6.Першабытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі

Чал-к з’явіўся на Зямлі больш за 2 млн гг. назад. Гэта адбылося ў Афрыцы. Першая спроба чал-ка пранік-нуць на тэрыторыю Бел. датуецца перыядам у 100-35 тыс.гг. назад. Аб гэтым сведчаць прылады працы з крэменю, якія былі знойдзены археолагамі каля вёсак Падлужжа, Абідавічы, Свяцілавічы. Яны належалі не-андэртальцам. Такую назву старажытныя людзі атры-малі ад назвы даліны Неандэрталь у Германіі, дзе ўпе-ршыню былі знойдзены рэшткі іх скілетаў. Існуе таксама і другая назва – “чал-к разумны”. “Чал-к ра-зумны” мог вырабляць каля 20 тыпаў прылад працы, умеў карыстацца агнём, рабіць шалашы. Прыкладна 40-35тыс.гг. назад на тэр-рыі Еўропы з’явіліся новыя людзі, якіх вучоныя назвалі краманьёнцы, або “чал-к разумны сучасны”. Гэты чал-к быў здольны разва-жаць, размаўляць і мэтанакіравана працаваць. Ён на-вучыўся прыстасоўвацца да суровых умоў ледавіковай эпохі. Паселішчы людзей пераважна размяшчаліся на берагах рэк – Прыпяці, Дняпра, Сожа. Самая стара-жытная стаянка чал-ка каменнага веку (больш за 2 млн – 6 тыс.гг. назад) знаходзіцца каля в.Юравічы на Гомельшчыне. Яна існавала 24тыс.гг. да н.э. Другая стаянка адкрыта на беразе Сожа каля в.Бердыж Го-мельскай вобл. Тагачасныя людзі жылі супольна – ро-давай абшчынай па 20-40 чал-к у шалашах. Выкары-стоўвалі прылады працы з крэменю. Для задавальнен-ня патрэб у ежы, жыллі, паліве чал-ку неабходны былі мяса, скуры, косці жывёл. Усё гэта яму даваў асн. за-нятак – паляванне на мамантаў, насарогаў, аленяў, мядзведзяў і інш. Людзі займаліся таксама збіральніц-твам і рыбалоўствам. Існаваў прыродны падзел працы паводле полу і паводле ўзросту. Апошні ледавік ад-ступіў з тэр-рыі Бел. 15-13тыс.гг. назад. Паступова клімат рабіўся больш цёплым. Паляўнічыя плямёны пераходзілі да аселага жыцця. Іх паселішчы размя-шчаліся на берагах рэк, азёр ці пясчаных пагорках. Такіх стаянак на Бел. вядома каля 100. На іх людзі будавалі драўлянае жыллё. Узнікла неабходнасць ва ўдасканаленных прыладах працы. Вельмі зручнай прыладай стаў лук са стрэламі. Ужываліся рагавыя і каменныя сякеры. Людзі ведалі зерняцёрку. Звыш 6 тыс.гг. назад пачаўся выраб глінянага посуду. Насель-ніцтва Бел. і ў пасляледніковы перыяд займалася паля-ваннем, рыбалоўствам, збіральніцтвам. Людзі не веда-лі земляробства, жывёлагадоўлі. Чал-к браў ад прыро-ды усё ў гатовым выглядзе. Такі від гаспадаркі наз-ся спажывецкім. З павелічэннем колькасці насельніцтва роды аб’ядноўваліся ў плямёны (на Бел. – 12-7тыс.гг. назад). Бронзавы век пачаўся ў ІІ тыс.годдзі да н.э. У гэты час з’яўл. вырабы з медзі і волава, сплаў якіх ут-варае бронзу. Людзі пачалі прыручаць жывёл, а потым перайшлі да іх развядзення. Першым прыручылі саба-ку, а першай хатняй жывёлаў стала свіння. Пераход да жывёлагадоўлі адбыўся за 3тыс.гг. да н.