- •2. Мемлекет және құқық теориясының заңгер-құқықтанушылар, Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін тәжірибелік маңызы.
- •Мемлекеттің пайда болуының экономикалық және әлеуметтік алғы шарттары.
- •6. Мемлекет ұғымы және оның белгілері.
- •7. Мемлекеттің мәні. Мемлекеттің мәніне деген таптық және жалпы әлеуметтік көзқарастар.
- •8. Мемлекеттің типологиясының формациялық және өркениеттік көзқарастары.
- •9. Мемлекет нысанының (құрылысы) түсінігі, оның элементтері.
- •10.Басқару нысаны: түсінігі және түрлері.
- •Республика белгілері :
- •11. Мемлекеттік құрылым нысаны: түсінігі және түрлері.
- •12. Мемлекеттік (саяси) режим :түсінігі , түрлері.
- •13. Демократия : түсінігі және оның нысандары.
- •14.Мемлекеттің міндеттері және функциялары: түсінігі, мазмұны және жіктелуі.
- •Мемлекеттің функцияларын жүзеге асыру нысаны – бұл оның функцияларын жүзеге асырушы мемлекеттік органдар қызметінің түрлері.
- •Қызмет аясына қарай мемлекет функциялары сыртқы және ішкі болып бөлінеді.
- •Мемлекеттің сыртқы функциясы – алдында тұрған ішкі мақсаттарын орындаумен байланысты мемлекет қызметінің негізгі бағыты.
- •16.Мемлекеттің сыртқы функциялары. Қызмет аясына қарай мемлекет функциялары сыртқы және ішкі болып бөлінеді.
- •17.Мемлекеттің функциясын жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының ішкі істер орғандарының рөлі.
- •18. Мемлекеттік аппарат түсінігі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппарат құрылымы.
- •19.Мемлекеттік орған: түсінігі және белгілері.
- •20.Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратын ұйымдастыру қағидалары және қызметі.
- •21. Қазақстан Республиканың ішкі істер органдарының мемлекет аппаратындағы орны.
- •22. 1994 Жылдан осы уақытқа дейін Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының реформалануы.
- •24. Қазақстан Республикасының заң шығару билігі.
- •27. Саяси жүйе: түсінігі және құрылымы.
- •28. Құқық түсінігінің негізі тұжырымдары.
- •29. Құқықтың мәні және оның қоғам мен мемлекет өміріндегі рөлі.
- •30. Әлеуметтік және техникалық нормалар. Әлеуметтік нормалардың түрлері.
- •31. Құқық нормасы: түсінігі және белгілері
- •32. Құқық нормасының құрылымы.
- •33. Құқық нормасы мен нормативтік акт баптарының ара қатынасы
- •34. Құқық нормасының жіктелуі
- •35. Құқықтың нысандары (қайнар көздері)
- •36. Құқықтық әдет – ғұрып.
- •37. Сот (әкімшілік) прецеденті
- •38. Келісім шарт құқық қайнар көзі ретінде
- •39. Нормативтік - құқықтық акт: түсінігі және түрлері
- •40. Заң: түсінігі, белгілері және түрлері
- •41. Нормативтік актілердің уақыт, кеңістік жағынан және тұлғалар бойынша әрекет етуі.
- •42. «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының 24.03.1998 жылғы заңына жалпы сипаттама
- •43. Қазақстан Республикасының қолданылатын құқығының түсінігі
- •А. Заңнамалық актілерге және заңнамаға мыналар жатады:
- •44. Қазақстан Республикасы ішкі істер органдары қызметінің нормативтік – құқықтық негізі.
- •45. Қоғамның құқықтық жүйесі: түсінігі мен құрылымы. Құқықтық семья
- •46. Романо – германдық құқықтық семья
- •47. Англосаксондық құқықтық семья
- •48. Мұсылман құқығы
- •49. Құқықшығармашылық: түсінігі және түрлері.
