
- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”.
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •Д.Юлтыйҙың “Атлан, батыр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •2. Атлан, батыр
- •1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғариповтың “Туған тел” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғарипов “Туған тел” шиғыры
- •2. Н.Нәжмиҙең “Йыр тураһында баллада” әҫәре. Шағир – һалдат образы.
- •1. Мөхәмәтша Буранғолдоң фажиғәле яҙмышы. Уның халыҡ ижадын йыйыуҙағы ҙур хеҙмәте.
- •2. Рәми Ғариповтың “Уйҙарым” ҡобайырында Тыуған ил, ил улдары, халыҡ яҙмышы тураһында уйланыуҙары.
- •3. Салауат Юлаевтың үҙеңә оҡшаған шиғырын ятҡа һөйләргә.
- •– Сы билет
- •1.Мөхәмәтша Буранғолдоң “Башҡорт туйы” драмаһы, унда күтәрелгән проблемалар, төп образдары.
- •2.Хәсән Назарҙың “Заман заңы”, “Асманға ашыу” китаптарында фәлсәфәүи һәм гражданлыҡ лирикаһы. Унда йәшәү мәғәнәһе, тел һәм милләт яҙмышы, ижад, талант һәм үлем, үлемһеҙлек хаҡында уйланыуҙар.
- •3.Әҙәбиәт терияһы: трагедия жанры тураһында төшөнсә.
- •1. Шәйехзада Бабичтың тормош юлы һәм ижады.
- •Мостай Кәримдең “Айгөл иле” драмаһының идея - тематик йөкмәткеһе. Айгөл образына характеристика
- •Ғәлимов Сәләм “Бала” поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •1.Һәҙиә Дәүләтшинаның фажиғәле яҙмышы һәм ижад юлы. “Айбикә” повесының темаһы һәм идея йөкмәткеһе.
- •2.Азат Абдуллиндың “Ун өсөнсө председатель”, “Һуңғы уҙаман” пьесаларының проблематикаһы, идея йөкмәткеһе, композицион ҡоролошондағы новаторлығы.
- •3.Ш.Бабичтың “Халҡым өсөн” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •3.Ш.Бабич.”Халҡым өсөн “
- •– Сы билет
- •– Сы билет
- •2. Мостай Кәримдең «Үлмәҫбай» поэмаһында Үлмәҫбай һәм Теребай образдарында башҡорт халҡының хәрби традицияларының әһәмиәтен сағылдырыу.
- •3.Мостай Кәримдең “Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1.Рәшит Ниғмәтиҙең Бөйөк Ватан һуғышы йылдарындағы ижады. “Үлтер, улым, фашисты!” поэмаһының йөкмәткеһе. Тыуған ил һәм халыҡ образдарының кәүҙәләнеше.
- •2.Фәррәх Дәүләтшиндең тормош юлы һәм ижады тураһында һөйләргә.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: комедия жанры тураһында төшөнсә.
- •2. Ф.Дәүләтшиндың тормош юлы һәм ижады.
- •3.Комедия жанры тураһында.
- •2. Әхиәр Хәкимовтың «Өйөрмә» романының темаһы һәм идея йөкмәткеһе. Образдар системаһы, үҙегеҙгә оҡшаған геройға характеристика.
- •3.Лиро-эпик жанрҙар
- •2. Ғайса Хөсәйеновтың “Батырҙар ҡиссаһы” китабының йөкмәткеһе һәм әҙәбиәттә уның яңы күренеш булыуы.
- •3. Үлтер, улым, фашисты
- •– Се билет
- •2. Хәсән Назарҙың “Шәмсыраҡ” поэмаһы. Әҫәрҙең композицион үҙенсәлеге. Поэманың лирик геройы, уны тасуирлауҙың поэтик үҙенсәлектәре.
- •2. Рәми Ғариповтың “Батырша” балладаһы. Батыршаның тотҡонлоҡтағы уйҙары, батшаға хат яҙырға йыйыныуы. Балладаның художество үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: лирик герой тураһында төшөнсә.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” әҫәренең идея –тематик йөкмәткеһе.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” трагедияһының идея-тематик йөкмәткеһе.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: поэма тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: баллада тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •2.Рәми Ғариповтың «Аманат» ҡобайырында ша ғирҙың яңы быуынға аманат һүҙҙәре, уларҙың бөгөнгө көн күҙлегенән актуаль булыуы.
