Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
лекция МКТ.doc
Скачиваний:
569
Добавлен:
05.02.2016
Размер:
928.77 Кб
Скачать

62. Құқықтық қатынас объектілері

Қ±ќыќтыќ ќатынастыњ объектісі деп ќ±ќыќтыќ ќатынасќа т‰суші субъектініњ жеке ќ±ќыќтары мен зањды міндеттерін ж‰зеге асыру арќылы µз ќажеттіліктерін (рухани, м‰ліктік, єлеуметтік игіліктер) м‰дделерін ќанаѓаттандыруын айтамыз.

Адамдар құқықтық қатынасқа өз мүддесін қанағаттандыру ұшін түседі. Бұл мақсатқа белгілі игіліктің алуын қамтамасыз етуші құқықтар мен міндеттер арқылы жетеді.

Ќ±ќыќтыќ ќатынастыњ пєні деп материалдыќ немесе рухани ќ±ндылыќтарды, сондай-аќ ќ±ќыќтыќ ќатынастыњ пайда болуына себеп болатын адам єрекетін айтамыз.

Объектіні т‰сінудіњ екі т‰рлі жаѓы танылѓан:

  • ќ±ќыќтыќ ќатынастыњ объектісі болып тек адам єрекеті танылады;

  • ќ±ќыќтыќ ќатынастыњ объектілері сан ќырлы.

Олардыњ ќатарына:

  1. материалдыќ ќ±ндылыќтар (м‰лік, зат, ќ±ндылыќтар т.б.). Азаматтық, мүліктік құқықтық қатынастарға тән қасиет (сада-саттық, сыйға беру, кепіл, айырбас, сақтау, өсиет қалдыру);

  2. материалдыќ емес ќ±ндылыќтар (адам µмірі, денсаулыѓы, намысы, ар-±яты);

  3. рухани шыѓармашылыќ туындылары (єдебиет, µнер, музыка, ѓылым, компьютер бағдарламалары және т.б.);

  4. ќ±ќыќтыќ ќатынасќа ќатысушылардыњ єрекетініњ нєтижесі (тасымал шарт негізінде туындаған құқықтық қатынастар, құрылысқа жалдану шарты және т.б.) ;

  5. баѓалы ќаѓаздар мен ќ±жаттар (ақша, акциялар, дипломдар, аттестаттар және т.б.). Олар жоғалған кезде, қайта жасалғанда, көшіресін рәсімдегенде құқықтық қатынас объектілері бола алады.

63. Құқықтық қатынас мазмұны

Құқықтық қатынас материалдық, ықтиярлық және заңдық мазмұнға ие. Ќоѓамдыќ ќатынастар ќ±ќыќтыќ ќатынастыњ материалдыќ мазм±нын ќ±райды; ықтиярлық – құқықтық нормада сіңіскен мемлекеттік ықтияр (ерік); субъективті ќ±ќыќтар мен зањды міндеттер – зањды мазм±нын білдіреді.

Құқықтың мазмұны – субъективтік құқық пен заңды міндеттер. Ќ±ќыќтар мен міндеттер арќылы ќ±ќыќтыќ ќатынасќа ќатысушылардыњ зањды байланысы ж‰зеге асырылады.

Субъективті ќ±ќыќ – субъектіге жеке м‰ддесін ќанаѓаттандыруѓа м‰мкіндік беретін зањды м‰мкін болатын єрекет мµлшері. Оныњ негізгі ролі, мањызы субъектіге µз м‰ддесін ќанаѓаттандыруѓа, белгілі бір ќ±ндылыќтарѓа ќол жеткізуге м‰мкіндік беру болып табылады.

Субъективті ќ±ќыќтыњ ќ±рылымы:

  1. µкілді жанныњ белгілі бір єрекетке м‰мкіндігі;

  2. міндетті жаннан єрекеттіњ белгілі бір т‰рін талап ету м‰мкіндігі;

  3. ќ±ќыѓын ќорѓау ‰шін ќ±зіретті мемлекеттік органѓа ќайырылу м‰мкіндігі;

  4. белгілі бір єлеуметтік ќ±ндылыќты пайдалану м‰мкіндігі.

Зањды міндет дегеніміз µкілді жанныњ м‰ддесін ќанаѓаттандыру ‰шін таѓайындалѓан зањды ќажетті єрекет µлшемі. Міндеттілік субъективті ќ±ќыќты ж‰зеге асыру кепілі.

Зањды міндеттілік ќ±рылымына мыналар кіреді:

  1. белгілі бір єрекеттерді жасау немесе олардан бас тарту міндеті;

  2. µкілді жанныњ талаптарына бет б±ру ќажеттілігі;

  3. аталѓан талаптарды орындамаѓан жаѓдайда зањды жауапкершілікке тартылу ќажеттілігі;

  4. контрагентке ќ±ндылыќтарды пайдалану ќ±ќыѓына кедергі келтірмеу.

Субъективті ќ±ќыќ пен зањды міндеттер арасындаѓы айырмашылыќтар:

  1. егер субъективті ќ±ќыќ µз м‰ддесін ќанаѓаттандыруѓа баѓытталса, зањды міндет µзгеніњ м‰ддесін ќанаѓаттандыруѓа баѓытталѓан;

  2. субъективті ќ±ќыќ м‰мкін болатын мінез құлық мµлшері болса, зањды міндет тиісті єрекет мµлшерін кµрсетеді;

Деген к‰нніњ µзінде мүмкін болатын мінез құлық (субъективті ќ±ќыќ) пен қажетті мінез құлық (зањды міндет) ара жігі (өлшемі) зањнамада наќты аныќталуѓа тиісті.