- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”.
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •Д.Юлтыйҙың “Атлан, батыр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •2. Атлан, батыр
- •1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғариповтың “Туған тел” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғарипов “Туған тел” шиғыры
- •2. Н.Нәжмиҙең “Йыр тураһында баллада” әҫәре. Шағир – һалдат образы.
- •1. Мөхәмәтша Буранғолдоң фажиғәле яҙмышы. Уның халыҡ ижадын йыйыуҙағы ҙур хеҙмәте.
- •2. Рәми Ғариповтың “Уйҙарым” ҡобайырында Тыуған ил, ил улдары, халыҡ яҙмышы тураһында уйланыуҙары.
- •3. Салауат Юлаевтың үҙеңә оҡшаған шиғырын ятҡа һөйләргә.
- •– Сы билет
- •1.Мөхәмәтша Буранғолдоң “Башҡорт туйы” драмаһы, унда күтәрелгән проблемалар, төп образдары.
- •2.Хәсән Назарҙың “Заман заңы”, “Асманға ашыу” китаптарында фәлсәфәүи һәм гражданлыҡ лирикаһы. Унда йәшәү мәғәнәһе, тел һәм милләт яҙмышы, ижад, талант һәм үлем, үлемһеҙлек хаҡында уйланыуҙар.
- •3.Әҙәбиәт терияһы: трагедия жанры тураһында төшөнсә.
- •1. Шәйехзада Бабичтың тормош юлы һәм ижады.
- •Мостай Кәримдең “Айгөл иле” драмаһының идея - тематик йөкмәткеһе. Айгөл образына характеристика
- •Ғәлимов Сәләм “Бала” поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •1.Һәҙиә Дәүләтшинаның фажиғәле яҙмышы һәм ижад юлы. “Айбикә” повесының темаһы һәм идея йөкмәткеһе.
- •2.Азат Абдуллиндың “Ун өсөнсө председатель”, “Һуңғы уҙаман” пьесаларының проблематикаһы, идея йөкмәткеһе, композицион ҡоролошондағы новаторлығы.
- •3.Ш.Бабичтың “Халҡым өсөн” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •3.Ш.Бабич.”Халҡым өсөн “
- •– Сы билет
- •– Сы билет
- •2. Мостай Кәримдең «Үлмәҫбай» поэмаһында Үлмәҫбай һәм Теребай образдарында башҡорт халҡының хәрби традицияларының әһәмиәтен сағылдырыу.
- •3.Мостай Кәримдең “Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1.Рәшит Ниғмәтиҙең Бөйөк Ватан һуғышы йылдарындағы ижады. “Үлтер, улым, фашисты!” поэмаһының йөкмәткеһе. Тыуған ил һәм халыҡ образдарының кәүҙәләнеше.
- •2.Фәррәх Дәүләтшиндең тормош юлы һәм ижады тураһында һөйләргә.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: комедия жанры тураһында төшөнсә.
- •2. Ф.Дәүләтшиндың тормош юлы һәм ижады.
- •3.Комедия жанры тураһында.
- •2. Әхиәр Хәкимовтың «Өйөрмә» романының темаһы һәм идея йөкмәткеһе. Образдар системаһы, үҙегеҙгә оҡшаған геройға характеристика.
- •3.Лиро-эпик жанрҙар
- •2. Ғайса Хөсәйеновтың “Батырҙар ҡиссаһы” китабының йөкмәткеһе һәм әҙәбиәттә уның яңы күренеш булыуы.
- •3. Үлтер, улым, фашисты
- •– Се билет
- •2. Хәсән Назарҙың “Шәмсыраҡ” поэмаһы. Әҫәрҙең композицион үҙенсәлеге. Поэманың лирик геройы, уны тасуирлауҙың поэтик үҙенсәлектәре.
