ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

Алимжанова Ғ.Т., Қонысова Х.С., Жанысбекова М.Қ., Еркекулова Ғ.Қ.

Жеке микробиология

Оқу құралы

Шымкент, 2015 ж

ӘОЖ 579. 61 (072)

КБЖ 52

Ж – 49

Рецензенттер:

Б. А. Рамазанова С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің ғылыми жұмыс және инновациялар бойынша проректоры, микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының менгерушісі, м.ғ.д., профессор

А. Б. Бисекенова С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының доценті, м.ғ.к.

Г.Н. Абуова. ОҚМФА ның жұқпалы аурулар және дерматовенерология кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.к. профессор м.а.,

Ж – 49 Ғ.Т. Алимжанова, Х.С. Қонысова, М.Қ.

Жанысбекова, Ғ.Қ. Еркекулова.

Жеке микробиология. – оқу құралы. – Шымкент. – 2015. – 407 бет.

ISBN

Оқу құрал берілетін «микробиология» пәнінің бағдарламасына сай орындалған. Оқу құрал 11 бөлімнен тұрады. Бөлімдерде жұқпалы аурулардың микробиологиялық диагностикалық әдістеріне, бактериялдық, вирустық, саңырауқұлақтық инфекцияларға, протозойлы аурулардың қоздырғыштарының биологиялық қасиеттеріне, олар тудыратын аурулары мен микробиологиялық диагноз қоюына және алдын алуына жалпы түсінік беріледі. Барлық баяндалған тақырыптар бойынша тестік тапсырмалар бақылау сұрақтары келтірілген.

Қоздырғыштың морфологиялық, дақылдық қасиеттерімен қатар, осы қоздырғыштар шақыратын аурулардың клиникалық белгілері сурет және кестелер ретінде баяндалған.

Оқу құралы микробиология пәнінің медициналық жоғарғы оқу орындарының «Қоғамдық денсаулық сақтау» 2012 ж ҚР МЖМБС және 2012ж үлгілік оқу бағдарлама, «Фармацевтикалық» 2003ж ҚР МЖМБС және 2014 ж үлгілік оқу бағдарлама, «Мейірбике ісі» 2012 ж ҚР МЖМБС және 2014ж үлгілік оқу бағдарлама, «Медициналық профилактикалық ісі» 2009 ҚР МЖМБС және 2011ж типтік бағдарламаға сәйкес дайындалған.

ӘОЖ 579. 61 (072)

КБЖ 52

ОҚМФА-ның Әдістемелік кеңесінің комиссия мүшелерінің шешімімен

20 жылғы № хаттамаға сәйкес қосымша оқу әдістемелік құралы ретінде бекітілді.

ISBN

Ғ.Т. Алимжанова, Х.С. Қонысова,

М.Қ. Жанысбекова, Ғ.Қ. Еркекулова, 2015

Мазмұны

Қысқартылған сөздер.................................................................................................7

Алғы сөз.......................................................................................................................8

Микроорганизмдердін жіктелуі және тудыратын аурулары..................................9

1 БӨЛІМ

Жұқпалы ауруларға микробиологиялық диагноз қою...........................................17

1. Микробиологиялық зертхананың сипаттамасы.............................................17

2. Микробиологиялық зертханада жұмыс істеу ережелері...............................19

3. Зерттеуге арналған материалды алу тәртібі және тасымалдауы.................19

4. Клинико-диагностикалық, микробиологиялық зерттеу тәсілдері................20

2 БӨЛІМ

Медициналық бактериология

Іріңді қабыну ауруларының қоздырғыштары.........................................................25

2.1. Грам оң коктар....................................................................................................26

2.1.1. Стафилококтар ................................................................................................26

2. Стрептококтар ...............................................................................................32

   1. Жәншәу.........................................................................................................37

2.1.2.2. Пневмококтар ...............................................................................................38

2.1.3. Энтерококтар ..................................................................................................43

2.1.4. Микрококтар ..................................................................................................45

2.1.5.Пептококтар .....................................................................................................46

2.1.6.Пептострептококтар ........................................................................................46

2.2. Грам теріс коктар. Нейссериялар......................................................................46