- •– Сы билет
- •2. Рауил Бикбаевтың гражданлыҡ поэзияһы .
- •3. Р.Бикбаевтың «Халҡыма хат» поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •2.Динис Бүләковтың «Ғүмер бер генә» романы. Романда заман темаһы, үҙгәртеп ҡороу реформалары осорона хас һыҙыттар.
- •2.Рәшит Солтангәрәевтың “Хамбал” хикәйәһе, халыҡтың Бөйөк Ватан һуғышы осорондағы ауыл тормошон кәүҙәләндереү. Хамбал образы.
- •3.Мостай Кәримдең “Аяҡтарым юлда, күңелем йырҙа” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәшит Солтангәрәевтең “Ҡиәмәтлек кейәү” хикәйәһе. Ҡарт әсәнең уй-һағыштарының сағылышы. Хикәйәнең психологизм алымдары.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙә автор теле һәм персонаждар теле.
- •2. Назар Нәжмиҙең “Урал” поэмаһы, уның идея-тематик йөкмәткеһе. Ҡурайсы образы. Поэманың поэтик үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙең композицияһы һәм сюжеты тураһында төшөнсә.
- •2.Баязит Бикбайҙың “Аҡсәскә” повесының идея – тематик йөкмәткеһе. Әҫәрҙең төп образдары, ғаилә мөнәсәбәттәре.
- •3.Әҙәбиәт теорияһы: роман – эпопея тураһында төшөнсә.
- •2. Ноғман Мусиндың әҫәрҙәрендә кешенең тәбиғәткә, хеҙмәткә мөнәсәбәте. Мораль –этик проблемалар.
2. Рәшит Солтангәрәевтең “Ҡиәмәтлек кейәү” хикәйәһе. Ҡарт әсәнең уй-һағыштарының сағылышы. Хикәйәнең психологизм алымдары.
Хикәйәнең сюжеты ҡатмарлы түгел. Шакир, әҫәрҙең төп геройы, “Белорус” тракторында эшләй, кешеләргә утын, бесән килтерә, шуның менән хөрмәтле кеше ауылда. Ғаиләһе – ҡатыны Райхан, балалары менән килешеп татыу йәшәй. Ләкин уның ваҡыты- ваҡыты менән алабарманланып, артығыраҡ шаярыуы, кеше күңеле һәм ышанысы менән һаҡһыҙ эш итеүе үҙен хафалы хәлдәргә лә ҡалдырып ҡуя.
Был юлы ла шулай булып ҡуя. “Белорус” менән ул ауылдағы кемгәлер утын килтереп ауҙарғас, өйөндә яңғыҙ ғына йәшәгән Гөлйөҙөм әбейгә осрай. Уға ярҙам иткәндә бындағы ҡапҡа емерелергә торғанын күреп, әбейҙең ҡайҙалыр ситтә йөрөгән улын иҫкә төшөрә:
-Хәсән ҡайтһа, нығытып ҡуйыр әле!
Был һүҙҙәрҙе Гөлйөҙөм әбей яңылыш аңлай, Хәсән ҡайтып килә, тип ишетә. Шакир әбейҙең өмөтөн һүндерергә теләмәй һәм хатаны нығыта ла ҡайтып китә.
Ошонан башлана ла инде мажара. Бығаса бер ниндәй хәбәре лә, ҡайҙа икәне билдәле лә булмаған улының ҡайтып килеүенә Гөлйөҙөм әбей ышана. Улы хөрмәтенә ҡунаҡ саҡырырға әҙерләнә башлай:берҙән-бер һарығын һуйҙыра, өйөн йыуып йыйыштыр, ауыл магазинынан кәнфит һәм башҡа тәм-том һатып ала.
Ләкин Шакир әйткән хәбәрҙең алдаҡ шаяртыу икәнен аңлағас, ауырып китә. Тик шул саҡта ғына Шакир үҙенең ғәйебен аңлай. Ҡатыны кәңәше менән әбейгә врач алып килә, утын килтерә, ярҙам итергә тырыша. Шул арҡала Гөлйөҙөм инәй һауығып аяғына баҫа.