- •2. Рәми Ғариповтың “Батырша” балладаһы. Батыршаның тотҡонлоҡтағы уйҙары, батшаға хат яҙырға йыйыныуы. Балладаның художество үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: лирик герой тураһында төшөнсә.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” әҫәренең идея –тематик йөкмәткеһе.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” трагедияһының идея-тематик йөкмәткеһе.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: поэма тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: баллада тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •2.Рәми Ғариповтың «Аманат» ҡобайырында ша ғирҙың яңы быуынға аманат һүҙҙәре, уларҙың бөгөнгө көн күҙлегенән актуаль булыуы.
- •– Сы билет
- •2. Рауил Бикбаевтың гражданлыҡ поэзияһы .
- •3. Р.Бикбаевтың «Халҡыма хат» поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •2.Динис Бүләковтың «Ғүмер бер генә» романы. Романда заман темаһы, үҙгәртеп ҡороу реформалары осорона хас һыҙыттар.
- •2.Рәшит Солтангәрәевтың “Хамбал” хикәйәһе, халыҡтың Бөйөк Ватан һуғышы осорондағы ауыл тормошон кәүҙәләндереү. Хамбал образы.
- •3.Мостай Кәримдең “Аяҡтарым юлда, күңелем йырҙа” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәшит Солтангәрәевтең “Ҡиәмәтлек кейәү” хикәйәһе. Ҡарт әсәнең уй-һағыштарының сағылышы. Хикәйәнең психологизм алымдары.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙә автор теле һәм персонаждар теле.
- •2. Назар Нәжмиҙең “Урал” поэмаһы, уның идея-тематик йөкмәткеһе. Ҡурайсы образы. Поэманың поэтик үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙең композицияһы һәм сюжеты тураһында төшөнсә.
- •2.Баязит Бикбайҙың “Аҡсәскә” повесының идея – тематик йөкмәткеһе. Әҫәрҙең төп образдары, ғаилә мөнәсәбәттәре.
- •3.Әҙәбиәт теорияһы: роман – эпопея тураһында төшөнсә.
- •2. Ноғман Мусиндың әҫәрҙәрендә кешенең тәбиғәткә, хеҙмәткә мөнәсәбәте. Мораль –этик проблемалар.
3. Үлтер, улым, фашисты
Ай, таң ине, таң ине,
Ҡыҙарып тыуған таң ине;
Тауына алтын нур ҡойған,
Талына көмөш нур ҡойған
Йөҙ ҙә етмеш өсөнсө
Ҙур ҡояшлы таң ине.
Атаны түшәктән айырған,
Егетте ҡосаҡтан айырған,
Юлсыны атҡа мендергән,
Айҙы өрөп һүндергән,
Ҡараҡтың эшен бөлдөргән
Йөҙ ҙә етмеш өсөнсө
Ҙур ҡояшлы таң ине.
Ай, таң ине, таң ине,
Ҡыҙарып тыуған таң ине;
Күгендә Сулпан балҡытҡан,
Күлендә суртан ҡарпытҡан,
Иңкешен балға осорған,
Кәкүген талға ҡундырған,
Ерҙе йоҡонан уятҡан,
Илде эшкә ҡуҙғатҡан
Йөҙ ҙә етмеш өсөнсө
Ҙур ҡояшлы таң ине.
Тау түштәрен алһыулатып,
Ошо таңыбыҙ атҡанда,
Алтын йоғаҡ – ал ҡояш
Ерҙе урап ҡайтҡанда,
Йәйрәп ятҡан ете ер;
Шул ете ер артында
Ташып ятҡан ете күл;
Шул ете күл артында
Шаулап торған ете урман;
Шул урмандар артында
Ҡайҡайып торған ете тау;
Шул ете тау артында –
Белоруссия илендә -
Тап Полесье күгендә
Ҡара ҡоштар осҡанын
Күреп тора Уралтау.
Ҡара ҡоштың суҡышы
Тимер – суйын икәнен,
Ҡара ҡанлы йөрәге
Тимер – суйын икәнен
Белеп торҙо Уралтау.