- •50. Заңшығарушылық үрдіс: ұғымы мен кезеңдері.
- •51. Нормативтік актілерді жүйелеу: ұғымы мен түрлері.
- •52. Құқық жүйесі: ұғымы және элементтері.
- •53. Құқықтық институт.
- •54. Құқық саласы.
- •55. Құқықтың реттеу пәні.
- •56. Құқықтық реттеудің әдістері.
- •57. Материалдық және процессуальдық құқық
- •58. Құқықтық қатынас түсінігі.
- •59. Заңды факт
- •60. Құқықтық қатынас құрамы (элементтері)
- •61. Құқықтық қатынас субъектілері
- •62. Құқықтық қатынас объектілері
- •63. Құқықтық қатынас мазмұны
- •64. Құқықты іске асыру: түсінігі және нысандары
- •65. Құқықты қолдану.
- •66. Құқықтық нормалар қолдану актілері: түсінігі, түрлерінің ерекшеліктері
- •67. Құқықтағы ақаулық және оның орнын толтыру әдістері
- •68. Құқықтағы мирасқорлық және жаңару. Құқық рецепциясы.
- •69. Құқық нормасын талқылау
- •70. Талқылау әдістері (тәсілдері)
- •71. Субъект бойынша талқылау түрлері
- •72. Құқықтық сана түсінгі, құрылымы және түрлері
- •73. Құқықтық сана, құқықтық тәртіп және құқықтық мәдениет
- •74. Құқықтық нигилизм түсінігі және нысандары
- •75. Заңдылық түсінігі және қағидалары
- •76. Заңдылық жағдайына әсер етуші факторлар.
- •77. Заңдылық және тәртіп. Тәртіп түрлері.
- •78. Құқықтық тәртіп және қоғамдық тәртіп түсініктері, олардың қатынасы.
- •79. Құқықтық мінез-құлық түсінігі, оның түрлері.
- •80. Құқықбұзушылық түсінігі, оның белгілері, түрлері.
- •81. Құқықбұзушылық құрамы
- •82. Заңды жауапкершіліктің түсінігі және қағидалары.
- •83. Заңды жауапкершілік түрлері.
- •85. Мемлекет пен құқық, олардың арақатынасы.
- •86. Тұлғаның құқықтық мәртебесі.
- •87. Азаматтық қоғам: ұғымы мен құрылымы.
- •88. Азаматтық қоғам және Қазақстандағы мемлекет.
- •89. Құқықтық мемлекет: ұғымы және негізгі тұжырымдамалары.
- •90. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан – 2030» жолдауындағы мемлекет және құқық мәселелері
53. Құқықтық институт.
Құқық жүйесінің құрылымдық элементтері болып – құқық нормасы, құқықтық институт, құқық саласы, құқықтың бағынысты саласы табылады.
Мемлекет және құқық теориясы бойынша оқулықтардың авторлары құқықтық институтқа мынадай анықтама береді : құқық институты – қоғамдық қатынастардың нақты бір түрін реттейтін құқықтық нормалардың дербестенген тобы.2 Құқықтық институт – құқық саласының ерекше бөлігі және қоғамдық қатынастардың белгілі бір түрін реттейтін құқықтық нормалардың дербес кешені.3
Мысал ретінде, конституциялық құқықтағы президент институтын, адам мен азаматтың құқықтық жағдайы институтын, сайлау құқығы институттарын, азаматтық құқықтағы – меншік құқығы, сатып алу сату, талап қою мерзімдері институттарын атауға болады. Сол сияқты еңбек құқығында еңбек шарты, еңбек ақы, еңбек тәртібі сияқты институттар бар.
