- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
Пользуясь очерком с. Дружилович Кобринского у., помещенным в «Гродненских губернских ведомостях», представим в общих чертах быт крестьян Гродненской губ. Местные крестьяне наделены значительно большим количеством земли, нежели крестьяне центральных губерний, земельные наделы бывших казенных равняются 20 дес., а бывших помещичьих—13 дес. При таком количестве земли надобность в арендовании ее у помещиков встречается сравнительно редко, да и притом местные помещики неохотно сдают ее в аренду, предпочитая обрабатывать собственным инвентарем. Зато аренда пастбищ очень развита, так как крестьяне в них очень нуждаются. Этот недостаток пастбищ служит одной из главных причин того, что скотоводство у крестьян не развито.
Несмотря на сравнительно хорошие наделы, хлеб продают только очень зажиточные, у громадного же большинства хлеба хватает только для собственного потребления. После хлеба самым любимым пищевым продуктом крестьян является картофель, который сеют в большом количестве.
Отхожие промыслы развиты очень слабо. Многие из крестьян отправляются весной на сплав леса — единственный отхожий промысел, причем труд их, благодаря практикующейся зимней наемке, оплачивается слишком низко. Подрядчики лесоторговцев стараются всегда выбирать время для найма перед уплатой податей и повинностей. Крестьянин, соблазненный большими задатками, необходимыми ему для своевременной уплаты податей, продает свою рабочую силу вдвое и втрое дешевле нормальных цен и поэтому выгоды крестьян от сплава леса очень незначительны. В барышах остаются главным образом подрядчики, получающие известный процент с каждого выгодно нанятого рабочего.
Крестьянские хаты по большей части курные, т. е. без дымовых труб, имеют очень жалкий вид как снаружи, так и внутри. Сырые земляные полы, закопченные дымом стены, грязь, убогая обстановка производят тяжелое впечатление на свежего человека. Конечно, при таких условиях смертность среди крестьян развита в сильной степени, кроме того, очень многие крестьяне страдают так называемым колтуном, при котором волосы сбиваются и образуют однородную, похожую на войлок, массу. Болезнь эта, долго не признаваемая нашими учеными, объясняется антигигиеническими условиями существования местных крестьян.
Вторжение индивидуализма в крестьянскую семью, все члены которой еще недавно составляли одно целое, деспотически управляемое старшим членом, делает быстрые успехи. Семейные разделы теперь уже обычное явление и редко можно встретить семью, держащуюся дедовских заветов. Индивидуализм в личных отношениях не мешает широкому проявлению общественной солидарности. «Громада», по мнению крестьян, «великий человек» и решение этой «громады» приобретает в глазах ее членов силу закона.
В умственном отношении крестьяне крайне неразвиты. Сама их вера в верховное существо, как исключительно карающее начало, слишком сходна с наивной верой дикаря, прятавшегося от громов и молний разгневанного божества. Всевозможные суеверия и теперь еще играют преобладающую роль в духовной жизни крестьянина. Из массы их укажем некоторые, более характерные. Так, например, умершему бросают в могилу деньги для того, чтобы он заплатил за занятое место похороненному здесь прежде и уже истлевшему; покойнику кладут в гроб рубашку, чтобы, явившись на страшный суд, он надел чистую».
Минский листок. 1892. 25 лютага.
Аб аграрным перанасяленні беларускай вёскi (дадзеныя на 1890 г.).
Губерні |
Агульная пасеўная плошча (дзесяцін) |
Колькасць мясцовых наяўных рабочых рук |
Колькасць рабочых рук, патрэбных адпаведна агульнай велічыні плошчы пасеваў |
Злішак Рабочых рук |
%% злішніх рабочых рук у вёсцы |
1. Віленская |
853.161 |
562.990 |
365.211 |
197.779 |
35,1 |
2. Гародзенская |
779.202 |
548.711 |
333.945 |
214.766 |
39,0 |
3. Мінская |
1.095.513 |
710.337 |
469.503 |
240.834 |
33,8 |
4. Віцебская |
658.174 |
514.599 |
282.075 |
232.524 |
45,2 |
5. Магілёўская |
738.201 |
558.234 |
316.371 |
241.863 |
43,0 |
Усяго |
4.124.251 |
2.894.871 |
1.767.105 |
1.127.766 |
38,9 |
Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі. Т. 2. (1772 – 1903). Мн., 1940. С. 646.