
- •7.2. Инфекциялық процесс қоздырғыштары – микробтардың қасиеттері
- •7.2.1. Патогенді, сапрофитті және шартты-патогенді микробтар туралы түсінік
- •7.3. Патогенді микробтардың қасиеттері
- •7.3.1. Микробтардың патогенділік факторлары
- •7.3.2.Бактериялардың токсиндері.
- •7.3.3. Патогенділік факторларын генетикалық реттеу
- •7.4. Қоршаған орта факторларының организмнің реактивтілігіне әсері.
- •7.4.1. Инфекциялық процесс пайда болуы және дамуындағы макроорганизм реактивтілігінің рөлі.
- •7.4.2. Макроорганизмнің реактивтілігіне биологиялық және қоршаған ортаның әлеуметтік факторларының әсері.
- •7.8. Эпидемиялық процесс туралы түсінік.
- •Әртүрлі топтағы жұқпалы аурулардың механизмдері, берілу жолдары мен факторлары.
- •7.8.1. Жұқпалы аурулардың экологиялық – эпидемиологиялық классификациясы.
- •Жұқпалы аурулардың экологиялық – эпидемиологиялық классификациясы.
- •7.8.2. Конвенциялық (карантиндік) және аса қауіпті инфекциялар туралы түсінік
- •8 Тарау. Иммунитет туралы ілім және бейспецификалық тұрақтылықтың факторлары
- •8.1 Иммунологияға кіріспе
- •8.1.1. Иммунитеттің мәнісі және рөлі
- •8.1.2. Иммунология - жалпы биологиялық және жалпы медициналық ілім саласы
- •Медициналық иммунологияның жіктелуі.
- •8.1.3. Иммунологияның даму тарихы
- •Иммунология тарихының маңызды кезеңдері
- •8.1.4. Иммунологияның медицина саласындағы жетістігі
- •8.1.5. Иммундық жүйенің іс атқаруының негізгі принциптері мен механизмі
- •Иммундық жүйе мен антигеннің өзара әсерлесу принциптері.
- •8.1.6. Иммунитеттің түрлері
- •Иммунитет түрлерінің жіктелуі.
- •8.2. Ағзаның бейспецификалық тұрақтылығының факторлары
- •8.2.1. Тері және шырышты қабықшалар (механикалық қорғаныс)
- •8.2.2. Физикалық-химиялық корғаныс
- •8.2.3. Иммундыбиологиялық қорғаныс
- •8.2.3.1. Фагоцитоз
- •_________________________________________________________________________________________Еайланыстармен бейспецификалыќ , не арнайы рецепторлар8.2.3.2. Тромбоциттер
- •8.2.3.3. Комплемент
- •8.2.3.4. Лизоцим
- •8.2.3.5. Интерферон
- •8.2.3.6. Қан сарысуының қорғаныстық ақуыздары
- •9.1.2. Антигендердің қасиеттері
- •9.1.3.Антигендердің жіктелуі
- •9.1.4.Адам ағзасының антигендері
- •9.1.4.1.Адамның қан тобының антигендері
- •9.1.4.2.Гистосәйкестік антигендері.
- •9.1.4.3.Қатерлі ісіктің пайда болу механизіміне қатынасты антигендер.
- •Иммундық жауапқа қатынасатын жасушалардың негізгі cd- маркерлері
- •9.1.5.Микробтардың антигендік құрылысы.
- •9.1.5.1.Бактериялардың антигендері.
- •9.1.5.2. Вирустардың антигені
- •9.1.6. Антигендер макроорганизмге енген кезде болатын процестер.
- •9.2. Адамның иммундық жүйесі
- •9.2.1. Иммундық жүйенің құрлымдық және функционалдық элементтері
- •9.2.1.1. Иммундық жүйенің орталық органдары.
- •9.2.1.2. Иммундық жүйенің перифериялық органдары
- •9.2.1.3. Иммундық жүйе жасушаларының түрлері
- •9.2.1.3.1.Лимфоциттер
- •9.2.1.3.1.1. В-лимфоциттер
- •9.2.1.31.2.Т-лимфоциттер
- •.2.1.3.1.2.1. Т–хелперлер
- •9.2.1.3.1.2.2. Т-киллерлер
- •9.2.1.3.1.2.3. Табиғи киллерлер
- •9.2.1.3.2.4. Гамма-сигма т-лимфоциттер
- •9.2.1.3.2.Иммундық жүйенің басқа жасушалары
- •9.2.2. Иммундық жүйе қызметінің ұйымдастырылуы
- •9.2.2.1. Иммундық жүйе жасушаларының өзара әрекеттестігі
- •Негізгі цитокиндердің сыпаттамасы.
