14-es / Высшая математика (РТФ) / умк_Цывис_Функции_Интеграл. исчисл
..pdfПример 44. Вычислить интеграл I = ∫ x2exdx .
Решение. При вычислении данного интеграла можно воспользоваться формулой интегрирования по частям, дважды ее применяя, выбирая в ка- честве u = x2 , а затем u = x.
Покажем, что эффективно работает и обобщенная формула интегри- рования по частям
′′ |
′ |
′ |
′′ |
∫uυ dx = uυ − u υ + ∫u υdx . |
|||
Полагая u = x2 , υ = ex |
и |
учитывая, что u′ = 2x; u′′ = 2 , а |
|
υ¢ = υ¢¢ = ex получим, что искомый интеграл |
|
I = x2ex - 2xex + 2∫ex = x2ex - 2xex + 2ex + C .
Откуда имеем
I = (x2 − 2x + 2)ex + C .
Замечание. Используя обобщенную формулу интегрирования по час- тям, получим (P(x) – многочлен некоторой степени n относительно x)
|
P (x) |
|
′′ |
|
|
′′′ |
|
|
|
|
∫Pn (x)eaxdx = eax |
|
P (x) |
|
P (x) |
|
|||||
|
n |
- |
n |
|
+ |
n |
|
+ ... |
+ C ; |
|
a |
a |
2 |
a |
3 |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
P ¢ |
(x) |
|
|
|
P |
² |
(x) |
|
|
|
P (x) |
|
P¢¢¢(x) |
|
|
|
||||||||||||
∫Pn |
(x)sin bxdx = sin bx × |
n |
|
- |
|
n |
|
|
+ ... |
- cosbx |
n |
|
|
- |
n |
|
|
|
|
+ |
... |
+ C ; |
|||||||
b |
2 |
|
|
4 |
|
b |
|
|
b |
3 |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
P (x) |
|
|
|
P ¢ |
(x) |
|
|
|
P¢(x) |
|
P¢¢¢(x) |
|
|
||||||||||||||
∫Pn (x)cosbxdx = sin bx × |
|
n |
|
|
- |
|
n |
|
|
+ ... |
+ cosbx × |
|
n |
|
- |
|
n |
|
|
+ ... . |
|||||||||
|
b |
|
|
|
|
3 |
|
|
2 |
|
|
b |
4 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
§3. Интегрирование рациональных функций
3.1. Понятие о рациональных функциях
Рациональная функция – функция вида
R(x) = P(x) ,
Q(x)
где P(x) и Q(x) – многочлены степени n и m (n и m – целые неотрица- тельные числа).
Рациональная функция называется правильной рациональной функ- цией, если n < m. Если n ³ m , то рациональную функцию можно предста- вить в виде суммы многочлена и правильной рациональной функции
141
|
R(x) = |
P(x) |
= M (x) + |
N (x) |
, |
|
|
|
|
||||
|
|
Q(x) |
|
Q(x) |
||
где |
M(x) – многочлен степени (n – |
m), многочлен N(x) степени меньше, |
||||
чем |
m. Такое представление однозначно и обычно находится с помощью |
непосредственного деления многочлена P(x) на многочлен Q(x) «угол- ком». Многочлены M(x), N(x) можно найти из формулы
P(x) = M (x) ×Q(x) + N (x)
методом неопределенных коэффициентов.
Правильную рациональную функцию можно разложить на простей- шие дроби, т.е. представить в виде конечной суммы многочлена и про-
стейших дробей. |
|
||
Корнем многочлена Pn (x) называется такое число |
x0 переменной |
||
x, при котором |
Pn (x0 ) = 0 . |
|
|
Если |
x1 – |
корень многочлена Pn (x) , то многочлен делится без ос- |
|
татка на (x – |
x1), т.е. Pn (x) = (x - x1) × Pn−1(x) , где Pn−1(x) – |
многочлен сте- |
пени (n – 1).
Основная теорема алгебры. Всякий многочлен n-ной степени (n > 0) имеет, по крайней мере, один корень действительный или комплексный.
