- •Оқу қуралы
- •Тілдің анықтамасы және қызметі.
- •Фонетика
- •Дыбыс пен әріп
- •I. Дауыстың (салдырдың) қатысына қарай
- •II.Жасалу орнына қарай
- •III. Айтылу жолына қарай
- •Буын үндестігі
- •Дыбыс үндестігі
- •1. Ілгерінді ықпал.
- •3. Тоғыспалы ықпал.
- •1. Ілгерінді ықпал
- •3. Тоғыспалы ықпал
- •I. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі. Мемлекеттік тіл
- •Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі
- •Жалғаулардың орын тәртібі
- •Септік категориясы
- •Ілік септік
- •Барыс септік
- •Табыс септік
- •Жатыс септік
- •Шығыс септік
- •Көмектес септік
- •Ана тілі туралы
- •Адам – ардақты ат Жанұямның әлемі
- •1. Оқыңыз, аударыңыз.
- •2. Үлгі бойынша жауап беріңіз.
- •3. Оқыңыз, әңгімелеңіз. Отбасы
- •4. Мақал – мәтелдерді жаттаңыз
- •Сөз басы – сәлем
- •Сын есімнің шырайлары
- •Тәуелдік жалғау
- •Оқымысты бала
- •Дене тәрбиесі – дәрісіз ем.
- •Уақыт. Мезгіл.
- •Күн тәртібі. Бір күнім. – Режим дня. Мой день.
- •Мереке күндері:
- •Демалыс
- •Сан есімнің мағыналық түрлері
- •Мақал – мәтелдерді жаттаңыз
- •Ұлағатты сөздерді жаттайық
- •Туған жер – алтын бесік
- •Қазақстанның шекарасы
- •Көсемше
- •Нақ осы шақ (Күрделі түрі)
- •Болжалды келер шақ
- •Болымсыз түрі
- •Мақсатты келер шақ
- •Ауыспалы келер шақ
- •Нәтижелі өткен шақ
- •Субъективті өткен шақ.
- •Дағдылы өткен шақ.
- •Қалау рай
- •Шартты рай
- •Болымсыз етістік
- •Мұны білген жөн.
- •Көмірлі Қарағанды
- •Тәуелсіз Қазақстан
- •Мемлекеттік ту.
- •Елтаңба.
- •Теміртау
- •Ата Заңымыз
- •Халқымыздың қасиетті рәміздері
- •Жаңа Астана
- •Қазақ халқының салт-дәстүрі
- •Қонақты қарсы алу, күту рәсімі
- •Қазақтың дастарқаны
- •Сөздерден сөйлем құраңыз
- •Оқыңыз, жазыңыз, түсінгеніңізді әңгімелеңіз
- •Жай, тұрақты сөз тіркестері
- •Әбу Насыр әл-Фараби
- •Атамекен
- •Данышпан шахматшы
- •Омонимдер, синонимдер, антонимдер
- •Мамандық Әлемі
- •Қазақстанда сот билігінің жүзеге асырылуы Қазақстан Республикасының Конституциясы
- •Қазақстан Республикасының сот жүйесі
- •Қазақстан Республикасының соттар құрамы
- •Аудандық (қалалық) соттар
- •Облыстық және оларға теңестірілген соттар
- •Әскери соттар
- •Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты
- •Қазақ конституциясының тұңғыш жобасы
- •Қазақстан Республикасының Прокуратурасы
- •Қазақтың тұңғыш прокуроры Сүлеймен Есқараев
- •Қорғаушы қызметі
- •Тергеуші қызметі
- •Еліміздегі тәртіпсіздік
- •Жазалау шаралары
- •Ұйымдасқан қылмыс
- •Қысқарған сөздер
- •Іскерлік кездесу
- •Қазыбек бидің елшілікке баруы.
- •Сабақты қорытындылауға арналған
- •Іскерлік Әлемі
- •1. Сөздермен жұмыс істеңіздер.
- •2. Мыны сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •3. Досыңызбен, көршіңізбен екі мемлекет арасында мәдениет саласындағы ынтымақтастық туралы сұхбаттасыңыз.
- •Палестина мемлекетінің Үкіметі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасындағы мәдени ынтымақтастық туралы келісім
- •Мына сөздерді сөздіктен қараңыз. Жәрдемдеседі, өзаралық негізінде, өткізу, ұйымдастыру, декоративтік, қолданбалы өнер, мәдениет, әдебиет, өнер қайраткерлері, тікелей қарым-қатынас.
- •Сөйлемнің түрлері
- •Батыр қыз.
- •Барлық білім кітапта.
- •Хабарлы сөйлем
- •Сұраулы сөйлем
- •Бұйрықты сөйлем
- •Лепті сөйлем
- •Құрмалас сөйлем
- •Шылау Жалғаулық шылаулар
- •Септеулік шылаулар
- •Демеулік шылаулар
- •Сұраулық шылаулар
- •Еліктеу сөздер
- •Дүние жүзіндегі қазақ халқының саны
- •Глоссарий
- •Қазақша-орысша сӨздік
- •Мазмұны
- •Пайдаланылған әдебиеттер
Сан есімнің мағыналық түрлері
|
Түрлері
|
Сұрақтары
|
Жасалу жолдары
|
Мысалдар
|
|
1. Есептік
|
қанша? неше?