- •9.2.2.2. Иммундық жүйенің активтенілуі.
- •9.2.2.3. Иммундық жауапты супрессиялау
- •9.2.2.4. Иммундық жүйенің клондық құрылысының онтогенезі
- •10 Тарау. Иммунды жауап қайтарудың негізгі түрлері
- •10.1. Антидене және антидене түзу
- •10.1.1. Антиденелердің табиғаты.
- •10.1.2. Антиденелердің молекулалық құрылысы
- •Адамның иммундыглобулиндерінің басты сипаттары.
- •10.1.3. Иммундыглобулиндер сыныбының құрылысы және функционалдық ерекшеліктері
- •10.1.4. Антидененің антигендігі
- •10.1.5. Антигенмен антидененің өзара әрекеттестік механизімі
- •10.1.7. Иммундыглобулиндердің генетикасы
- •10.1.8. Антидене өндірілудің жүрісі
- •10.1.9.Антиденелердің әр түрлілігінің теориясы
- •10. 2. Иммунды фагоцитоз
- •10.3. Жасуша жанама түріндегі киллинг
- •10.3.1.Антиденетәуелді жасуша-жанамалы цитотоксикалық
- •10.3.2. Антиденетәуелсіз жасуша-жанамалы цитотоксикалық.
- •10.4. Гиперсезімталдық реакциялары
- •Аллергиялық реакциялардың патогензіне негізделген классификациясы ( Джелл және Кумбс бойынша, 1968).
- •10.5. Иммунологиялық есте қалу (жадында сақтау)
- •10.6.Иммунологиялық толеранттық
- •11 Тарау. Иммунитеттің орналасқан жеріне және түрлі жағдайларға байланысты ерекшеліктері
- •11.1. Жергілікті иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.1.1. Терінің иммунитеті
- •11.1.2. Шырышты қабықтың иммунитеті
- •11.1.2.1. Ауыз қуысы иммунитетінің ерекшеліктері
- •11.2. Ағзада түрлі жағдайлар туған кездегі иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.1. Иммунитеттің бактериалық инфекциялар кезіндегі ерекшеліктері
- •11.2.2. Вирустарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.3. Саңырауқұлақтарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.4. Протозоалар тудырған ауруларға қарсы иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.5. Ішек құртына (гельминттерге) қарсы иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.6. Трансплантациялық иммунитет
- •11.2.7. Қатерлі ісіктерге қарсы иммунитет
- •11.2.8. Жүктіліктің иммунологиясы
- •11.3. Иммундық статус және оны бағалау
- •Иммундық статусты бағалау үшін қолданылатын сынамалар.
- •11.4. Иммундық жүйенің патологиясы
- •11.4.1. Иммунды тапшылықтар
- •11.4.1.1. Біріншілік, немесе туа біткен иммунды тапшылық
- •11.4.1.2. Екіншілік, немесе жүре пайда болған иммунды тапшылық
- •11.4.2. Аутоиммунды аурулар
- •Аутоиммунық аурулар.
- •11.4.3. Аллергиялық аурулар
- •11.4.3.1. I-типтес реакциялар (анафилактикалық)
- •Анафилаксия тудыру қабілеті бар заттардың мысалдары.
- •11.4.3.2.II-ші типтес реакциялар (гуморалды цитотоксикалық)
- •11.4.3.3.III-ші типтес реакциялар (иммундыкомплекстік)
- •11.4.3.4.IV-ші типтес реакциялар (т-лимфоциттердің жанамасымен)
- •11.4.4. Иммундыпролиферативті аурулар
- •Иммундыпролиферативті аурулардың классификациясы.
- •11. 5. Иммундыкоррекция
- •Иммундымодуляторлардың әсер ету бағытына және сипатына негізделген классификациясы
- •Біріншілік және екіншілік иммунды тапшылықтың даму механизімі бойынша иммундымодуляторлардың әсер ету мехнизімне негізделген классификация.
- •12 Тарау. Иммундыдиагностикалық реакциялар және олардың қолданылуы
- •12.1. Антиген-антидене реакциялары
- •12.2. Агглютинциялық реакциялар.