2.2.1. Менингококтар ...............................................................................................47

2.2.2. Гонококтар.......................................................................................................52

2.2.3.Моракселлалар. Moraxella және Branhamella туыстасастысы.....................55

2.2.4.Вейлонеллалар..................................................................................................55

2.3. Грам теріс таяқшалар.........................................................................................59

2.3.1 Протейлер .........................................................................................................59

2.3.2 Клебсиеллалар..................................................................................................61

2.3.3.Псевдомонадалар..............................................................................................64

3. БӨЛІМ

Патогендi анаэробтар. Сiреспе, газды гангрена, ботулизм. ...............................67

3.1.Сiреспе клострииясы...........................................................................................68

3.2.Газды гангрена ....................................................................................................73

3.3.Ботулизм...............................................................................................................77

4. БӨЛІМ

Iшек инфекцияларының қоздырғыштары. Эшерихиялар, шигеллалар,

сальмонеллалар. Тағам токсикоинфекциялары. Тырысқақ..................................82

4.1.Ішек таяқшалары.................................................................................................82

4.2.Шигеллалар..........................................................................................................88

4.3.Сальмонеллалар...................................................................................................94

4.3.1.Іш сүзегі ............................................................................................................97

4.3.2. Сальмонеллез.................................................................................................100

4.4.Тағам токсикоинфекциялары...........................................................................101

4.5.Кампилобактериоздар.......................................................................................105 4.5.1. Хеликобактериоз.........................................................................................108

4.6.Иерсиниоз ..........................................................................................................112

4. 7. Тырысқақтың қоздырғышы............................................................................114

5- БӨЛІМ

Зоонозды аурулардың қоздырғыштары - иерсиниялар, бруцеллалар,

франсиселлалар, бациллалар. ................................................................................120

5.1.Оба қоздырғышы ..............................................................................................120

5.2. Туляремия қоздырғышы .................................................................................132

5.3.Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары. ...............................................................138

5.4.Сібір күйдіргісі .................................................................................................145

6- БӨЛІМ

Ауа тамшылы жұқпалы ауруларының қоздырғыштары. ...................................154

6.1. Коринебактериялар. Күл қоздырғышы .........................................................154

6.2.Бордетеллалар ...................................................................................................163

6.3.Микобактериялар ..............................................................................................168

6.3.1.Туберкулез қоздырғыштары..........................................................................169

6.3.2.Алапес (лепра) қоздырғышы ........................................................................185

7- БӨЛІМ

Патогенді спирохеталар..........................................................................................189

7.1.Трепонемалар.....................................................................................................190

7.1.1.Мерез. Бозғылт трепонема ............................................................................191

7.2. Боррелиялар. Боррелиоздар.............................................................................199

7.2.1.Эпидемиялық қайталама сүзек......................................................................199

7.2.2.Эндемиялық қайталама сүзек (кенелік қайталама сүзек, аргас кене

боррелиозы).............................................................................................................202

7.2.3.Иксод кене боррелиозы - Лайм ауруының тобындағы аурулар................204

7.3.Лептоспиралар. Лептоспироз...........................................................................207

8- БӨЛІМ

Риккетсиоздар, хламидиоздар және микоплазмоздар.........................................214

8.1.Риккетсиялар ....................................................................................................214

8.1.1.Бөртпе сүзек тобына жататын риккетсиялар..............................................214

8.1.2.Эндемиялық (бүргелік) бөртпе сүзегінің қоздырғышы.............................219

8.1.3.Солтүстік азиялық кенелік бөртпе сүзегі....................................................220

8.1.4.Марселдік қызбаның қоздырғышы..............................................................222

8.1.5.Құзды таулардың ақтаңдақтық қызба қоздырғышы..................................223

8.1.6.Коксиеллалар (Ку– қызбаның қоздырғышы) .............................................224

8.2.Хламидиялар. Хламидиоздар. .........................................................................226

8.3.Микоплазмалар. Микоплазмоздар..................................................................232

9- БӨЛІМ

Медициналық протозоология................................................................................244

9.1.Тамыраяқтылар /саркодалылар/........................................................................................................247