– Се билет
1.Баязит Бикбайҙың “Ҡарлуғас” драмаһында сағылдырылған осорҙоң үҙенсәлектәре һәм әҫәрҙә күтәрелгән проблемалар.
2.Хәсән Назарҙың “Шәмсыраҡ” поэмаһы. Әҫәрҙең композицион үҙенсәлеге. Поэманың лирик геройы, уны тасуирилауҙың поэтик үҙенсәлектәре.
3.Үҙегеҙгә оҡшаған йәш яҙыусы һәм уның әҫәре тураһында әңгәмә.
1. Баязит Бикбайҙың “Ҡарлуғас” драмаһында сағылдырылған осорҙоң үҙенсәлектәре һәм әҫәрҙә күтәрелгән проблемалар.
Баязит Бикбай үҙенең “Ҡарлуғас” драмаһында Пугачев ихтилалы темаһына мөрәжәғәт итә. Әҫәр XVIII быуаттың икенсе яртыһында шул ваҡиғалар башланыр алдынан башҡорт халҡының ниндәй хәлдә йәшәүен һәм халыҡты был ихтилалға алып килгән сәбәптәрҙе асып бирә. Автор законһыҙ ер һатыу һәм тартып алыу, һалымдарҙың күтәрелеүе, байлыҡ артынан ҡыуыу кеүек проблемаларҙы күтәрә.
Был осорҙа Башҡортостан ике быуат буйы урыҫ дәүләте составында була. Рәсәйҙең хакимлығы хеҙмәтсән халыҡ өҫтөнән бығаса булған иҙеүҙе тағы ла көсәйтте: феодаль иҙеү өҫтөнә милли иҙеү өҫтәне. Күтәрә алмаҫлыҡ һалымдар халыҡ елкәһенә ауыр йөк булып ята. Бер төркөм байҙар халыҡты ерһеҙ, һыуһыҙ ҡалдырып, уны тәбиғәт байлыҡтарынан файҙаланыуҙан мәхрүм иткән. Яҙыусы быны Ырыҫҡол образында күрһәтә. Тәбиғәт байлыҡтарын файҙаланыу хоҡуғынан мәхрүм ителгән Ырыҫҡол ғаиләһе аслыҡҡа дусар ителә. Кеше талаусы йыртҡыс чиновниктар, һалым түләмәгән өсөн, уның ғаиләһен бар булған әйберҙәрен талап сығып китәләр.
Крайҙы колонизациялау һөҙөмтәһендә башҡорт ерҙәрен талау тағы ла оятһыҙыраҡ төҫ ала һәм халыҡты хәйерселектең һуңғы сигенә килтереп еткерә. Автор хаклыҡ йөрәгендә иҙеүсе синыфтарға ҡаршы тороу тойғоһоноң нисек ихтилалға алып килеүен оҫта асып бирә.
Драманың иң сағыу халыҡ образын тыуҙырыусыларҙан беренсе урында Шатморат һәм Ҡарлуғас тора. Шатморат көрәшеүсе массаның башында тора һәм уның менән бергә әҫәрҙең героик характерын тәшҡил итә.Уның образында халыҡтың батырлыҡ, тоғролоҡ һәм азатлыҡ көрәшендә үҙ-үҙеңде аямау кеүек иң яҡшы сифаттары тупланған. Халыҡ бәхете өсөн көрәштә Шатморат яңғыҙ түгел, ул халыҡҡа таяна һәм унан көс ала.
Ҡарлуғас образы лирик планда асыла. Ул халыҡ рухының бөйөклөгөн, көсөн һәм гүзәллеген, уның азатлыҡҡа һәм бәхеткә ынтылыуын сағылдыра.
Халыҡ вәкилдәре образдары аша яҙыусы халыҡ күңеленең сафлығын һәм гүзәллеген, уның көсөн, ҡеүәтен сағылдыра. Ниндәй генә ауырлыҡтар булмаһын халыҡ берҙәм, тыуған ерен һөйөп, ҡәҙерләп, яҡлап йәшәргә тейеш.