- •12.3. Преципитациялық реакциялар
- •12.4. Комплементтің қатынасуымен жүретін реакциялар
- •12.5. Бейтараптау реакциясы (бр)
- •12.6. Таңбаланған антидене мен антигендердің қатынасымен жүретін реакциялар
- •12.6.1. Иммундыфлюоресценция реакциясы - ифр (Кунс тәсілі)
- •12.6.2. Иммундыферменттік тәсіл немесе талдау ифт.
- •12.6.3. Радиоиммунды тәсіл (рит)
- •12.6.4. Иммундыблоттинг
- •13 Тарау. Иммундық әдіспен емдеу және алдын алу
- •13.1 Иммунды әдіспен алдын алу және емдеудің медицина тәжірибесіндегі мәні мен орыны
- •13.2. Иммундыбиологиялық препараттар (ибп)
- •13.2.2.Вакциналар
- •Вакциналардың жүйеленуі (а.А.Воробьев бойынша).
- •13.2.2.1. Тірі вакциналар
- •13.2.2.2.Өлі вакциналар
- •13.2.2.3. Молекулалық вакциналар.
- •13.2.2.4. Анатоксиндер (токсоидтар)
- •13.2.2.5. Синтетикалық вакциналар
- •13.2.2.6. Адъюванттар
- •13.2.2.7. Ассоциаланған вакциналар
- •13.2.2.8. Жаппай вакцинациялау тәсілдері
- •13.2.2.9. Вакцина қолданудың нәтижелі болуының жағдайлары
- •13.2.2.10. Қазіргі кезде қолданылатын вакциналардың жалпы сипаттамасы
- •Иммундыпрофилактикада қолданылатын негізгі вакциналардың тізімі.
- •13.2.2.11. Вакцинаны егудің көрсетімі мен қарсы көрсетімдері
- •13.2.2.12. Вакцина егудің күнтізбесі
- •13.2.3. Бактериофагтар
- •13.2.4. Пробиотиктер
- •13.2.5.Спецификалық антиденелердің негізінде жасалған иммундыбиологиялық препараттар.
- •13.2.5.1.Иммунды қан сарысулар. Иммундыглобулиндер.
- •13.2.5.2.Моноклоналды антиденелер
- •13.2.5.3. Иммундытоксиндер. Иммундыадгезиндер
- •13.2.5.4. Абзимдер
- •13.2.6. Иммундымодуляторлар
- •14. 2.7. Адаптогендер.
- •13.3. Вирустық инфекциялардың спецификалық профилактикасы
- •13.3.1. Вирустың инфекциялардың спецификалық алдын алуда енжар (пассивті) және белсенді (активті) иммундаудың рөлі
- •Вирустық инфекцияларды емдеу және алдын алу үшін пассивті иммундау
- •Спецификалық иммундыглобулиндік препараттар
- •Жаңа буындық вакциналардың жалпы сипаттамасы
5.6.3. Интерферондардың индукторлары (ии)
Олардың антивирустық белсенділігінің (этиотропты әсері) диапазоны өте кең және айқын иммундымодулирлеуші қасиеті бар (5.11, 5.12, 5.13-кестелер).
Кесте 5.11.
Ifn индукторлары
Химиялық табиғаты |
Препарат (коммерциялық аты) |
А. Синтетикалық қоспалар | |
1.Төменмолекулалықтар: флуоренондар, акриданондар |
Амиксин, циклоферон, неовир |
2. Полимерлер (днРНҚ): поли(А); поли(У); поли(И); поли(Ц) |
Полудан, амплиген |
Б. Табиғи қоспалар | |
1. Полифенолдар |
Мегосин, кагоцел, саврац |
2. Полимерлер (днРНҚ) |
Ларифан, ридостин |
Кесте 5.12.
Интерферон индукторларын тәжірибелік зерттеу нәтижелері
Индуктор |
Нысана-ағзалар (IFN-өндірушілер) |
Сезімтал вирустар |
Амиксин |
Ішек, бауыр, ми, лимфоидты ағзалар. |
Гепадна-, герпес-,ортомиксовирустар |
Кагоцел |
Бауыр, көкбауыр, бүйректер, лимфоидты ағзалар |
Тога-, ортомиксо-, пикорна-,гепадна-, рабдовирустар ж.т.б. |
Ларифан |
Көкбауыр, ми, бауыр, өкпе, лимфоидты ағзалар |
Аденовирустар, рино-, арбо-,гепадна-, ұшық вирустары, тұмау вирусы. |
Ридостин |
Өкпе, бұлшық еттер, лимфоидты ағзалар |
Герпес-, рабдо-, арбовирустар |
Полудан |
|
Ұшық вирустары, арбовирустар |
Циклоферон |
Ішек, бауыр, көкбауыр, ми, лимфоидты ағзалар. |
Орто-, парамиксовирустар, герпес-, гепато-ретровирустар. |
Кесте 5.13.