9.1.1 Дизентерия амебасы .....................................................................................247

9.1.2. Ауыз амебасы................................................................................................249

9.1.3. Ішек амебасы.................................................................................................249

9.2.Талшықтылар ....................................................................................................250

9.2.1.Лейшманиоздардың қоздырғыштары .........................................................251

9.2.2.Трипаносомоз қоздырғышы .......................................................................253

9.2.3.Трихомониаз қоздырғышы ..........................................................................256

9.2.4.Лямблиоз........................................................................................................259

9.3.Споровиктер классы.........................................................................................261

9.3.1.Безгектің қоздырғышы..................................................................................262

9.3.2.Токсоплазмоздың қоздырғышы....................................................................264

9.3.3.Пневмоцистоз................................................................................................ 267

9.3.4. Криптоспоридиялар......................................................................................268

9.3.5.Циклоспоралар.............................................................................................. 269

9.3.6. Изоспоралар ..................................................................................................270

9.3.7. Бабезиялар................................................................................................. 271

9.4. Инфузориялар

9.4.1 Балантидиоз қоздырғышы.............................................................................272

10. БӨЛІМ

Микоздар

10.1.Саңырауқұлақтар ...........................................................................................283

11- БӨЛІМ

Медициналық вирусология....................................................................................294

11.1.Респираторлы вирустық аурулардың қоздырғыштары...............................294

11.1.1.Ортомиксовирустар ...................................................................................294

11.1.2.Парамиксовирустар ....................................................................................299

11.1.2.1.Парагрипп ..................................................................................................301

11.1.2.2.Қызылша қоздырғышы.............................................................................302

11.1.2.3.Мысқыл (Эпидемиялық паротит) вирусы...............................................304

11.1.2.4.Респираторлы-синцитиальді вирусы (РСВ)............................................305

11.1.3.Аденовирусты инфекция. ..........................................................................305

11.1.4.Тогавирустар  ...............................................................................................308

11.1.4.1. Қызамық....................................................................................................309

11.1.5.Коронавирустар............................................................................................311

11.1.6.Шын шешек вирусы....................................................................................319

11.2. Герпес немесе ұшық вирустары герпевирус................................................321

11.2.1.Желшешек немесе үш -типтік ұшық вирусы............................................323

11.2.2.Қарапайым ұшық..........................................................................................325

11.2.3.Белдемелі ұшық ...........................................................................................328

11.3. Жедел ішек вирустық аурулардың қоздырғыштары. Пикорновирустар, гепатиттер. ...............................................................................................................332

11.3.1.1. Энтеровирустар.........................................................................................333

11.3.1.2. Сал (полиомиелит) вирусы......................................................................334

11.3.1.3. Коксаки вирустары ..................................................................................337

11.3.1.4. ЕСНО - ң вирустары ................................................................................339

11.3.2. Риновирустар...............................................................................................341

11.4. Гепатит вирусты ..........................................................................................342

11.4.1.Вирустық гепатит А...................................................................................343

11.4.2.Вирустық гепатит В...................................................................................347

11.4.3.Вирустық гепатит Д...................................................................................351

11.4.4.Вирустық гепатит Е...................................................................................353

11.4.5. Вирустық гепатит С................................................................................. 355

11.4.6.Вирустық гепатит G..................................................................................357

11.5. Ротавирустар..................................................................................................359

11.6. Норфолк вирусы............................................................................................361

11.4. Ретровирустар және рабдовирустар.............................................................363

11.4.1. Адамның иммундытапшылық вирусы (АИВ)..........................................363

11.8. Сүйел вирусы..................................................................................................371

11.9. Рабдовирустар. Құтыру вирусы ...................................................................372

11.10. Арбовирустар ...............................................................................................380

11.10.1. Конго-Кырым қанды қызбасы..................................................................382

11.10.2. Омбылық геморрагиялық қызбалар.........................................................388

11.10.3. Сары қызба.................................................................................................389

11.10.4.Бүйрек синдромы бар геморрагиялық қызба...........................................391

11.11. Эбола вирусы................................................................................................395

12.12. Приондар (Зардапты ақуыздар). Прионды аурулар..................................399