Всякий многочлен Pn (x) можно представить в виде
Pn (x) = a0 (x - x1 )(x - x2 )...(x - xn ) ,
где x , x |
2 |
,..., x |
n |
– корни многочлена, a |
0 |
– коэффициент многочлена при xn . |
1 |
|
|
|
Если многочлен Pn (x) с действительными коэффициентами имеет комплексный корень a + ib , то он имеет и сопряженный корень a − ib .
Два многочлена равны тогда и только тогда, когда равны коэффици- енты при одинаковых степенях переменной.
Всякий многочлен с действительными коэффициентами Pn (x) мож-
но представить в виде
Pn (x) = a0 (x - x1 )k1 × (x - x2 )k2 ×... × (x - xp )k p × (x2 - p1x + q1 )S1 ´
´(x2 + p2 x + q2 )S2 ×... × (x2 + pm x + qm )Sm .
где все квадратичные трехчлены не имеют действительных корней (D < 0),
а k1 + k2 + kr + 2(S1 + S2 + ... + Sm ) = n .
142
3.2.Интегрирование простейших рациональных дробей
Кпростейшим рациональным дробям относятся дроби следующих четырех типов:
|
I. |
|
|
|
|
A |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
II. |
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
x − a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x - a)n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
III. |
|
|
|
Mx + N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
IV. |
|
|
|
|
|
Mx + N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
x2 + px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x2 + px + q)n |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
где A, M, N, |
a, p, q – |
|
|
некоторые действительные числа, |
а квадратичный |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
трехчлен в дробях III |
и IV типов не имеет действительных корней, т.е. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p2 |
|
- q < 0 |
или |
|
|
|
q - |
p2 |
> 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
Проинтегрируем простейшие дроби: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I. |
|
|
|
I = ∫ |
|
|
|
A |
|
dx = A × ln |
|
|
x - a |
|
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x - a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
II. |
|
I = ∫ |
|
|
|
|
A |
dx = |
|
A∫(x - a)− n d (x - a) = A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ C . |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(x - a)n |
(1 - n)(x - a)n −1 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Замечание. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 + px + q = |
|
|
|
|
|
|
|
|
p 2 |
|
|
|
|
|
p2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p 2 |
|
|
|
|
|
p2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + |
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
+ q = |
|
x + |
|
|
|
|
+ q - |
|
|
|
= |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
I = ∫ |
|
|
|
dx |
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= x |
+ |
|
|
|
|
+ m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
+ px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D < 0, |
p2 |
|
- q < 0;q - |
p2 |
|
= m2 > 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d x + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
= |
arctg |
+ C = |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
p 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 + m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
m |
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x + |
|
|
|
|
+ m2 |
|
|
|
|
x + |
|
|
|
|
|
+ m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + |
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x + p |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
× arctg |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
+ C = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
+ C. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
q - |
|
|
p2 |
|
|
|
q - |
|
|
p2 |
|
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
143
Ш. I = ∫ |
|
|
(Mx + N ) |
dx = |
|
|
d (x2 + px + q) = (2x + p)dx |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x2 + px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mx + N = |
|
(2x + p) + N − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
M |
(2x + p) + (N - |
Mp |
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
|
|
|
(2x + p)dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
= ∫ |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
∫ |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 + px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
x2 + px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
|
|
|
|
|
|
d (x2 + px + q) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
+ N - |
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
+ px + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ px + q 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mp |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x + p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ N - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
M |
ln(x2 + px + q) + |
(2 |
N - Mp |
) |
arctg |
|
|
2x + p |
|
|
|
|
+ C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4q - p2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d (x2 + px + q) = (2x + p)dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mx + N = |
M |
(2x + p) + N - |
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
(Mx + N ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
IV. I = ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(x2 + px + q)n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
+ px + q = |
x + |
|
|
|
|
|
+ m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D < 0; |
|
p2 |
|
|
- q < 0'q - |
p2 |
|
= m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
(2x + p) |
+ N |
|
|
|
|
− |
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
|
|
|
|
(2x + p)dx |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
∫ |
|
|
|
+ |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x2 + px + q)n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
(x2 + px + q)n |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
|
|
|
d (x2 + px + q) |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ N − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x2 |
+ px + q)n |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
(x2 |
|
+ px + q)n |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
Mp |
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
x + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M (x |
2 |
|
|
|
+ px |
|
|
|
|
|
|
|
1− n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mp |
|
|
|
at |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ q) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
+ N − |
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
N |
− |
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 − n) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t |
2 |
+ m2 )n |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
+ m2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
144
Оставшийся интеграл можно вычислить с помощью рекуррентной формулы (см. п. 2.4.)