Интерферон индукторларын клиникалық қолдану
Препарат |
Клиникалық көрсеткіштері |
Амиксин |
Герпес-, энтеро-, гепадновирусты инфекциялар, грипп ж.б. ЖРВИ, бактериялық аурулар. |
Кагоцел |
Грипп ж.б. ЖРВИ, генитальдық ұшық |
Ларифан |
Грипп ж.б. ЖРВИ, ұшықтың бірнеше түрлері (генитальдық офтальмоұшық, белдемше теміреткі), В гепатит. |
Мегосин |
1 және 2 типті ұшық, белдемше теміреткі |
Неовир |
Герпесвирусты инфекциялар, жедел вирусты А гепатит, созылмалы вирусты В және С гепатиттер, грипп ж.б. ЖРВИ |
Полудан |
Ұшықтық кератит және кератоконъюнктивит |
Ридостин |
Арбовирусты инфекциялар, ұшық, хламидиоз |
Циклоферон |
Гепатит, ұшық, АИВ-инфекция, хламидиоз. |
Табиғаты әртүрлі ИИ – ды жүйелі кең пайдалану олардың белсенділігінің экзогенді интерферондардың белсенділігіне сай келетіндігін көрсетті. Расында, ИИ – ды клиникалық қолданудың тұмауға және басқада ЖРВИ, ұшық, вирустық гепатиттерге, энцефалит, құтыру, баяу және аралас инфекцияларға қатысы бар. Организмге енгізгенде олар бірқатар эффектілер тудырады: жасуша өсуін тежеу; жасуша дифференцирленуін модуляциялау және мембраналық рецепторларды синтездеу; және де иммунитет жүйесінің әр түрлі звеноларына әсер ету. Олар - IFN-ң әсер етуі кезіндегідей макрофагтардың, цитотоксикалық Т- жасушалардың, антиденелер түзуші В – жасушалардың, табиғи киллердің және басқалардың белсенділігінің артуымен көрінеді. ИИ – ның әсер етуі қабыну және иммундық жауаптың басқа медиаторларымен (цитокиндер), және де гормондар мен нейромедиаторлармен бірге кешенді түрде атқарылады. IFN индукторлары IFN –ң өздері сияқты иммундымодуляторлық қасиетке ие бола отырып, туа біткен және бейімділік иммунитеттің механизмін пайдаланып, сүйек кемігі жасушаларының пролиферациясын және дифференциациясын стимульдейді.
Интерферон индукторларының әсер ету механизмі.Медициналық пайдалану үшін іріктеліп алынған препараттар әр түрлі пропорцияда IFNα, IFNβ, IFNγ синтезделуін индуцирлейді. Олар әртүрлі типті IFN-мен, иммундымодуляторлармен және химия-терапиялық дәрмектермен өзара жақсы әсерлеседі. Ерекше атап айту керек, оларды басқа препараттармен аралас енгізу синергиялық эффект туғызады. Клиникалық тұрғыдан төменгі молекулалық препараттар-циклоферон және амиксин, және де кейбір табиғи жоғарғы молекулалық және синтетикалық полимерлер-ларифан, ридостин, полудан, кагоцел ең перспективті болып табылады. Индукторлардың белсенділігі IFN белсенділігімен ұқсастығына қарамастан, олардың иммундық жүйеде өзіне тән «әсер ету нүктелері» болады. Мысалы, ең жиі зерделенген төменгімолекулалық ИИ-амиксин Т-лимфоциттермен IFN өндірілуін баяу жүргізеді, ал циклоферон В-лимфоциттермен IFN өндірілуін жылдам жүргізеді. Индукторлар IFN жүйесін «қосумен» бірге, бірқатар қабыну алдындағы (провоспалительные ) және қабынуға қарсы цитокиндер пайда болуын қоздырады. Осындай өте маңызды жағдай аталған препараттарды цитокиндік жүйенің биореттеушілері деп қарастыруға мүмкіндік береді. АИВ-инфекция үлгісінде анықталған: интерференциялайтын дефекті деп аталатын бөлшектер қалыптасады, олардың жасушаға жұғу қабілеті жоқ, бірақ индукторлар сияқты IFN синтезделуін тудыра алады, нәтижесінде вирустардың қалыпты көбеюі бұзылады.