Қорытынды...............................................................................................................402

Тест жауаптары........................................................................................................403

Әдебиеттер тізімі.....................................................................................................405

Қысқартылған сөздер

А гепатит вирусы- (АГВ) ( HАV)

Адамдардың иммундық тапшылық вирусы - (АИВ)

Адсорбирленген көкжөтел, күл, сіреспе - ( АККС-анатоксин3)

Адсорбцияланған күл, сіреспе модернизацияланған вакцинасы –(АС)

Айрықша мүмкін сан - (АМС)

Антиген - (АГ)

Баяу түрдегі гиперсезімталдық- (БТГ)

В гепатит вирусы- (ВГВ)

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы- (ДДҰ)

Ет пептон агары- (ЕПА)

Ет пептон сорпасы- (ЕПС)

Ет пептонды бауыр сорпасы - (ЕПБС)

Жедел ішек ауруы - (ЖІА)

Жедел респираторлы вирусты аурулар- (ЖРА)

Жедел респираторлы вирусты инфекциялар - (ЖРВИ)

Жедел түрдегі гиперсезімталдық - (ЖТГ)

Жоғары сезімталдықтың баяу түрі - (ЖСБТ)

Жүре қалыптасқан иммундық тапшылықтың белгісі- (ЖҚТБ)

Жүрек тамыр жүйесі- (ЖТЖ)

Иммунды – ферментті талдау - ( ИФТ)

Иммунды глобулин - (Ig)

Кальметт және Герен бацилласы – Calmеtte and Guerin- (БЦЖ /ВСG)

Комплемент байланыстырушы реакциясы - (КБР)

Қиылысқан әрекеттесуші-антигендер- (ҚӘА)

Қырым - Конго геморрагиялық қызбасы - (ҚКГҚ)

Липополиқантты- (ЛПҚ)

Медициналық көмекке байланысты инфекциялар- (МҚБИ)

Минимальды леталдық доза- DLM (dosis letalis minima)

Омбалық геморрагиялық қызба- (ОГҚ)

Орталық нерв жүйесі – (ОНЖ)

Пассивті гемагглютинация реакциясы- (ПГАР)

Полимеразалық тізбекті реакция- (ПТР)

Радиоиммунды анализ - (РИА)

Санитарлық көрсеткіш микроорганизмдер- (СКМО)

Сарыуызды тұзды агар - (СТА)

Секреторлық иммунды глобулин А - (Slg)

Тежелген гемагглютинация реакциясы - (ТГАР)

Тікелей емес гемагглютинация реакциясы - (ТГАР)

Ультрокүлгін сәулесі - (УКС)

Хорионаллантойс қабықшасы –(ХАҚ)

Химиотерапиялық препараттар –(ХТП)

Цитомегаловирус- (ЦМВ)

Алғы сөз

Жеке микробиология адамдарда жұқпалы ауруларды тудыратын патогенді микроорганизмдерді зерттейтін микробиологияның бөлімі болып табылады және студенттерге білім беруде микроорганизмдердің адамдардағы жұқпалы және жұқпалы емес аурулардағы орнын, патогендік факторларын, биологиялық қасиеттерін, диагностикасын, микроорганизмдердің таза дақылын бөліп алу әдістерін және идентификациясын, жұқпалы үрдістің алдын алуын және арнайы емдеу ұстанымын, клиникалық диагнозды бекітуде қолданылатын микробиологиялық әдістерге түсінік береді.

