- •Оқу қуралы
- •Тілдің анықтамасы және қызметі.
- •Фонетика
- •Дыбыс пен әріп
- •I. Дауыстың (салдырдың) қатысына қарай
- •II.Жасалу орнына қарай
- •III. Айтылу жолына қарай
- •Буын үндестігі
- •Дыбыс үндестігі
- •1. Ілгерінді ықпал.
- •3. Тоғыспалы ықпал.
- •1. Ілгерінді ықпал
- •3. Тоғыспалы ықпал
- •I. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі. Мемлекеттік тіл
- •Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі
- •Жалғаулардың орын тәртібі
- •Септік категориясы
- •Ілік септік
- •Барыс септік
- •Табыс септік
- •Жатыс септік
- •Шығыс септік
- •Көмектес септік
- •Ана тілі туралы
- •Адам – ардақты ат Жанұямның әлемі
- •1. Оқыңыз, аударыңыз.
- •2. Үлгі бойынша жауап беріңіз.
- •3. Оқыңыз, әңгімелеңіз. Отбасы
- •4. Мақал – мәтелдерді жаттаңыз
- •Сөз басы – сәлем
- •Сын есімнің шырайлары
- •Тәуелдік жалғау
- •Оқымысты бала
- •Дене тәрбиесі – дәрісіз ем.
- •Уақыт. Мезгіл.
- •Күн тәртібі. Бір күнім. – Режим дня. Мой день.
- •Мереке күндері:
- •Демалыс
- •Сан есімнің мағыналық түрлері
- •Мақал – мәтелдерді жаттаңыз
- •Ұлағатты сөздерді жаттайық
- •Туған жер – алтын бесік
- •Қазақстанның шекарасы
- •Көсемше
- •Нақ осы шақ (Күрделі түрі)
- •Болжалды келер шақ
- •Болымсыз түрі
- •Мақсатты келер шақ
- •Ауыспалы келер шақ
- •Нәтижелі өткен шақ
- •Субъективті өткен шақ.
- •Дағдылы өткен шақ.
- •Қалау рай
- •Шартты рай
- •Болымсыз етістік
- •Мұны білген жөн.
- •Көмірлі Қарағанды
- •Тәуелсіз Қазақстан
- •Мемлекеттік ту.
- •Елтаңба.
- •Теміртау
- •Ата Заңымыз
- •Халқымыздың қасиетті рәміздері
- •Жаңа Астана
- •Қазақ халқының салт-дәстүрі
- •Қонақты қарсы алу, күту рәсімі
- •Қазақтың дастарқаны
- •Сөздерден сөйлем құраңыз
- •Оқыңыз, жазыңыз, түсінгеніңізді әңгімелеңіз
- •Жай, тұрақты сөз тіркестері
- •Әбу Насыр әл-Фараби
- •Атамекен
- •Данышпан шахматшы
- •Омонимдер, синонимдер, антонимдер
- •Мамандық Әлемі
- •Қазақстанда сот билігінің жүзеге асырылуы Қазақстан Республикасының Конституциясы
- •Қазақстан Республикасының сот жүйесі
- •Қазақстан Республикасының соттар құрамы
- •Аудандық (қалалық) соттар
- •Облыстық және оларға теңестірілген соттар
- •Әскери соттар
- •Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты
- •Қазақ конституциясының тұңғыш жобасы
- •Қазақстан Республикасының Прокуратурасы
- •Қазақтың тұңғыш прокуроры Сүлеймен Есқараев
- •Қорғаушы қызметі
- •Тергеуші қызметі
- •Еліміздегі тәртіпсіздік
- •Жазалау шаралары
- •Ұйымдасқан қылмыс
- •Қысқарған сөздер
- •Іскерлік кездесу
- •Қазыбек бидің елшілікке баруы.
- •Сабақты қорытындылауға арналған
- •Іскерлік Әлемі
- •1. Сөздермен жұмыс істеңіздер.
- •2. Мыны сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •3. Досыңызбен, көршіңізбен екі мемлекет арасында мәдениет саласындағы ынтымақтастық туралы сұхбаттасыңыз.
- •Палестина мемлекетінің Үкіметі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасындағы мәдени ынтымақтастық туралы келісім
- •Мына сөздерді сөздіктен қараңыз. Жәрдемдеседі, өзаралық негізінде, өткізу, ұйымдастыру, декоративтік, қолданбалы өнер, мәдениет, әдебиет, өнер қайраткерлері, тікелей қарым-қатынас.
- •Сөйлемнің түрлері
- •Батыр қыз.
- •Барлық білім кітапта.
