Сөздерден сөйлем құраңыз

1) Дастарқан, қалық, дәстүр, тамақ, әр түрлі, тағам, ұлттық;

2) Қазақша ет, бешбармақ, ет табақ;

3) Сыйлы кісі, құрмет, төр, әдет;

4) Сорпа, бас табақ, жамбас, бата, амандық, саулық, байлық, құрметтіге, тілек;

5) Салт, аттары, табақ.

Құда түсу

Оқыңыз, аударыңыз

Ертеден және қазір де жалғасып келе жатқан жақсы әрі жарасты дәстүрлердің бірі – құда түсу. Жігіттің әкесі немесе оның жақын туыстары қызы бар үйге құда түседі яғни бой жеткен қызын сұрайды. Құдалар құрметке лайық сыйлы адам деп саналады. Қыз әкесі келісім берген соң құдалықтың жөн-жоралғыларын жасайды. Оның түрі өте көп, мысалы: құда аттанар, құда тарту, ат байлар, құйрық-бауыр тағы басқа ырымдары мен кәде алымдары болады (“кәдеге” қараңыз). Құдалықты басқарып барған адам “бас құда” деп аталады. Тұрмыс құратын жігіт пен қалыңдықтың әкелері бір-біріне “бауыздау құда” деп аталады.

Құда түсу – қазақтың мәртебелі әрі жарасты салт-дәстүрлерінің бірі. Онда түрлі ойын-сауық, әзіл-қалжыңдар айтылады. Екі жақ та бір-бірін сынап отырады.

Оқыңыз, жазыңыз, түсінгеніңізді әңгімелеңіз

Қазақ халқы өзінің тұрмыс-салтына, шаруашылығына байланысты ішер асында өзіндік ерекшелігі көп халық. Қазақтың қазан асты, қазан көтерді, ас берді, астан ауыз тиді, асқа қарамады деген сөздерінен мал сойылып, ет асылатыны бірден аңғарылды. Қонаққа ас берудің бірнеше түрлері бар.

1. Қонақасы. Үйге арнайы немесе жол түсіп келген таныс, бейтаныс жолаушыға берілетін ас. Қонақасы үшін арнайы мал сойылады.

2. Ерулік. Көшкен ауылға, көшіп келген ауылға, көршіге берілетін қонақасы. Мұның алдыңғыдан айырмасы – көшіп келгендерге піскен асты табағымен алып барып береді.

3. Бастаңғы. Бұл үйге бас болдың деген мағынаны білдіреді. Ауылдың үлкендері бір жаққа кеткен кезде жастар бойжеткен қызы бар үйге жиналады.Осы қонақасы арқылы сол қыздың қонақты қалай күте алатындығы сыналады.

4. Соғым. Қысқа арнап түйе, жылқы, сиыр сойылады. Сойылған малдың қуырдағына қонақ шақырылады.

5. Сыбаға. Соғым сойған үй сыйлы кісісіне, алыстағы ағайынға, т.б. еттен, қазы-қартадан сыбаға сақтайды. Кейде сол сақталған сыбағаны асып береді, кейде беріп жібереді.

6. Шашу. Тойда жасы үлкен аналар мен әжелер жақсылық тілеп ірімшік, құртқа кәмпит, күміс теңге араластырып көпшілікке бастарынан асыра шашып, қуанышын білдіретін ырым. Бұл басқа жұрттың гүл алып бару дәстүрі сияқты дәрежеде бағаланады.

7. Ас. Қайтыс болып кеткен ата-ана, туған-туысқанды еске түсіру үшін беріледі, онда мал сойылады, ат шабыс болады.

8. Тоқымқағар. Сапарға шыққалы жатқан жолаушыны шығарып салуға келген адамдарға берілетін қонақасы.

9. Наурыз көже. Жаңа жылдың басында берілетін, жеті түрлі тағамнан жасалатын көже.

10. Асар. Көмекке келген кісілерге берілетін қонақасы.

Сөздік

Туысқан - родственники

мемлекет - государство

әлеуметтік-тұрмыстық - социально-бытовой

қалыптасу - заложить

қасиет - здесь: качество

серік - пара, спутник

түзету - исправить

көне - давний

заман - время

сай - соответственно

қайта жаңғыру - обновление, восстановление

белгілі - известный

жан тәсілі - перед смертью

ұрпақтар - наследники

ақыл - наставление

бұлжытпай - точно, неукоснительно

тұмар - талисман

ересек - взрослый

дұға - молитва

үшбұрышты - треугольник

бейтаныс жолаушты - незнакомый путник

қонақасы - пища гостя

дәреже - достижение