Оқу құралда, жеке бактериялдық, вирустық, саңырауқұлақтық инфекцияларға, протозойлы инвазияларға жалпы түсінік беріледі. Жеке микробиологияның мақсаты мен міндеттері, микробиологиялық зертханаларда жұмыс істеу ережелері мен зерттеу әдістері, микроорганизмдердің адамдарға патогенді және шартты-патогенді ауру қоздырғыштарының жіктелуі, негізгі биологиялық қасиеттерінің сипаттамасы, морфологиялық және дақылдық қасиеттерi, экологиясы мен эпидемиологисы, биохимиялық белсенділігі, антигендiк қасиеті, патогендiлiк факторлары, клиникасы және иммунитетiнiң ерекшелiктерi, инфекцияның берілу жолы, микробиологиялық диагноз қою, тексеруге материалды алу ережесі және тасымалдау тәсілдері, зертханалық диагноз қою негіздері, арнайы алдын алуы және емдеуі жайлы мәліметтерден құралған. Студенттердің, патогенді микроорганизмдерді, заман талабына сай, қабылдау қабылеттігін жоғарлату және жұқпалы аурулардың қасиетін анық түсіну мақсатында, әр қоздырғыштың морфологиялық, дақылдық қасиеттері мен қатар, осы қоздырғыштар шақыратын аурулардың клиникалық белгілері сурет және кестелер ретінде баяндалған.