- •Хабарлы сөйлем
- •Сұраулы сөйлем
- •Бұйрықты сөйлем
- •Лепті сөйлем
- •Құрмалас сөйлем
- •Шылау Жалғаулық шылаулар
- •Септеулік шылаулар
- •Демеулік шылаулар
- •Сұраулық шылаулар
- •Еліктеу сөздер
- •Дүние жүзіндегі қазақ халқының саны
- •Глоссарий
- •Қазақша-орысша сӨздік
- •Мазмұны
- •Пайдаланылған әдебиеттер
Септеулік шылаулар
Атаушы сөздер арасындағы мезгілдік, мақсаттық, себептік қатынастарды білдіріп, байланыстырушылық қызметте жұмсалатын көмекші сөздер септеулік шылаулар деп аталады.
Септеуліктер белгілі бір септік жалғаудағы сөзбен тіркесіп, оның грамматикалық мағынасын нақтылап, толықтыра түседі.
|
Меңгерілетін септіктер |
Септеуліктер |
|
1.Атау |
арқылы, туралы, жайында, жайлы, жөнінде,сияқты, секілді, бойы, бойда, бойынша, үшін, бойымен, сайын, ғүрлы, шамалы, шақты, қаралы |
|
2.Барыс |
дейін,шейін, төмен,қарай, қарап, қарсы, салым, тарта,жуық, таяу |
|
3.Шығыс |
бері, кейін, соң, бұрын,бетер, гөрі, әрі,бөлек,өзге |
|
4.Көмектес |
қатар, бірге, қабат, қоса |
Демеулік шылаулар
Өздері тіркесетін сөздерге қосымша реңк үстейтін, мағыналарын күшейте түсетін көмекші сөздер демеулік шылаулар деп аталады.
|
Түрлері |
Демеуліктер |
|
1.Сұраулық |
ма ( ме,ба, бе,па, пе), ше тау ма? барасың ба? жоқ па? сен ше? |
|
2.Күшейткіш |
-ақ, -ау, -ай, да (де, та, те), шы (ші) сен-ақ, солай-ау |
|
3.Нақтылық |
қой (ғой), ды ( ді, ты, ті) қойған-ды, екен ғой |
|
4.Шектік |
қана (ғана), -ақ, тек жақсы-ақ, сонда ғана, тек қана |
|
5.Болымсыздық |
түгіл, тұрсын, тұрмақ ол түгіл, былай тұрсын |
|
6.Көңіл-күй |
-мыс (-міс), екеш болыпты-мыс, айтты-мыс |
Сұраулық шылаулар
Қазақ тіліндегі (ма? ме? ба? бе? па? пе?) сұраулық шылаулары орыс тіліндегі ли частицасына сәйкес келеді және ешқашан түсіріліп айтылмайды.
|
Соңғы дыбыс Буын |
Дауысты, үнді р, л, й, у |
Ұяң з, ж және үнді м, н, ң
|
Қатаң және ұяң б, в, г, д
|
|
Жуан |
ма? |
ба? |
па? |
|
|
|
|
|
|
Жіңішке |
ме? |
бе? |
пе? |
|
Соңғы дыбыс Буын
|
Дауысты және үнді р, л, й, у |
Ұяң з, ж және үнді м, н, ң |
Қатаң және ұяң б, в, г, д |
|
Жуан
|
ұл ма? барды ма? |
қыз ба? бардың ба? |
завод па? алыс па? |
|
Жіңішке
|
терезе ме? келді ме? |
теңіз бе? келдің бе? |
ит пе? күшік пе? |
Одағай
Сөйлеушінің шындыққа, болмысқа қатысын көңіл-күй, сезім арқылы білдіретін сөздер одағай деп аталады.
Одағайдың атап көрсету қызметі жоқ. Оған арнайы грамматикалық категория тән емес. Көмекші сөздердегі грамматикалық мағына үстеу қызметі де одағайда кездеспейді.
|
Түрлері |
|
Мысалдар |
|
I. Мағынасына қарай
|
1. Көңіл-күй
|
па, пәлі, қап, паһ-паһ, оһо, оһ, пай-пай, ту, әттең, әттеген-ай, тәйірі, түге, и-и, мәссаған, ойпыр-ай, беу, пішту |
|
|
2. Ишарат
|
Тәйт! Соп-соп! Кәне! Жә! Текке! Әрі! Әлди-әдди! Моһ-моһ! Көс-көс! Әукім-әукім! Шөре-шөре! |
|
|
3. Тұрмыс-салт
|
Ассалаумалейкум! Уағаликумуссәлам! Хош! Қайыр! Рахмет! Құп! Ләббай! Жәрәкімалла! |
|
II. Тұлғасына қарай |
1. Негізгі |
оһ, ой, әй, ей, е, ә |
|
|
2. Туынды |
бәрекелді, тәңір-ай, япырмай, ассалаумалейкум, мәссаған, әттеген-ай |