I n = ∫ |
|
|
dx |
= |
x |
+ |
1 |
2n − 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
I n − 1 . |
|||
(x |
|
+ a 2 ) n |
2a 2 (n − 1)(x 2 + a 2 ) n − 1 |
|
2n − 2 |
|||||
|
2 |
|
|
a 2 |
|
Этим исчерпывается вопрос об интегрировании простейших рацио- нальных дробей.
Пример 1. Вычислить интеграл
Решение.
I = ∫ |
|
|
dx |
= ∫ |
|
|
dx |
|
x |
2 |
+ 2x + 5 |
(x |
2 |
+ 2x + 1) + 4 |
|||
|
|
Пример 2. Вычислить интеграл
Решение.
I = ∫ |
|
|
dx |
|
|
. |
|
|
|
|
|
x |
2 |
+ 2x + |
5 |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||
= ∫ |
|
d (x + 1) |
|
= |
1 |
arctg |
x + 1 |
+ C . |
|||
(x + 1)2 + 22 |
|
|
2 |
||||||||
|
2 |
|
|
||||||||
I = ∫ |
|
|
2x + 1 |
|
|
dx . |
|
|
|||
x |
2 |
+ 2x + |
5 |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x + 1 |
|
|
|
|
d (x2 + 2x + 5) = (2x + 2)dx |
|
|
((2x + 2) − 1)1 |
|
|
|||||||||||||
I = ∫ |
|
|
dx = |
2x + 1 = 2(x + 1) − 1 |
|
|
|
|
= ∫ |
|
dx = |
|||||||||||||||
|
|
2 + 2x + 5 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
x2 |
+ 2x + 5 = (x + 1)2 |
+ 22 |
|
|
|
|
x2 |
+ 2x + 5 |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
= ∫ |
|
2(x + 1)dx |
|
− ∫ |
|
|
dx |
|
= ∫ |
d (x2 + 2x + 5) |
+ |
∫ |
|
|
d (x + 1) |
|
= |
|||||||||
x2 + 2x + 5 |
x2 |
+ 2x + |
5 |
|
x2 + |
2x + 5 |
(x |
+ 1)2 + 22 |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
= ln(x2 + 2x + 5) + |
1 |
arctg |
x + 1 |
+ C. |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 3. Вычислить интеграл |
|
I = ∫ |
|
|
(2x + 3)dx |
|
|
. |
|
|
||||||||||||||||
|
(x2 + 2x + 5)3 |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение.
I = ∫
= ∫
Так как
|
|
(2x + 3)dx |
= |
d (x2 + 2x + 5) = (2x + 2)dx |
= ∫ |
((2x + 2) + 1)dx |
= |
||||||||||||||
(x2 + 2x + 5)3 |
|
(x2 + 2x + 5)3 |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
x2 + 2x + 5 = (x + 1)2 + 4 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
(2x + 2)dx |
|
+ ∫ |
d (x + 1) |
|
|
= ∫ |
d (x2 + 2x + 5) |
+ ∫ |
dt |
. |
|
||||||||
|
(x2 + 2x + 5)3 |
|
((x + 1)2 + 4)3 |
|
(x2 + 2x |
+ 5)3 |
(t2 + 4)3 |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
∫ |
d (x2 + 2x + 5) |
+ |
∫t −3dt = |
t −2 |
= |
|
|
− 1 |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|||||
|
− 2 |
|
2(x2 + 2x + |
5)2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
(x2 + 2x + 5)3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
145
Второй интеграл находим, используя рекуррентную формулу In , приведенную выше при интегрировании простейших дробей IV вида.
