2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.

Һәр шағир ҙа тыуған ил, тыуған ер тураһында шиғырҙар яҙмай ҡалмай. Улай ғына түгел, шағирҙың лирикаһы — ул тәбиғәт, тыуған ауыл тураһындағы шиғырмы, кешеләр хаҡындамы — ул һәр саҡ илһөйәрлек уй-тойғолары менән бергә үрелеп бара.

Назар Нәжмиҙең лирик ижады ла ошо рух менән һуғарылған. Уның тыуған яғына, ауылдаштарына бағышланған шиғырҙары байтаҡ. Тыуған республикаға, Ватанға оло һөйөү тойғоларын шағир лирик планда ғәҙәти хәл-ваҡиғалар, тәбиғәт күренештәре аша һүрәтләй.

«Тыуған ил тураһында һүҙ» шиғырының тәүге ике строфаһынан уҡ тыуған илдең беҙ күреп, тойоп белмәле поэтик һыны күҙ алдына баҫтырыла:

Иңләп-буйлап сыға алмаҫлыҡ үҙен, Ҡар буранлы, яҡты -ҡояшлы.

Башҡаларға, юҡ, ул оҡшамаған,…Һәм үҙенсә ата таңдары.

Йәйҙәре — йәй, ҡыштары — ҡыш уның, Көҙҙәре — көҙ һәм яҙ— яҙҙары.

Йыл миҙгелдәренең телгә алыныуы ла тиктәҫкә генә түгел, тыуған илде һөйөү тойғоһоноң биҙәктәрен асып биреүгә йүнәлтелә улар:

Ул яғымлы йылы яҙы кеүек,… Һөйәм уны шулай булғаны өсөн, Төрлө булғаны өсөн көндәре...

Һуңғы строфа илһөйәрлек тойғоһон тағы көсәйтеп, шиғри аккорд булырлыҡ юлдар менән тамамлана:

Мин уныҡы йәнем-тәнем менән, Уның өсөн ҡан да, һулыш та.

«Ватан» шиғырында Назар Нәжми «Ватан» төшөнсәһен, ҡарамаҡҡа абстракт булып тойолған төшөнсәне, үҙенсә конкрет итеп, йәнә тәбиғәт күренештәренә сағыштырып, күңелдәргә етмәле итеп тасуирлай. «Нимә ул Ватан?» — тигән һорауҙы ҡуя ла: «Ватан, — тимен, — әсәм тыуған ер, Ватан, — тимен, — атам тыуған ер», — тип теҙеп китә.

Ватан, — тимен, — атам һәм әсәм Һөйләшкән тел — туған телем ул. Шул тел аша йәшәү-ғүмерҙең Тәрәнлеген асҡан ерем ул. Ватан, — тимен, — урман шаулауы, Урман шаулай миңә шул телдә. Ватан, — тимен, — ҡоштар һайрауы, Ҡоштар һайрай миңә шул телдә... Был төшөнсәне шағир географик атамалар аша ла киңәйтә бара:

Ватан, — тимен, — Урал, Ағиҙел, Иген иккән ерҙәр, убалар.

Шиғырҙың һуңғы строфаһында тағы киңерәк поэтик йомғаҡлау яһап ҡуйыла:

Бәләкәйме, ҙурмы — Ватан бер, Шул бер булып йәшәй күңелдә, Ватан — ер ул, Ватан — кешеләр, Ул тәрәндә, йөрәк төбөндә.

Назар Нәжми лирикаһында Тыуған ил, Ватан темаһы шулай тәбиғәт күренештәрен, төрлө тарафтарҙы, киңлектәрҙе шиғри тасуирлау аша илһөйәрлек уй-тойғолары менән һуғарылып бирелә.

2. Атлан, батыр

Атлан, батыр, атҡа, тот һөңгөңдө!

Эйҙә, саптыр яуға — дошманға!

Сәс ғәйрәтең дошман сафтарына,

Ауаздарың ашһын асманға!

Күрмәйһеңме, унда уҫал көстәр

Ҡуҙғап ҡара дауыл, елдәрҙе,

Ҡан йылғалар түгеп, уттар бөркөп,

Баҫып килә ярлы илдәрҙе.

"Әйҙә, батыр егет, алға саптыр!

Аҡтар ҡара көстәр диуарын,

Тар-мар килтер, барыһын батыр ҡанға,

Ырғыт йәһәннәмгә ни барын!

Ҡаҙалһындар мәңге иҙеп килгән

Ҙур батшалыҡ, король, ҡаанлыҡ!

Шунһыҙ ярлы илгә юҡ тыныслыҡ,

Юҡ саф ирек, мәңге туғанлыҡ.

2 – се билет

1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты.

2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.