Микроорганизмдердін жіктелуі және тудыратын аурулары

0.1.Кесте

Грамоң коктар
Стафилококтар	Staphylococcus species		Іріңді қабыну аурулары
Стрептококтар	Streptococcus species		Іріңді қабыну аурулары, Жәншәу
	Streptococcus pneumoni		Іріңді қабыну аурулары
Энтерококтар	Enterococcus species
Микрококтар	Micrococcus species
Пептококтар	Peptococcus species
Пептострептококтар	Peptostreptococcus species
Грамтеріс коктар
Гонококтар	Neisseria gonorhoeae		Гонорея
Менингококтар	Neisseria meningitidis		Менингококтық жұқпа
Моракселлалар	Moraxella, Branhamella		Іріңді қабыну аурулары
Вейлонеллалар	Veillonella
Грамтеріс факультативті-анаэробты таяқшалар
1. Enterobacteriaceae (Энтеробактериялар) туыстығы
Шартты-патогенді энтеробактериялар	Эшерихиялар (Escherichia spp), Клебсиеллалар (Klebsiella spp), Морганеллалар (Morganella morganii), Протей (Proteus spp), Citrobacter spp, Edwardsiella spp, Enterobacter spp, Erwinia spp, Hafnia spp, Kiuyvera spp, Providencia spp, Serratia spp		Іріңді қабыну аурулары
Сальмонеллалар	Salmonella typhi		Іш сүзегі
	Salmonella paratyphi A,B,C		Паратиф
	Salmonella enteritidis		Сальмонеллез
Шигеллалар	Shigella species		Дизентерия
Иерсиниялар	Yersinia pestis		Оба
	Yersinia enterocolitica		Ішектік иерсиниоз
	Yersinia pseudotuberculosis		Псевдотуберкулез
2. Vibrionaceae туыстығы
Вибриондар	Vibrio cholerae		Холера
	Vibrio parahaemolyticus		Тағамдық токсикоинфекция
3. PASTEURELLACEAE туыстығы
Гемофилдер	Haemophilus influenzae		Іріңді-қабыну аурулары
	Haemophilus ducreyi		Жұмсақ шанкр
4. Басқа да туысы мен түрлері
Калимматобактериялар	Calymmatobacterium granuiomatis		Донованоз
Эйкенеллалар	Eikenella corrodens		Іріңді-қабыну аурулары
Гарднереллалар	Gardnerella vaginalis		Вагиноз
Грамтеріс аэробты таяқшалар
Бордетеллалар	Bordetella pertussis		Коклюш
Бруцеллалар	Brucella species		Бруцеллез
Бартонеллалар	Bartonella quintana		Траншеялық қызба
	Bartonella henselae		Мысық тырнауы ауруы
Франциселлалар	Francisella tularensis		Туляремия
Легионеллалар	Legionella species		Легионеллез
Кингеллалар	Kingella species		Іріңді-қабыну аурулары
Ацинетобактер	Acinetobacter species
Псевдомонадалар	Pseudomonas aeruginosa
Стенотрофомонадалар	Stenotrophomonas maltophilia
Буркхольдериялар	Burkhoideria pseudomallei		Мелиоидоз
	Burkhoideria mallei		Сап
Грамтеріс анаэробты таяқшалар
Бактероидтар	Bacteroides species		Іріңді-қабыну аурулары
Фузобактериялар	Fusobacterium species
Лептотрихиялар	Leptotrichia buccalis
Превотеллалар	Prevotella species
Порфиромонадалар	Porphyromonas species
Билофилдер	Bilophila wadsworthia
Грамоң спора түзуші таяқшалар
Бациллалар	Bacillus anthracis		Сібір жарасы
	Bacillus cereus		Тағамдық токсикоинфекция
Клостридиялар	Clostridium tetani		Тырысқақ
	C. perfringens, C. novyi, C. ramosum, C. histolyticum, C.septicum		Газды гангрена
	Clostridium botulinum		Ботулизм
	Clostridium difficile		Псевдомембранозды колит
Грамоң түзу формалы таяқшалар
Лактобациллалар	Lactobacillus species		Микрофлора өкілі
Листериялар	Listeria monosytogenes		Листериоз
Грамоң дұрыс емес формалы таяқшалар және жіпшелі бактериялар
Коринебактериялар	Corynebacterium diphtheriae		Күл
Микобактериялар	M. tuberculosis, M. bovyi, M.africanum		Туберкулез
	Mycobacterium leprae		Лепра (алапес)
	Шартты-патогенді микобактериялар		Микобактериоз
Актиномицеттер	Actinomyces species		Іріңді-қабыну аурулары
Нокардиялар	Nocardia species
Бифидобактериялар	Bifidobacterium species		Микрофлора өкілі
Эубактериялар	Eubacterium species		Іріңді-қабыну аурулары
Пропионобактериялар	Propionibacterium species
Мобилункус	Mobiluncus species
Спирохеталар және басқа да спиральді, иілгіш бактериялар
Трепонемалар	Treponema pallidum	pallidum	Сифилис
		endemicum	Беджель
		pertenue	Фрамбезия
	T. carateum		Пинта