Қазіргі кезге дейінгі жинақталған мәліметтер бойынша днРНҚ IFN индукторлары ретінде (ларифан, полудан, ридостин) көптеген жасушалар мен популяцияларда (гранулоциттер, нейтрофильдер, эндотелий жасушалары және фибробластар) IFN синтезделуін қоздыру қабылеті бар. Т-жасушалар көмекші жасуша ретінде макрофагтар бар болғанда IFN синтездейді. днРНҚ IFNα және IFNβ-ның белсенді индукторы болып табылады: лимфоцит дақылдарында олар негізінде IFNα-ның, ал фибробласт дақылдарында - IFNβ-ның синтезделуін индуцирлейді. Парэнтеральды жолмен енгізгенде днРНҚ көбінесе IFN-ды салыстырмалы түрде жоғарғы деңгейде синтездейді.
Жоғарыда келтірілген мәліметтер IFN-ң екі спиральды индукторларын поликлональды иммундыстимуляторларға жатқызуға мүмкіндік береді. Олар біріншілік иммунды жауап кезінде сарысулық АД деңгейін жоғарылатып гуморальдық иммунитетті күшейтеді, АД түзілудің индуктивті кезеңін қысқартады және АД-дің циркуляциялану уақытын созады. Олар онкогенді – спецификалық АГ-ді тасымалдайтын жасушаларға қарсы цитотоксикалық жауабын күшейту арқылы табиғи киллерлердің ( ТК – ЕК ) белсенділігін стимульдейді , және де алғышарт жасушалардан Т –жасушалардың дифференцирленуін күшейтеді және қан түзуші бағаналы жасушалардың санын көбейтеді. днРНҚ IFN –нан басқа да цитокиндердің ( мысалы IL-1)синтезделуін күшейтеді , және де жасушалардың өсуі мен дифференцирленуінің басқа факторларын стимульдеуі мүмкін.
Жоғарыда аталған эффектілердің жиынтығы осы класқа жататын қоспаларды дәрігерлік тәжірибеде қолдануға жарамды екенін ларифан , полудан және ридостинді пайдалану нәтижелері дәлелдеді.
Төменгі молекулалы индукторлар – акриданондар және флуоренондардың (циклоферон , амиксин) жоғарғы интерференцирлеуші белсенділігі бар , себебі осы препараттарды лимфоидты тіндерге бай ағзаларға енгізгенде оған жауап ретінде IFN титры күрт жоғарылаған. Бұл кезде IFN-ң Т – жасушалармен синтезделуі көмекші макрофактарсыз-ақ атқарылады. Олардың кең түрде әмбебап әсер етуі антивирустық белсенділігімен де сипатталады. Құрамында альдегидті топтар бар көптеген полифенолдардың (мегосин, кагоцел, саврац) вирустардың репликациялануын белсенді тежеу қабілеті бар . Олардың әсер ету механизмі вирустардың НҚ-ның пуриндік және пиримидиндік құрамаларымен реакцияға түсу қабылеттілігімен байланысты. Осы класқа жататын ИИ арасынан улық қасиеті өте аз және салыстырмалы түрде жоғарғы интерференцирлеуші қабілеті бар госсипол өнімдерінің тобы медицинада қолдану тапты. Бұл топтың ерекше сипаты – жасушалық популяциялардың кең спектрінің функциялық белсенділігін стимульдеу . Полифенолдар әр түрлі пропорцияда α/β IFN қоспасының синтезделуін индуцирлейді.
