- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”.
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •Д.Юлтыйҙың “Атлан, батыр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”
- •2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
- •2. Атлан, батыр
- •1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғариповтың “Туған тел” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.
- •3. Рәми Ғарипов “Туған тел” шиғыры
- •2. Н.Нәжмиҙең “Йыр тураһында баллада” әҫәре. Шағир – һалдат образы.
- •1. Мөхәмәтша Буранғолдоң фажиғәле яҙмышы. Уның халыҡ ижадын йыйыуҙағы ҙур хеҙмәте.
- •2. Рәми Ғариповтың “Уйҙарым” ҡобайырында Тыуған ил, ил улдары, халыҡ яҙмышы тураһында уйланыуҙары.
- •3. Салауат Юлаевтың үҙеңә оҡшаған шиғырын ятҡа һөйләргә.
- •– Сы билет
- •1.Мөхәмәтша Буранғолдоң “Башҡорт туйы” драмаһы, унда күтәрелгән проблемалар, төп образдары.
- •2.Хәсән Назарҙың “Заман заңы”, “Асманға ашыу” китаптарында фәлсәфәүи һәм гражданлыҡ лирикаһы. Унда йәшәү мәғәнәһе, тел һәм милләт яҙмышы, ижад, талант һәм үлем, үлемһеҙлек хаҡында уйланыуҙар.
- •3.Әҙәбиәт терияһы: трагедия жанры тураһында төшөнсә.
- •1. Шәйехзада Бабичтың тормош юлы һәм ижады.
- •Мостай Кәримдең “Айгөл иле” драмаһының идея - тематик йөкмәткеһе. Айгөл образына характеристика
- •Ғәлимов Сәләм “Бала” поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •1.Һәҙиә Дәүләтшинаның фажиғәле яҙмышы һәм ижад юлы. “Айбикә” повесының темаһы һәм идея йөкмәткеһе.
- •2.Азат Абдуллиндың “Ун өсөнсө председатель”, “Һуңғы уҙаман” пьесаларының проблематикаһы, идея йөкмәткеһе, композицион ҡоролошондағы новаторлығы.
- •3.Ш.Бабичтың “Халҡым өсөн” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •3.Ш.Бабич.”Халҡым өсөн “
- •– Сы билет
- •– Сы билет
- •2. Мостай Кәримдең «Үлмәҫбай» поэмаһында Үлмәҫбай һәм Теребай образдарында башҡорт халҡының хәрби традицияларының әһәмиәтен сағылдырыу.
- •3.Мостай Кәримдең “Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •1.Рәшит Ниғмәтиҙең Бөйөк Ватан һуғышы йылдарындағы ижады. “Үлтер, улым, фашисты!” поэмаһының йөкмәткеһе. Тыуған ил һәм халыҡ образдарының кәүҙәләнеше.
- •2.Фәррәх Дәүләтшиндең тормош юлы һәм ижады тураһында һөйләргә.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: комедия жанры тураһында төшөнсә.
- •2. Ф.Дәүләтшиндың тормош юлы һәм ижады.
- •3.Комедия жанры тураһында.
- •2. Әхиәр Хәкимовтың «Өйөрмә» романының темаһы һәм идея йөкмәткеһе. Образдар системаһы, үҙегеҙгә оҡшаған геройға характеристика.
- •3.Лиро-эпик жанрҙар
- •2. Ғайса Хөсәйеновтың “Батырҙар ҡиссаһы” китабының йөкмәткеһе һәм әҙәбиәттә уның яңы күренеш булыуы.
- •3. Үлтер, улым, фашисты
- •– Се билет
- •2. Хәсән Назарҙың “Шәмсыраҡ” поэмаһы. Әҫәрҙең композицион үҙенсәлеге. Поэманың лирик геройы, уны тасуирлауҙың поэтик үҙенсәлектәре.
- •2. Рәми Ғариповтың “Батырша” балладаһы. Батыршаның тотҡонлоҡтағы уйҙары, батшаға хат яҙырға йыйыныуы. Балладаның художество үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: лирик герой тураһында төшөнсә.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” әҫәренең идея –тематик йөкмәткеһе.
- •1.Башҡорт әҙәбиәтендә Салауат темаһының үҫеше, уға бағышлап ижад ителгән әҫәрҙәр.
- •2. Мостай Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!” трагедияһының идея-тематик йөкмәткеһе.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: поэма тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: баллада тураһында төшөнсә.
- •– Се билет
- •2.Рәми Ғариповтың «Аманат» ҡобайырында ша ғирҙың яңы быуынға аманат һүҙҙәре, уларҙың бөгөнгө көн күҙлегенән актуаль булыуы.
- •– Сы билет
- •2. Рауил Бикбаевтың гражданлыҡ поэзияһы .
- •3. Р.Бикбаевтың «Халҡыма хат» поэмаһынан өҙөктө ятҡа һөйләү.
- •2.Динис Бүләковтың «Ғүмер бер генә» романы. Романда заман темаһы, үҙгәртеп ҡороу реформалары осорона хас һыҙыттар.
- •2.Рәшит Солтангәрәевтың “Хамбал” хикәйәһе, халыҡтың Бөйөк Ватан һуғышы осорондағы ауыл тормошон кәүҙәләндереү. Хамбал образы.
- •3.Мостай Кәримдең “Аяҡтарым юлда, күңелем йырҙа” шиғырын ятҡа һөйләү.
- •2. Рәшит Солтангәрәевтең “Ҡиәмәтлек кейәү” хикәйәһе. Ҡарт әсәнең уй-һағыштарының сағылышы. Хикәйәнең психологизм алымдары.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙә автор теле һәм персонаждар теле.