Боррелиялар	Borrelia recurrentis		Эпидемиялық қайтымды сүзек
	Borrelia duttonii, Borrelia persica		Кенелік қайтымды сүзек
	Borrelia burgdorferi		Лайм ауруы
Лептоспиралар	Leptospira interrogans		Лептоспироз
Кампилобактериялар	Campylobacter species		Гастроэнтерит, диярея
Хеликобактериялар	Helicobacter pylori		Хеликобактериоз
Спириллалар	Spirillum minus		Содоку ауруы
	Spirillum species		Іріңді-қабыну аурулары
Волинеллалар	Wolinella species
Риккетсиялар
Риккетсиялар	Rickettsia provazekii		Бөртпелік сүзек және басқа да риккетсиоздар
Эрлихиялар	E. chaffeensis, E. Equilike, E. sennetsu		Эрлихиоздар
Ориенциялар	Orientia tsutsugamushi		Цуцугамуши қызбасы
Басқа да бактериялар
Коксиеллалар	Coxiella burnetii		Ку-қызбасы
Хламидиялар	Chlamydia trachomatis		Трахома, урогенитальді хламидиоз
	Chlamydia pneumoniae		Пневмония, бронхит
	Chlamydia psittaci		Орнитоз (пситтакоз)
Микоплазмалар	Mycoplasma spp, Ureaplasma spp		Микоплазмоздар
Адамның және жануарлардың РНҚ құрамды вирустары
Тұқымдастығы	Негізгі өкілдері		Тудыратын аурулары
Пикорновирустар	1, 2, 3 полиомиелит вирустары		Полиомиелит
	ЕСНО; А, В Коксаки вирустары		Миокард, менингит, герпангина және т.б.
	Гепатит А вирусы		Гепатит А
	Адамның риновирустары		ЖРВИ
	Ящур вирусы		Ящур
Реовирустар	Кемерово, қойдың көк тілі вирустары		Арбовирусты инфекциялар (Кемерова, колорадалық, кенелік қызба)
	Адамның ротовирустары		Гастроэнтерит
Тогавирустар	Жылқылардың энцефаломиелиті, Карельский қызбасы, Семлики вирустары		Арбовирусты инфекциялар (Жылқылардың энцефаломиелиті, Карельский қызбасы және т.б.)
	Қызамық вирусы		Қызамық
Флавивирустар	Сары қызба, Япондық энцефалит, Батыс Ніл қызбасы, Денге, кенелік энцефалит, Омбы геморрагиялық қызбасы вирусы		Арбовирусты инфекциялар (Сары қызба, Япондық энцефалит, Батыс Ніл қызбасы, Денге, кенелік энцефалит, Омбы геморрагиялық қызбасы)
	Гепатит С вирусы		Гепатит С
Буньявирусы	Калифорниялық энцефалит, теміреткілік қызба, Қырым-Конго геморрагиялық қызбасы вирустары		Арбовирусты инфекциялар (Калифорниялық энцефалит, теміреткілік қызбасы, Қырым-Конго геморрагиялық қызбасы)
	Бүйректік синдроммен өтетін геморрагиялық қызба вирусы		Бүйректік синдроммен өтетін геморрагиялық қызбасы
Ортомиксовирустар	Influenzavirus Атипі		Грипп
	Influenzavirus В типі
	Influenzavirus С типі
Парамиксовирустар	Қызылша вирусы		Қызылша
	Парагрипп вирусы		Парагрипп
	Эпидемиялық паротит вирусы		Эпидемиялық паротит
	Респираторлы-синситициалды вирусы		ЖРВИ
Рабдовирустар	Құтыру вирусы		Құтыру
	Визикулярлы стамотит вирусы		Визикулярлы стамотит
Филовирустар	Марбург вирусы		Африкалық геморрагиялық қызбасы
	Эбола вирусы
Коронавирустар	Адамның коронавирустары		ЖРВИ
Ретровирустар	Адамның иммуно-тапшылық вирусы		АИВ-инфекциясы/ЖИТС
	Адамның Т-лимфотропты вирусы		Ересектердің Т-клеткалық лейкозы
Аренавирустар	Лимфоцитарлы хориоменингит вирусы		Лимфоцитарлы хориоменингит
	Ласса вирусы		Ласса қызбасы
	Хунин және Мачупо вирустары		Американдық геморрагиялық қызбасы
	Гуанарито вирусы		Венесуэллалық геморрагиялық қызбасы
Калицивирустар	Гепатит Е вирусы		Гепатит Е
	Гастроэнтерит вирусы		Гастроэнтерит
Адамның және жануарлардың ДНҚ құрамды вирустары
Тұқымдастығы	Негізгі өкілдері		Тудыратын аурулары
Парвовирустар	Адамның В19 парвовирусы		Жұқпалыэритема,полиартрит
Паповавирустар	Адамның папилломавирустары		Сүйелдер (папиломалар), рак
	Адамның папилломавирустары		Көпошақтық лейкоэнцефалопатия
Аденовирустар	Адамның аденовирустары		ЖРВИ
Гепаднавирустар	Гепатит В вирусы		Гепатит В
Герпесвирустар	Қарапайым герпес вирусы – ВПГ 1,2 типтік		Герпес, энцефалит
	Белдемелік герпес -желшешек вирусы		Желшешек, белдемелік теміреткі
	Эпстайн-Барр вирусы		Жұқпалы мононуклеоз
	Цитомегаловирустар		Цитомегалия
	6,7 типтік адам герпесвирустары		Экзантема