Таким образом, имеем
I3 |
= ∫ |
|
|
dx |
= |
1 |
|
|
x |
|
+ |
3 |
I |
|
|
= |
1 |
|
|
x |
|
+ |
|
3 |
|
|
x |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
(x |
2 |
+ 4)3 |
4 |
|
4(x2 + 4)2 |
4 |
4 |
|
|
2 + |
4)2 |
|
|
2(x |
2 + 4) |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4(x |
16 |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
= |
1 |
|
x |
|
|
+ |
|
|
|
3x |
|
|
+ |
3 |
arctg |
x |
|
+ C. |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 4)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
4(x2 |
|
|
|
32(x2 + 4) |
64 |
|
2 |
|
|
|
|
3.3. Разложение рациональной дроби на простейшие
+1 I1 =
2
Пусть дана рациональная дробь
|
|
|
|
P(x) |
, |
|
|
(1) |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
Q(x) |
|
|||
где P(x) |
и Q(x) – некоторые многочлены от x. |
|
||||||
Если степень P(x) больше или равна степени Q(x), то разделим P(x) |
||||||||
на Q(x) |
по правилам алгебры («уголком», используя тождественные пре- |
|||||||
образования) получим тождество |
|
|
|
|
|
|||
|
|
P(x) |
= T (x) + |
F (x) |
, |
(2) |
||
|
|
|
|
|||||
|
|
Q(x) |
|
|
Q(x) |
|
где T(x) и F(x) – многочлены; при этом степень F(x) будет ниже степени Q(x). Таким образом, интегрирование любой дроби (1) будет сводиться к
интегрированию (2), т.е. интегрированию многочлена T(x) и дроби F (x) ,
Q(x)
у которой степень числителя меньше степени знаменателя, т.е. будем ин- тегрировать только правильные дроби. Считаем, что многочлены F(x) и Q(x) взаимно просты, т.е. не имеют общих множителей, содержащих x. Это не умоляет общности задачи, так как при наличии общих множителей у многочлена в F(x) и Q(x) – их сокращают.
1. Пусть правильная несократимая дробь |
F (x) |
такова, что |
|
Q(x) |
|
||
|
|
|
|
Q(x) = (x − x1)(x − x2 )(x − x3 )...(x − xn ) , |
(3) |
знаменатель имеет простые действительные различные корни, тогда разложение дроби F (x) имеет вид
|
|
Q(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F (x) |
= |
F (x) |
≡ |
A1 |
+ |
A2 |
+ ... + |
An |
. |
(4) |
|
Q(x) |
(x − x1)(x − x2 )...(x − xn ) |
x − x1 |
x − x2 |
x − xn |
|||||||
|
|
|
|
|
|
146
Определим коэффициенты в разложении (4).
Первый способ. В правой части равенства (4) приводим к общему знаменателю и, учитывая, что знаменатели правой и левой части получен- ного тождества одинаковы, получим, что дроби будут равны, если будут одинаковы числители, т.е. получим тождество вида
F (x) ≡ A1 (x − x2 )(x − x3 )...(x − xn ) + A2 (x − x1 )(x − x3 )...(x − xn ) +
(5)
+ An (x − x1 )(x − x2 )...(x − xn −1 ).
Приравнивая коэффициенты при одинаковых степенях х в (5) полу- чим совместимую систему n линейных уравнений с n неизвестными
A1, A2 ,..., An . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Решая полученную систему, находим |
A1, A2 ,..., An |
и, следовательно, |
||||||||||||||||||||
разложение (4) рациональной дроби. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Второй способ. Этот способ называют метод частных значений. |
||||||||||||||||||||||
Так как (5) – тождество, |
|
то, полагая в (5) |
последовательно |
x = x1, |
||||||||||||||||||
x = x2 ,..., x = xn находим соответственно A1, A2 ,..., An , а, |
следовательно, и |
|||||||||||||||||||||
разложение (4). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Третий способ. Умножив обе части тождества (4) на (x − x1) , получим |
||||||||||||||||||||||
|
F (x)(x − x ) |
= A + |
|
A |
|
|
+ ... + |
A |
|
|
|
(x − x ) . |
|
|||||||||
|
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
n |
|
|
|
|||||||||
|
Q(x) |
|
x − x |
|
|
x − x |
|
|||||||||||||||
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|||
Если Q(x) представить в виде |
Q(x) = (x − x1)ϕ(x) , то получим |
|
||||||||||||||||||||
|
|
F (x) |
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
≡ A1 + |
|
|
|
2 |
+ ... + |
|
|
n |
|
(x − x1) . |
(6) |
||||||||
|
|
ϕ(x) |
x − x |
x − x |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
||
Полагая в этом тождестве |
x = x1, получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
A = |
F (x1) |
. |
|
|
|
|
|
|
|
(7) |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
ϕ(x1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Числитель правой части легко вычислить, подставляя в многочлен F(x) число x1 .