Құқықтық институттарға мынадай белгілер тән:
Ол қоғамдық қатынастың біректі саласын емес оның бір жағын, қоғамдық қатынастың біртекті тобын реттейді. (мысалы, азаматтық құқық саласы сияқты барлық мүліктік қатынастарды емес, оның бір жағын – сатып алу сату шартын реттейді)
Құқықтық институт нормалардың заңдық бірлігімен (жиынтықтылығымен) ерекшеленеді (мысалы, тек президент мәртебесі реттейтін құқықтық нормалар);
Заңдық дербестігі – құқық институты бөлім, тараулармен дербестендіріледі (мысалы, Қ.Р. Конституциясының бөлімдері жеке құқықтық институттардан тұрады)
Сонымен, құқықтық институт – бір құқық саласының шегінен аспайтын (ерекшелігі, дербестігі) нормалардың кішігірім тобы. Ресей заңгері В.М. Сырыхтың1 – «жекелеген аралас институттар әртүрлі құқық саласына тән нормаларды құрай алады» деген пікірімен де келісуге болады. Мысалы, еңбек тәртібін бұзғаны үшін жауаптылық белгілейтін институт еңбек құқығы саласына жатады. Институттың негізінде кәсіпорын әкімшілігінің биліктік құзыры, оның кінәлі қызметкерлерге тәртіптік жаза қолдану құқығы жатыр. Алайда, бұндай жаза қолданумен байланысты еңбек даулары азаматтық іс жүргізу ережелері бойынша сот тәртібімен қаралады, яғни басқа құқық саласымен.
54. Құқық саласы.
Құқық жүйесінің негізгі элементі – бір біріне неғұрлым жақын құқықтық институттар мен құқықтық институттардан тұратын құқық саласы болып табылады. Құқық саласы – біртекті қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық норма, институттардың дербестенген жиынтығы.2
Құқық саласы – қоғамдық қатынастың біртекті саласын реттейтін құқықтық нормалар мен институттардың жиынтығы, құқық жүйесінің дербес бөлігі.3 Мысалы, конституциялық құқық, азаматтық құқық, әкеімшілік құқық, қылмыстық құқық т.б.
Сала – құқық жүйесінің барынша ірі бөлігі.
Қоғамдық қатынастардың қандай да бір саласының біртектілігі, ерекшелігі өмірге тиісті құқық саласын әкеледі. Мәселен, адамдардың объективтік еңбек қатынасы еңбек құқығын басқару қатынасы - әкімшілік құқығының қажеттілігін тудырады.
Құқық жүйесі салалардан тұрса, салалардың өздері бағынысты сала, институттар мен құқық нормаларынан құралады.
Құқықтың төмендегідей салаларын бөліп қарастыруға болады:
конституциялық (мемлекеттік) құқық;
азаматтық;
әкімшілік;
қылмыстық;
жер;
еңбек;
отбасы;
қылмыстық – атқару;
ауылшаруашылық;
экологиялық;
қаржы;
қылмыстық – процессуалдық;
азаматтық – процессуалдық.
Қалыптасып келе жатқан салалардың арасынан кәсіпкерлік, салық, муниципалдық, космостық құқық салаларын атауға болады.
Құқықтың негізгі салаларына сипаттама беру – конституциялық, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық және т.б. құқықтың нақты пәні мен құқықтық реттеу әдістерін қарастыруды білдіреді.
Конституциялық құқық – реттеу пәні конституциялық құрылыстың негіздері, тұлғаның құқықтық жағдайы, басқару және мемлекеттік құрылыс нысандары, негізгі реттеу әдісі – императивтік болып табылатын негізгі құқық саласы.
Азаматтық құқық мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды реттейді; негізгі әдісі – диспозитивтік тәсіл.
Әкімшілік құқығы - мемлекеттік органдардың атқарушы – биліктік қызметі барысында туындайтын басқарушылық қатынастарды реттейді, негізгі әдісі – императивтік.
Қылмыстық құқық азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын,конституциялық құрылыс, жеке және мемлекеттік меншікті қылыстық келеңсіздіктерден қорғайды, негізгі әдісі- императивтік.