14 Тақырып. Мемлекеттін табиғатты қорғау және сыртқы экономикалық іс-әрекеттерін реттеу

14.1.Табиғи ресурстарды қорғауды және оны ұтымды пайдалануын экономикалық

реттеу

Табиғатты пайдалануды мемлекеттік реттеу - қоғамның тіршілік әрекетің (жизнедеятельность) және оның табиғат ортасымен өзара байланысын мемлекеттік реттеудің маңызды сферасы.

Табиғатты пайдалануды мемлекеттік реттеудің келесі әдістері белгілі:

А. Индикативтік:

1. ақылы (платное) табиғатты пайдалану;

2. айыппұл (штрафной) санкциялары;

3. экологиялық сақтандыру;

4. аз қалдықты және қалдықсыз технологияны еңгізген кәсіпорындарға салықтық және басқа жеңілдіктер беру;

5. негізгі өндірістік табиғатқорғау қорларының амортизациясына жоғары норма тіркеу;

6. экологиялық таза өнімдерге қолдау баға пайдалану;

7. қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын кәсіпорындарға несиені жеңілдікпен беру.

В. Әкімшілік:

1. лицензиялау;

2. табиғат пайдалануға лимит қою;

3. табиғат қорғау жобаларға эколого-экономикалық сараптама (экспертиза) жүргізу;

4. заңдылықтарды, мемлекеттік нормаларды, әдістемелік ерелерді жетілдіру;

5. экологиялық тәрбие және білім беру;

6. экологиялық қорды құру және оны пайдалануды бақылау;

7. заңды орындауға мәжбүрлеу (принуждение).

С. Институционалдық:

1. аудит жасау (ішкі және сыртқы);

2. ұжымдық қоғамдық экологиялық жауапкершілікті мінез-құлықты қалыптастыру;

3. қоршаған ортаға ықпал етуді бағалау ережелері мен әдістерді білу;

4. экодамудағы бәсекенің қалыптасуы. Таза және қалдықсыз технологияның экоменежментің, оның адамдар деңсаулығына жағымды әсерің насихаттау (пропаганда);

5. қоғам, фирмалар, кәсіпкерлер, аймақтық құрылымдардың қызметінің экологиялық көрсеткіштерің ақпараттық қолдау;

6. экологиялық қылмыс үшін жазалау (наказание).

2. Экодаму мемлекеттік менеджменттің стратегиясын қалыптастыру

Экоменеджмент принциптері:

1) үздіксіз (непрерывный) дамуды қамтамасыздандыру;

2) алдын ала ескерту;

3) ғылыми және технологияық инновацияларды белсенді еңгізу;

4) ресурстарды рационалды пайдалану;

5) барлықтардың экологиялық жауапкершілігің арттыру;

6) кім ластайды, сол төлейді.

Экологиялық стратегияны іске асыру шарттары:

1. Барлық деңгей деэкологиялық білім беру

2. Әлеуметтік-экологиялық дамуды ақпараттандыру;

3. Барлық билік деңгейлердің қызметінің бағыттарың мақсатты жетілдіру;

4. Аз қалдықты және қалдықсыз ұдайы өндірісті қалыптастыру;

5. Адамдардың деңсаулығын және әл-ауқаттылығын нығайту (укрепить).

14.3.Сыртқы экономикалық саясаттың мәні, мақсаттары және құрылымы

Сыртқы экономикалық саясат – бұл мемлекеттің басқа елдермен экономикалық қатынастарды дамыту мен реттеуге бағытталған қызметі. Сыртқы экономикалық саясатты іске асыру мелекеттің жалпы сыртқы экономикалық қатынастарында және жеке елдермен қалыптасатын қатынастарда стратегиялық мақсаттарын және оларға жету үшін пайдаланатын әдестерді болжайды.

Сыртқы экономикалық саясаттың мақсаты – ел ішіндегі ұдайы өндірістің дамуы үшін қолайлы (багоприятный) сыртқы экономикалық жағдай жасау.

Сыртқы экономикалық саясаттың екі беталысы (тенденция) бар: прокеционизм және либерализация. Протекционизм - ішкі рынокты қорғауға бағытталған саясат. Либерализация – сыртқы экономикалық байланыстарға кедергі болатын кедендік баж алымын (таможенная пошлина) және басқа барьерлерді азайту.

Сыртқы экономикалық саясаттың құрылымына сыртқы сауда саясаты, инвестициялық саясат және валюталық саясат кіреді.