Для вычисления знаменателя заметим следующее: дифференцируя тождество
Q(x) ≡ (x − x1)ϕ(x)
147
получим
′ |
′ |
(8) |
Q (x) ≡ ϕ(x) + (x − x1)ϕ (x) |
и, полагая в полученном тождестве (8) x = x1, будем иметь:
Q′(x1) = ϕ(x1) . |
(9) |
Тогда
|
|
|
|
A = |
F (x1) |
. |
|
|
|
|
(10) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
1 |
Q′(x1) |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Поступая аналогично с остальными корнями, получим |
|
|||||||||||
A = |
F (x2 ) |
; |
A = |
F (x3 ) |
;...A = |
F (xn ) |
. |
(11) |
||||
|
|
|
||||||||||
2 |
|
′ |
3 |
|
′ |
n |
′ |
|
||||
|
|
Q (x2 ) |
|
|
Q (x3 ) |
|
Q (xn ) |
|
||||
Таким образом, получено простое правило для нахождения коэффи- |
||||||||||||
циентов A1, A2 ,..., An |
в разложении дроби (4) |
на простейшие. |
||||||||||
Пример 4. Написать разложение дроби |
2x + 7 |
на простейшие |
||||||||||
|
||||||||||||
x3 + 2x2 − 3x |
и найти коэффициенты.
Решение. Данная дробь правильная и знаменатель
Q(x) = x3 + 2x2 − 3x = x(x −1)(x + 3)
имеет действительные различные корни: x1 = 0, x2 = 1, x3 = −3 .
Следовательно, разложение дроби имеет вид
|
|
|
2x + 7 |
|
= |
|
|
|
2x + 7 |
|
|
|
= |
A |
+ |
|
B |
|
+ |
|
|
|
C |
. |
||||||||||||||
|
|
x3 + 2x2 − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x −1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
3x |
|
|
x(x −1)(x + 3) x |
|
|
|
|
|
|
|
x + 3 |
|||||||||||||||||||||||||
|
Производная знаменателя |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
′ |
|
|
|
3x |
2 |
+ 4x − 3 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Q (x) = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
′ |
Подставляя найденные корни |
|
x1 = 0, x2 = 1, x3 = −3 |
|
в функции F(x) и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
находим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Q (x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
A = |
F (0) |
= − |
7 |
; B = |
|
F (1) |
|
= |
9 |
;C |
= |
|
F (−3) |
= |
1 |
. |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
′ |
3 |
|
|
′ |
|
|
4 |
|
|
′ |
|
|
12 |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
Q (0) |
|
|
|
|
|
|
Q (1) |
|
|
|
|
|
Q (−3) |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
Тогда искомое разложение имеет вид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
2x + 7 |
|
|
|
|
|
= − |
7 |
+ |
|
|
9 |
|
|
+ |
|
1 |
|
|
|
|
. |
|
|
|||||||||||
|
|
|
x3 + 2x2 − 3x |
|
4(x −1) |
12(x + 3) |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
3x |
|
|
|
|
|
|
|
148
Пример 5. Найти разложение дроби x4 − 3x2 − 3x − 2 на простейшие x3 − x2 − 2x
и найти коэффициенты.
Решение. Данная дробь неправильная, т.к. степень числителя выше степе- ни знаменателя, поэтому нужно выделить целую часть. Разделив числитель на знаменатель (уголком или с помощью тождественных преобразований) получим
x |
4 − 3x |
2 − 3x − 2 |
= x + 1 |
− |
x + 2 |
|
|
|
|
|
. |
||
|
x3 − x2 − 2x |
|
||||
|
|
|
x(x − 2)(x + 1) |
Разлагаем правильную дробь на простейшие
x + 2 |
≡ |
A |
+ |
B |
+ |
C |
|
, |
x(x − 2)(x + 1) |
|
x − 2 |
x + 1 |
|||||
|
x |
|
|
отсюда имеем
x + 2 ≡ A(x − 2)(x + 1) + Bx(x + 1) + Cx(x − 2) .