- •2. Назар Нәжмиҙең “Урал” поэмаһы, уның идея-тематик йөкмәткеһе. Ҡурайсы образы. Поэманың поэтик үҙенсәлеге.
- •3. Әҙәбиәт теорияһы: әҫәрҙең композицияһы һәм сюжеты тураһында төшөнсә.
- •2.Баязит Бикбайҙың “Аҡсәскә” повесының идея – тематик йөкмәткеһе. Әҫәрҙең төп образдары, ғаилә мөнәсәбәттәре.
- •3.Әҙәбиәт теорияһы: роман – эпопея тураһында төшөнсә.
- •2. Ноғман Мусиндың әҫәрҙәрендә кешенең тәбиғәткә, хеҙмәткә мөнәсәбәте. Мораль –этик проблемалар.
1 – се билет
1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”.
2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.
Д.Юлтыйҙың “Атлан, батыр!” шиғырын ятҡа һөйләү.
1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”
Ун етенсе йылда революция тулҡындары менән башҡорт әҙәбиәтенә бер төркөм яҙыусылар килде. Улар — түбәндән күтәрелеп, үткән тормоштоң әсеһен-сөсөһөн иртә татыган кешеләр — социалистик революцияны тәбрикләп кенә ҡалманылар, бәлки ҡулдарына ҡорал тотоп, совет власын яҡларға сыҡтылар, яу фронттарын кистеләр.
Талантлы бай ижады менән Дауыт Юлтый башҡорт совет әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусы яҙыусыларҙың береһе булды. Ул — яңы типтағы башҡорт әҙәбиәтенең классигы. Д. Юлтый демократик йөкмәткеле башҡорт матбуғатын, театр сәнғәтен һәм драматургияһын нығытыуҙа ла ғәйәт ҙур хеҙмәт күрһәтте.
Ырымбур губернаһындағы Туҡ йылғаһы буйында ултырған Юлтый тигән ауылдың ана шундай ярлы өйҙәренең береһендә 1893 йылдың 18 апрелендә Дауыт Юлтый донъяға килгән .
Беренсе бөтә донъя һуғышы осорондагы шиғырҙары. Беренсе донъя һуғышы Дауыт Юлтый тормошона һәм ижадына киҫкен үҙгәрештәр алып килде. 1914 йылдың көҙөнән армияға алынып, оҙаҡламай фронтҡа барып эләккәс, һалдаттың окоп тормошо, утлы яу, ҡан-йәш, үлем шинель кейгән, мылтыҡ тотҡан йәш кешене аяныслы уйҙарға, хафаларға һала. Тәүҙә унда шиғыр ҡайғыһы түгел, баш ҡайғыһы көслөрәк.
Бер аҙ окоп тормошона, фронт шарттарына күнегә төшкәс, Дауыт Юлтый һалдаттың донъяға күҙе асылғандай, һуғыштың асылын аңлағандай була. «Шинель», «Сумка», «Ҡан баҙары» кеүек шиғырҙары ошо хаҡта һөйләй.
«Шинель» (1915) шиғырында шинель кейгән һалдат образы күҙ алдына килә. Һалдат йәйен дә, ҡышын да — йыл әйләнәһенә үҙенә окопта түшәге-юрғаны урынына булған, һалҡындарҙан һаҡлаған шинеленә мең афарин әйтеп, үҙенсә күңелен йыуата.
1916 йылда яҙылған «Сумка» шиғырында иһә шағир ҡыйыу ғына һорауҙар ҡуя: «...өсөнсө йыл ҡанлы һуғыш, ҡасан бөтөр ер өҫтөндә был ҙур вәхшәт, был ҡан түгеш?» — ти.
Барыһы хәйлә, барыһы золом,
Улар тик беҙҙе һаталар,
Беҙҙең башты буштан-бушҡа
Ҡанға батырып югалталар, —
тип яуабын да бирә ул быға. Был инде һуғышҡа, ҡан ҡойошҡа һалдаттың протест тауышы. Һалдат баштары иҫәбенә һуғыштан ҙур табыш алған һуғыш суҡмарҙарын — генералдарҙы шағир йәнҡыярҙар тип атай.
Бына Дауыт Юлтый көн дә күреп, тойоп торған тамаша. Алда — ут һәм ҡан аралашып меңәр саҡрымға һуҙылған фронт һыҙығы. Һалдат шағир шуларҙы 1916 йылда яҙылған «Ҡан баҙары» шиғырында йәне әсенеп тасуирланы. Автор «ҡан баҙарынан» нисек ҡотолоу юлдарын әйтеп бирә алмаһа ла, кемдәрҙең һалдат ғүмерҙәре иҫәбенә байыуын ҡәһәрләп атаны. Ватан исеме менән һалдаттарҙы ут, үлем эсенә ҡыуыусыларҙы ялған патриоттар тине.
Дауыт Юлтыйҙың иң тәүҙә фронтта яҙылған шиғырҙары һуғышты тасуир-лауҙан, ниндәйҙер бер ҡара көстәр арҡаһында миллиондарҙың ҡандары түгелеүгә зарланыуҙан торалар. һуңға табан быларҙың сәбәптәре тикшерелә, асыла бара. «Шинель», «Сумка» шиғырҙары аша «Ҡан баҙары»на килеп етәләр. Дауыт Юлтыйҙың «Шинель», «Сумка», «Ҡан баҙары» һәм бүтән фронт шиғырҙары заманында хат эстәрендә йәки ҡуйын дәфтәрҙәрендә ҡулъяҙма көйө ҡалһа ла, уларҙың шағир-һалдаттың үҙенең һәм ҡоралдаштарының шул дәүерҙәге уй-кисерештәрен, һуғышҡа мөнәсәбәттәрен аңлауҙа әһәмиәттәре бар.