Шакир, ҡатыны менән кәңәшләшеп, Гөлйөҙөм инәйҙе һарыҡ салып, ҡунаҡҡа саҡыра, бүләктәр бирә һәм ҡиәмәтлек әсәй булыуын үтенеп һорайҙар.
Әҫәрҙең геройҙары –Шакир, Райхана, Гөлйөҙөм инәй үҙҙәре тыуҙырған ошо ваҡиғаларҙа ныҡ үҙгәреш менән бәхетле улар. Уларҙың күңелдәре асылып, сафланып ҡалғандай булалар.
Шулай тәү ҡарамаҡҡа ябай ғына күренгән ваҡиғалар, ҡылыҡтар аша яҙыусы кеше яҙмышына үтә һаҡ һәм иғтибарлы булыу кәрәклеген, үҙ – ара аңлашып йәшәү бәхет икәнен тормошсан күренештәрҙә асып бирә.
3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙә автор теле һәм персонаждар теле.
Тел – ул художестволы әҙәбиәттең төп элементы. Яҙыусы тел, һүҙ ярҙамында ваҡиғаларҙы һүрәтләй, геройҙарҙың йәнле образдарын күҙ алдына баҫтыра.
Әҫәрҙең теле шартлы рәүештә автор теленә һәм персонаждар теленә бүленә.
Автор теле – ул бөтә әҫәрҙең теле. Бөтә хәл- ваҡиғаларҙы, тәбиғәт күренештәрен автор үҙе әҙәби телдә тасуирлай. Ә әҫәрҙә алынған персонаждарҙың үҙ исемдәренән һөйләгән өлөштәре персонаждар теле тип атала. Автор үҙ геройҙарының телен үҙенсәлекле итеү юлы менән уның характер үҙенсәлеген, эске донъяһын асыуға ирешә.
23– сө билет
1.Мостай Кәримдең “Европа – Азия” шиғырҙар циклында Тыуған ил, атай йорто, тыуған ауыл, тыуғfн республика образдарының кәүҙәләнеше.
2. Назар Нәжмиҙең “Урал” поэмаһы, уның идея-тематик йөкмәткеһе. Ҡурайсы образы. Поэманың поэтик үҙенсәлеге.
3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙең композицияһы һәм сюжеты тураһында төшөнсә.
1.Мостай Кәримдең “Европа – Азия” шиғырҙар циклында Тыуған ил, атай йорто, тыуған ауыл, тыуған республика образдарының кәүҙәләнеше.
“Европа – Азия” - үҙенсәлекле шиғырҙар циклы. Циклға ингән һәр шиғыр – бер бөтөн, үҙ аллы әҫәр, әммә “Тыуған йорт”, “Тыуған ауыл”, “Тыуған республика”, “Тыуған ил” исемле шиғырҙар үҙ-ара тығыҙ бәйләнешле. Был шиғырҙа автор атай йорто, тыуған ауыл, тыуған республика, Тыуған ил образдарын һүрәтләү аша Ватан образын күҙ алдына баҫтырырға ярҙам итә. Бына атай йорто: бала ошонда көндәрҙең иң яҡтыларын ҡаршылай, ғаиләлә тәүге тәрбиәне ала, әсәнең өгөт –нәсихәтен тәрән аҡылын үҙләштерә.
Артабан “ҡуранан сыҡҡан һуҡмаҡ” ир баланы атай өйөнән тыуған ауылы янына алып сыға. Ир-егет булып үҫеп еткән сағында, Тыуған илгә дошман һөжүм иткәс, ул ошо ауылдың 300 егете менән бергә һуғышҡа китә.
Артабан яҙыусы тыуған ауыл һәм тыуған республика – Башҡортостанды һүрәтләй. Башҡортостандың һоҡланғыс образы кәүҙәләндерелә. Илебеҙ картаһында бер япраҡ саҡлы ғына күренгән тыуған республикабыҙҙың икһеҙ-сикһеҙлеге һәм байлығы данлана, утты, һыуҙы кисеп үткән башҡорт халҡының данлы тарихы тасуирлана.