- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
Філаматы разам з усёй моладдзю наладзілі былі гарачую сустрэчу Лялевелю, калі ён вярнуўся ў Вільню, дзе ў выніку перамогі ў конкурсе стаў прафесарам кафедры гісторыі універсітэта. Ніводная, нават самая вялікая, зала універсітэта не змяшчала вучняў, што збегліся на адкрыццё яго курса; мусілі адкласці гэтае адкрыццё на другі дзень і даць для гэтага тую вялізную залу, што звычайна адчынялі адзін раз на год, у дзень, калі ўвесь сенат прафесараў у пунсовых тогах і берэтах збіраўся на ўрачыстае завяршэнне школьнага года і калі перад рэктарам неслі вялікі срэбны скіпетр. Лялевель сеў на рэктарскае крэсла, трохі прыгорблена, гледзячы, скасіўшыся, долу пад ускрыкі тысячы маладых людзей, а калі пачаў гаварыць, настала поўная цішыня, і голас Лялевеля набіраў усе большай моцы і значнасці; пад канец прафесар увайшоў у такі запал і выклікаў такое захапленне ў моладзі, якога дагэтуль і потым не ведаў Віленскі універсітэт. Дні праз два па ўсім горадзе хадзіў вядомы верш Міцкевіча да Лялевеля. Гэты верш яшчэ больш зацікавіў вучняў курсам гісторыі і значна павялічыў папулярнасць прафесара.
Цяжка ўжо сёння мне прыпомніць і дакладна апісаць усе важнейшыя падзеі ў Вільні двух першых гадоў існавання Таварыства, падзеі, у якіх непасрэдна ці ўскосна бралі ўдзел філаматы. Абуджэнне духу студэнцкай моладзі прымушала філаматаў не абмяжоўвацца толькі ўласным удасканаленнем, як гэта прадпісваў статут, а ўсе болей пашыраць свой уплыў на грамадства. Ім ужо цесным рабілася ўласнае кола, у якім яны дагэтуль дзейнічалі, кожны гуртаваў вакол сябе сваіх прыяцеляў, з якімі імкнуўся падтрымліваць добрыя стасункі. Асяродкам руху быў дом Тамаша Зана, які меў большую, чым у каго з нас, здольнасць падабацца і прывабліваць да сябе моладзь. Яго весялосць, паэтычнасць, дасведчанасць у многіх галінах навук і ў прыгожых мастацтвах, адкрытасць і тактоўнасць у абыходжанні з людьмі рабілі яго вельмі папулярным.
Філаматы і філарэты.Зборнік. Мн., 1998. С. 305.
Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
…Нельга прыступаць да выдання перыядычнага часопіса, не вызначыўшы папярэдне яго задачы. А задачы гэтыя павінны вынікаць з патрэб нашага краю, што стасуецца з намерамі нашага Таварыства. Мы праслухалі меркаванні двух нашых калег, якія звярнулі ўвагу на недахопы цяперашніх перыядычных выданняў, а таксама на патрэбы нашага нешчаслівага краю. Вядома, цяжка адразу ўсё прадугледзець, хоць мы ўсе вельмі шчыра імкнуліся да гэтага. У нас мала матэрыялаў, якія дапамаглі б земляробам яшчэ больш любіць сваю працу, памаглі навучыць іх лепшым спосабам гаспадарання на зямлі, што сёння амаль цалкам занядбана...
Але з гэтага не вынікае, што наша перыядычнае выданне павінна быць запоўнена толькі артыкуламі, прысвечанымі земляробству. Першае — у нас пакуль што няма на гэта сілы, а другое — нашы земляробы не дайшлі да таго, каб выкарыстоўваць на практыцы парады такіх выданняў. Таму галоўнай задачай нашага часопіса павінна быць павышэнне ўзроўню асветы ў грамадстве, што патрабуе ў першую чаргу паляпшэння спосабаў выкладання навук, выхавання любові да айчыны, абуджэння цікавасці да вучобы, выяўлення павучальных матэрыялаў і крыніц, умелага іх выкарыстання для задавальнення патрэб нашага краю. Поўнасцю згодзен, што ў часопісе павінны быць асобныя раздзелы. Якія і колькі іх — павінна вызначыць Таварыства. Свае значнае месца, вядома ж, знойдзе ў ім літаратурны раздзел.
Пра гэты раздзел варта сказаць тут некалькі слоў. У ім павінны змяшчацца матэрыялы, якія датычацца старажытнай і айчыннай літаратур. Гісторыя паказала, што росквіт адной прычыняецца і да росквіту другой. Таму і наш часопіс не павінен абмяжоўвацца адной толькі з гэтых літаратур, а даваць усё, што будзе дапамагаць развіццю нашай літаратуры. Мы ўсе бачым, што сёння старажытная літаратура ў нашым краі амаль цалкам занядбана. Мы не ведаем яе гісторыі, асобных аўтараў, бо іх творы ў нас не перакладзены. На гэта трэба звярнуць увагу ў першую чаргу. Даўшы агульнае ўяўленне пра старажытную літаратуру, спыніўшыся на асобных яе частках, вылучыўшы важнейшыя яе з'явы, можна будзе потым прыступіць да трактавання самых шырокіх пытанняў філасофіі. Аднак трэба добра помніць, што ў сваім часопісе мы не павінны даваць агульнаадукацыйныя матэрыялы, але, знаёмячы са старажытнай літаратурай, паказаць яе карысць, выкарыстанне ў практычным жыцці, каб гэтым самым яшчэ больш зацікавіць нашых чытачоў і прылучыць іх да супольнай працы, прымусіць задумацца над самімі сабой, над сваей сучаснасцю і будучыняй. Але разам з тым нам трэба пазбягаць друкавання ў нашым часопісе выпадковых матэрыялаў, якія нічога не нясуць чытачам. Пажадана, каб дзве асаблівасці вылучалі наш часопіс — айчынная накіраванасць і арыгінальнасць. Да першай залічаю ўсё, што адносіцца да нашага краю, звесткі, вартыя ўвагі нашых людзей, як палітычныя, так і навуковыя, якія могуць абудзіць у абыякавых сэрцах любоў да айчыны і па-большыць гэтай любові ў свядомых патрыётаў -—тут, вядома, патрэбна разумная асцярожнасць. Другой асаблівасцю хай будзе арыгінальнасць, гэтак занядбаная сёння ў перыядычных і неперыядычных выданнях, якія часта напіхваюцца абы-якімі матэрыяламі і псуюць у чытачоў густ, прыносячы гэтым самым вялікую шкоду літаратуры.
Філаматы і філарэты.Зборнік . Мн., 1998. С. 331-333.