э. Жывёлага-доўля стан-ся гал. Галіной гаспадаркі жыхароў Бел. Ад збіральніцтва паступова зараджаецца земляробст-ва. Спачатку яно было матычным, а потым – лядна-аг-нявым. Потым з’явілася ворыўнае земляробства. Вы-рошчвалі пшпніцу, ячмень, проса, гарох, бабы, лён і інш. Пераход ад палявання і збіральніцтва да жывёла-гадоўлі і земляробства азначаў пераход ад спажывец-кай гаспадаркі да вытворчай. Пры вытворчым тыпе гаспадаркі людзі ўласнай працай выраблялі неабх. ім прад-ты, якіх не існавала ў гатовым выглядзе ў пры-родзе. Узрастае роля мужчынскай працы. На змену матрыярхату прыходзіць патрыярхат. Жалезны век на тэр-рыі Бел. пачаўся прыкладна ў VII-VІстст. да н.э. Людзі навучыліся здабываць жалезную руду і атрым-ліваць з яе жалеза ў невялічкіх печах-домніцах. З’яві-лася многа жалезных прылад працы і зброі: сярпоў, нажоў, стрэл. Развіваліся розныя рамёствы. Да нас дайшлі нават некаторыя мастацкія вырабы, зробленыя з дрэва і косці. Удасканаленне прылад працы прывяло да з’яўлення лішкаў прадуктаў і ўзнікнення маёмаснай няроўнасці сярод людзей. Паміж імі пачынаюцца су-тычкі. Так узнікаюць войны. Для абароны людзі буду-юць умацаваныя паселішчы – гарадзішчы. Чал-к ве-рыў у існаванне душы, якая здольна жыць асобна ад цела нават пасля смерці. Ён пакланяўся фетышу (аму-лету), татэму (свяшчэннай жывёле). Вялікая залеж-насць ад прыроды і прывяла яго да веры ў надзвычай-ныя сілы, да з’яўлення рэлігіі.

Первоб. общ-во – период, когда появились почти все гл. сферы деятельности чел, в развитии хоз-ва, в материальной и духовной к-ре: орудия и ср-ва труда, охота и рыболовство, земледел и животно-водство, транспорт и ремесло, одежда, жилище, добыван огня и т.д. К этому периоду относ зарождение и становление семьи. Проникн чел на тер Б. произошло около 100-40 тыс лет до н.э. Люди заселяют белорусск. земли в поздн поле-олите (40-10 тыс лет до н.э). Люди занимались со-бир-цтвом. Гл. орудием труда была палка-копалка, а позже кость или рог животных. Охота давала пищу, а т.ж. ср-ва для строит-ва жилья и изгот. оруд. труда. Охота велась на оленя, зубра, лошадь, кабана и др. Со временем некот. изменения в климате снизили потенц-ые возмож-ти охоты. Укоренилось рыбол-тво. Применяли сети в мезо-лите, кот плелись из лыка, волокон крапивы и т.д., а грузила делались из глины. Изобрет. оруд. труда. В мезолите: кремниевый грубоотёсанный топор, снабжённый деревян. ручкой. В неолите: чел освоил произв-во керамики, 1-ый искусственный материал – обожжёная глина, появл. одежда из ткани, была изобретена лодка, становление меж-племённых связей и обмена. В неолите люди на-чали строить более совершенное жильё, появл. горнодобывающие промыслы. Важн. достиж-ем неолита – внедрение новых приёмов обработки камня (пиление, шлифоваеие, сверление). Больш. значение при земледелии имели топор и огонь. Сущ-ло мотыжное земледелие.Т.ж. было пр-во древесного угля. Животнов-во обеспеч. людей прод-ми питан, сырьём для пр-ва орудий труда и одежды, органич-ми удобрен-ми. На смену матриархату пришёл патриархат. Огонь научились добывать неандертальцы, кот защищ. людей от холода и диких зверей. В бронз веке люди от присваивающей эк-ки, основанной на использ-и естественно-природных условий, перешли к производящей, осн-й на трудовой деят-ти.