|
|
бір, екі, үш, төрт, бес, он, жиырма, отыз, елу, жүз, жүз мың, бес мың |
|
2. Реттік
|
нешінші? қаншасыншы? |
-ыншы, -інші, -ншы, -нші |
бірінші, оныншы, жүзінші, мыңыншы |
|
3. Жинақтық
|
нешеу?
|
-ау, -еу |
біреу, екеу, үшеу, төртеу, бесеу, алтау, жетеу |
|
4. Топтау
|
нешеден? қаншадан?
|
-дан, -ден, -тан, -тен, -нан, -нен |
бестен, оннан, жүзден, отыз бестен, екі-екіден, бір литрден |
|
5. Болжалдық
|
қанша? неше? қаншадай? нешеге жуық?
|
-дай,-дей, -тай, -тей, -даған,-деген, -таған,-теген -ер -лап, -леп, -дап, -деп, -лар+септік жалғ. есептік+есептік |
елудей, отыздай, жетпістей, ондаған, жүздеген, мыңдаған бірер ондап, елулеп, жүздеп ондарда, елулерде екі-үш, елу-алпыс |
|
6. Бөлшектік
|
қанша? неше?
|
есептік+шығыс септік жарты, жарым, ширек |
оннан бір, бір бүтін бестен үш, мың жарым, жүздің жартысы |
Мақал – мәтелдерді жаттаңыз
1. Ана сүті бой өсіреді
Ана тілі ой өсіреді
2. Адам аласынан сөз аласы жаман,
Оттың шаласынан сөз таласы жаман.
3. Анам берген туған тілім,
Атам берген құрал тілім.
4. Білімдімен сөйлессең,
Тілің сенің түрленер.
Білімсізбен сөйлессең,
Тілің сенің күрмелер.
5. Жаттанды білімнен,
Өмірден тоқыған артық.
6. Келешегіңе жол салған,
Ұстазыңды ардақтай біл.
Ұлағатты сөздерді жаттайық
1. Көш бастау қиын емес,
Қонатын жерде су бар.
Қол бастау қиын емес,
Шабатын жерде жау бар.
Бәрінен шаршы топта сөз бастау қиын-
Шешімін адам таппас дау бар.
(Бұхар жырау)
2. Су түбінде асыл тас
Жел толқыса шығады
Ой түбінде асыл сөз
Шер толқыса шығады.
(Асан қайғы)
3. Тәрбие басы – тіл,
Өнер алды – тіл.
(Махмуд Қашқари)
4. Ана тілі дегеніміз – сол тілді жасаған, жасап келе жатқан мәңгілігінің мәңгілік мәселесі. Ана тілін өгей ұлдары ғана менсінбейді, өгей ұлдары ғана аяққа басады.
(Ғ. Мұстафин)
5. Ана тілін білмейтін адам бір қолы жоқ шолақ адам сияқты...
(Ғ. Мұстафин)
6. Ана тілін білмеген
Ақылы жоқ желікбас.
Ана тілін сүймеген
Халқын сүйіп жарытпас.
(Б. Сарноғаев, қырғыз ақыны)
Үстеу
Іс-әрекет, қимылдың, заттың сынының түрлі белгілерін білдіретін лексика-грамматикалық топ үстеу деп аталады.
|
Түрлері |
Мысалдар | |
|
І.Тұлғасына қарай |
1.Негізгі |
әрең, азар, әрі, бері, дәл, сәл |
|
2.Туынды |
ескіше, күздей, мұнша, жаяулап, тысқары, астыртын | |
|
ІІ. Құрамына қарай |
1.Дара |
ерте, тым, кеш, ерекше, басқаша, қыстай, кешке |
|
2.Күрделі |
а) биыл, бүгін, бірталай, біраз ә) бірте-бірте, анда-санда, қысы- жазы б) алдын-ала, құлан таза, күні кешке | |
|
ІІІ. Мағынасына қарай |
1. Мезгіл қашан? қашаннан? |
кеше, бүгін, ертең, қазір, кешке, ертемен, ерте-сіне, таңертең,түнеугүні, бүрсігүні, жаздыгүні, қыстыгүні, биыл, күні-түні |
|
2. Мекен қайда? қайдан? |
әрі, бері, жоғары, төмен, алға, артқа, ішке, іште, ішкері, ілгері, мұнда, сонда | |
|
3.Мөлшер қанша? қаншалық? қаншадан? Нешелеп? |
Сонша, онша, оншалық, соншалық, мұндайлық, мұнша, сондайлық, бі-раз, бірталай, недәуір, неғұрлым, бірен-саран, азды-көпті | |
|
4.Сын-бейне қалай? қалайша? қайтіп? |
әрең, әзер, дереу, жедел, шапшаң, тез, жылдам, кенет, құр, түгел, ауызша, өзгеше, осылай, көйлекшең, тікелей, бірге, зорға, аздап | |
|
5. Күшейту қалай? қайтіп? қандай? |
аса, нағыз, ең, өте, тым, тіпті, айрықша, барын-ша, кілең, небір, өңкей, әбден | |
|
6. Мақсат не үшін? неге? не мақсатпен? |
әдейі, жорта, қасақана, көре, біле тұра, әдейілеп | |
|
7. Себеп-салдар неліктен? не себепті? қалай? |
бекерге, амалсыздан, босқа, текке, лажсыздан, шарасыздан, құр босқа, амалсыздан, әншейін | |
|
8.Топтау қалай? қаншалап? |
екеулеп, үшеулеп, бір-бірлеп, рет-ретімен, он-ондап, аз-аздан, көп-көптен, бас-басына, жұп-жұбымен | |