	8 типтік адам герпесвирустары		Саркома Капоши
Поксвирусы	Нағыз шешек вирусы		Нағыз шешек
	Тана, маймыл шешегі вакцинасы вирусы		Шешек тәріздес ауру
	Контагиоздық теміреткі вирусы		Контагиоздық теміреткі
Саңырауқұлақтар
Микоз қоздырғыштары	атауы		Тудыратын аурулары
Беткейлік микоз қоздырғыштары (кератомикоздар)	Malassezia furfur		Кебек тәрізді теміреткі
	Exophiala werneckii		Қара теміреткі
	Piedraia hortae		Қара пьедра
	Trichosporon beigelii		Ақ пьедра
Эпидермофития қоздырғыштар (эпидермомикоздар, дерматомикоздар)	Антропофильді дерматофиттер
	Epidermophyton floccosum		Эпидермофития
	Microsporum audouinii, Microsporum ferrugineum		Микроспория
	Trichophyton tonsurans, Trichophyton violaceum		Трихофития
	Trichophyton mentagrophytes var. Interdigitaie		Табан, тырнақ эпидермофитиясы
	Trichophyton rubrum		Табан, тырнақ руброфитиясы
	Trichophyton schoenleini		Фавус
	Зоофильді дерматофиттер
	Microsporum canis, Microsporum gallinae		Микроспория
	Trichophyton verrucosum, T. equinum, T. mentagrophytes var. Mentagrophytes		Трихофития
	Геофильді дерматофиттер
	Microsporum cookie, M.gypseum, M. nanum, M. Fulvum		Микроспория
Тері астылық немесе субкутандық микоздар қоздырғыштары	Sporothrix schenckii		Споротрихоз
	Fonsecaea compacta, Fonsecaea pedrosoi, Phialophora verrucosa, Cladosporium carrionii, Exophiala jeanselmei, Rhinosporidium seeberi		Хромобластомикоз
	Pseudallescheria boydii, Madurella grisea, Phialophora cryanescens, Exophiala jeanselmei, Acremonium falciforme, Leptosphaeria senegalemsis, Curvularia spp.		Мицетома
Жүйелік немесе тереңдік микоздар қоздырғыштары	Histoplasma capsulatum		Гистаплазмоз
	Blastomyces dermatitidis		Бластомикоз
	Paracoccidioides brasilliensis		Паракокцидиоидомикоз
	Coccidioides immitis		Кокцидиоидомикоз
	Criptococcus neoformans		Криптококкоз
Оппортунистік микоз қоздырғыштары	Candida spp.		Кандидоз
	Rhizopus spp, Mucor spp		Зигомикоз
	Aspergillus spp		Аспергиллез
	Penicillium spp		Пенициллиоз
	Fusarium spp		Фузариоз, микотоксикоз
	Pneumocystis carinii		Пневмоцисттік пневмония
Микотоксикоздар қоздарғыштары	Fusarium spp, Aspergillus spp, Penicillium spp және т.б.		Микотоксикоз
Классификацияланбаған патогенді саңырауқұлақтар	Loboa loboi		Лобомикоз
	Rhinosporidium seeberi		Риноспоридиоз
Қарапайымдылар классификациясы және олардың адамдарда тудыратын аурулары
Таксондары	Өкілдері		Аурулары
Sarcomastigophorae типі
Тип асты Sarcodina (саркодалы)	Амебалар Entamoeba histolitica Неглериялар, акантамебалар		Амебиаз, амебалық менингоэнцефалит
Тип асты Mastigophora (талшықтылар)	Лейшманиялар Leishmania species		Лейшманиоздар
	Трипаносомалар Trypanosome brucei Trypanosome cruzi		Африкалық трипаносомоз Шагаса ауруы
	Лямблиялар Giardia lamblia		Диярея, мальабсорбция
	Трихомонадалар Trichomonas vaginalis		Вагинит, уретрит, простатит
Apicomplexa типі
Sporozoa классы (Споралылар)	Малярия плазмодиялары: Plasmodium vivax, Plasmodium ovale, Plasmodium malariae, Plasmodium falciparum		Үшкүндік малярия Төрткүндік малярия Тропикалық малярия
	Таксоплазмалар Toxoplasma gondii		Токсоплазмоз
	Саркоцисттер Sarcocystis species		Саркоцистоз
	Изоспоралар Isospora speciea		Диарея
	Криптоспоридиялар Cryptospodium species		Диарея
	Циклоспоралылар Cyciospora cauetanensis		Диарея
	Бабезиялар Babesia species		Бабезиоз
Ciliophora типі (Кірпікшелілер)
Кinetofragminophorea	Балантидиялар Balantidium coli		Балантидиазды дизентерия
Microspora типі
Microsporea	Микроспоридиялар Encephalitozoon cuniculli Enterocytozoon bieneus		Микроспоридиоз

Компьютерная программа «Диаморф»-«Медицинская микробиология»-атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад. проф. Воробьева А.А.

1 БӨЛІМ

Жұқпалы ауруларға микробиологиялық диагноз қою.