Подставляя последовательно в обе части полученного тождества
корни знаменателя x = 0, x = 2, x = –1 |
|
находим A = –1, |
B = |
2 |
, |
C = |
1 |
. |
||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
||||
Тогда окончательно получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
x4 − 3x2 − 3x − 2 |
= (x + 1) |
+ |
1 |
− |
2 |
|
− |
|
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
|||
|
x3 − x2 − 2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
x 3(x − |
2) 3(x + 1) |
|
|
|
||||||||||||
Пример 6. Найти разложение дроби |
|
|
x2 − x + 2 |
на простейшие дро- |
||||||||||||||||
|
x4 − 5x2 + 4 |
би и определить коэффициенты разложения.
Решение. Корнями знаменателя правильной дроби являются числа x = –1, x = 1, x = 2, ,x = –2, следовательно x4 − 5x2 + 4 = (x −1)(x − 2)(x + 1)(x + 2) .
Поэтому разложение на простейшие дроби
x2 − x + 2 |
≡ |
A |
|
+ |
B |
+ |
C |
|
+ |
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
(12) |
||||
(x + 1)(x −1)(x + 2)(x − 2) |
x + |
1 |
x −1 |
x + |
2 |
x − 2 |
Приводя к общему знаменателю в правой части (12), приравнивая числи- тели (12) получим
x2 − x + 2 = A(x −1)(x + 2)(x − 2) + B(x + 1)(x + 2)(x − 2) +
+C(x + 1)(x −1)(x − 2) + D(x + 1)(x −1)(x + 2).
149
После преобразований получим
x2 − x + 2 = x3 ( A + B + C + D) + x2 (− A + B − 2C + 2D) + + x(−4 A − 4B − C − D) + (4 A − 4B + 2C − 2D).
Приравнивая коэффициенты при одинаковых степенях переменной x, по- лучим совместную систему четырех уравнений с четырьмя переменными
A + B + C + D = 0
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− A |
+ B |
− 2C + 2D = 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−4 A − 4B − C − D = −1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 2C − 2D = 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 A − 4B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
Решая данную систему, получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
A = |
2 |
; |
|
|
|
B = − |
1 |
; |
|
|
C = − |
2 |
; |
|
|
D = |
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Таким образом, разложение рациональной дроби на простейшие |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
имеет вид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 − x + 2 |
= |
|
|
2 |
|
|
− |
|
|
1 |
|
|
− |
|
|
2 |
|
+ |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
. |
|
|||||||||||
|
|
|
x4 − 5x2 + |
4 |
|
3(x + |
1) |
|
3(x −1) |
3(x |
+ 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3(x − 2) |
|
|||||||||||||||||||||||||||
2. Пусть правильная несократимая дробь |
|
F (x) |
|
такова, что |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Q(x) |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
Q(x) = (x2 + p x + q )(x2 |
+ p x + q )....(x2 + p x + q ) |
(13) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
n |
|
|||||||||
знаменатель не имеет действительных корней, т.е. |
для всех n дискриминан- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ты x2 + p x + q |
|
отрицательны, тогда разложение дроби |
F (x) |
|
имеет вид |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
n |
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Q(x) |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
F (x) |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F (x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|||||||
|
|
Q(x) (x2 |
+ p1x + q1)(x2 |
|
+ p2 x + q2 )...(x2 + pn x + qn ) |
(14) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
A1x + B1 |
|
|
|
|
A2 x + B2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
An x + Bn |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
= |
|
|
|
+ |
|
+ .... + |
|
|
|
. |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
x2 |
+ p x + q |
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x2 + p x + q |
|
|
|
|
+ p x + q |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
n |
|
|||||||||
|
|
(i = |
|
) |
в разложении (14) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Для определения коэффициентов Ai |
и Bi |
1, n |
поступают следующим образом: приводят к общему знаменателю в правой
150