Интерферон индукторлайтын препараттардың артықшылығы. IFN-дың өздеріне қарағанда оларды индукторлайтын препараттардың бірқатар артықшылықтары бар:
• қазіргі кезде кең қолданылатын рекомбинантты IFN-ға қарағанда олардың антигендік қасиеті жоқ;
• индукторларды енгізген кезде IFN-ң синтезделуі теңдестірілген және организммен бақыланады, нәтижесінде артық доза қабылданғанда жағымсыз әсер етуді (эффектті) болдырмайды;
• индукторларды бір рет енгізгеннің өзінде IFN-ң терапиялық дозасын ұзақ уақыт өндірілуін қамтамасыз етеді, ал экзогенді IFN-ды пайдаланғанда олардың едәуір дозасын бірнеше рет енгізуді қажет етеді (жоғарғы концентрацияға жеткізу үшін). Өйткені мұндай препараттардың жартылай әсер ету мерзімі 20 мин. құрайды. Интерферонмен емдегенде, әсіресе бірнеше ай пайдаланғанда (ұшық, вирустық гепатиттер ж.т.б.), кететін шығын бірнеше есе қымбаттайды.
• кейбір ИИ тиісті жасушалар мен ағзалардың популяцияларында IFN синтезделуін «қосу» («включать») қабылеттілігі бар. Сондықтан кейбір жағдайларда оның иммуноциттерді IFN-мен поликлональды стимуляциялаумен салыстырғанда едәуір артықшылығы бар.
Акриданондар тобындағы (циклоферон) ИИ-ның және өсімдік табиғатты полифенолдардың (кагоцел) артықшылығына олардың уыттылығының төмендігін, биологиялық белсенділігінің кең спектрлігін, иммунды-модулирлеуші әсер етуін, биологиялық сұйықтықтарда ерігіштігін және организмнен жеңіл шығатын қабылеттілігін жатқызуға болады.
Профилактикалық мақсатта қолдану. Гриптің және парагрипп вирустары, РС-вирус, адено-, рино- вирустар қоздыратын ЖРВИ-дың профилактикасы үшін амиксин, циклоферон, ридостин (мұрынға тамызу арқылы) қолданылады. Арбо- және рабдовирустық инфекциялар кезінде профилактикалық дәрмек ретінде ларифан және ридостинді пайдалануға болады.
Басқа препараттармен өзара әсерлесуі. Амиксин антибиотиктермен және бактериялық , вирустық инфекцияларды емдеуге қолданылатын дәстүрлі дәрі-дәрмектермен бірге қосылып жақсы әсер ете алады.
Ларифан Т-жүйенің иммундымодуляторларымен (тактивин, тимозин, изопринозин т.б.), IFNα және IFN β-мен , басқа қоспалар класына жататын (мегосин , кагоцел , полигуацил) IFN индукторларымен үйлесімділігі жақсы.
Ридостин антибиотиктермен, IFNα-мен , Т-жасушалық иммунитетті ынталандыратын иммундымодуляторлармен үйлесімді әсер етеді.
Циклоферон жоғарыда көрсетілген инфекцияларда емдеуге қолданылатын дәстүрлі препараттардың бәрімен үйлесіп әсер етеді.
Кагоцелді басқа IFN индукторларымен , интерлейкинмен(TNF, IL-1), антибиотиктермен бірге қолдануға болады. Кейбір жағдайда осындай комбинацияның бейімдеушілік (адаптивный) әсерімен қатар синергиялық эффект орын алады.
Саврацты басқа көптеген дәрілік препараттармен бірге қолдануға болады. Антибиотиктермен бірге қолдану антихламидиялық препараттардың әсерін күшейтеді. А гепатитті және энтеровирустық инфекцияларды емдеу кезінде контрикалмен бірге енгізу ұсынылады. Оларды басқа ИИ-мен бірге тағайындау оның антитуморогендік әсерін күшейтеді.
Интерферон индукторларын қолданғанда болуы мүмкін жанама құбылыстар. Әдетте, интерферон индукторлары топтарынан медициналық мақсат үшін іріктеліп алынған препараттарды тағайындау айтарлықтай жағымсыз құбылыстар тудырмайды. Кейбір кезде ИИ дене температурасын көтереді , буындарының ауыруы байқалады. Қабынуға қарсы стероидты емес дәрмектермен бірге қабылдаған дұрыс.Сирек жағдайда диспепсиялық бұзылыстар АҚ-ның төмендеуі , арнайы емдеуді қажет етпейтін шеткейлік қан құрамының өзгеруі (лейкопения,тромбоцитопения,анемия) байқалады.Кейде сарысулық трансаминаза белсенділігінің жоғарылауы кездеседі.
Қарсы көрсеткіштер: жүктілік және лактация; бауырдың, бүйректің және қанның ауыр кеселдері; аутоиммунды аурулар; аллергиялық аурулар.