- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
Колькасць і ўзбраенне польскіх рэгулярных войск і паўстанцкіх атрадаў у Віленскай і Ковенскай губернях адлюстраваны ў запісцы галоўнакамандуючага рускай рэзервнай арміі П.А.Талстога (ад 28 ліпеня 1831 г.)
Ведомость польским регулярным войскам, вступившим в Виленскую губернию под командою Гелгуда, Хлоповского, Шимановского, Дембинского и Роланда. [...]
Сверх сего [32 пушки] мятежники имели 3 пушки, отбитых одну у генерал майора Линдена и две в Гуль-Лиде.
По вторжении польских мятежников в Виленскую губернию вышеозначенные войска были укомплектованы повстанцами Виленской губернии, [так что их общая численность составляла] 3.150 человек кавалерии и пехоты – 13.300 человек...
Повстанцы Виленской губернии.
Мятежники Виленской губернии предприняли произвести набор с двух и с трех хат по одному человеку, сие доставило бы им ополчения десятую долю народонаселения всей губернии; набор сей производился разнообразно по всем уездам, в иных назначено было дать с 5 человек по одному, шляхты же все образовали конницу и давали с хаты по одному конному.
....собрано повстанцев в разные времена:
В Вилькомирском уезде 5000
В Упицком уезде 4.500
В Ошмянском уезде 1.500
В Виленском уезде 1.000
В Завилейском уезде 2.000
В Браславском уезде 200
Итого 30.700
Мятежники сии были вооружены ружьями, кроме небольшой части оных, кои и имели косы, пики; сколько же из сего числа было конных, того с точностию определить нельзя, известно однако же, что их было весьма мало в сравнении с пешими.…
Во время наступательных движений наших войск, поспешного отступления польских мятежников и особливо после поражения сих последних под Вильной, в городе Ковне, при местечке Ейраголах, и в городе Шавле повстанцы разбежались по лесам и частию возвратились домой.
Кропотов Д. Жизнь графа М.Муравьева. СПб., 1874. С.520-549.
Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
Находя нужным закрыть Виленский университет, мы повелели министру народного Просвещения предать в ведомство министерства Внутренних дел медицинский и богословский факультеты сего университета, для преобразования первого в Медико-Хирургическую Академию, а второго в духовное училище, употребив для преподавания в оных наук и для других должностей тех из нынешних профессоров и чиновников университета, кои окажутся благонадежными.
В следствие сего повелеваем вам, составя проект положения и штата для сих двух учебных заведений, внести оные на наше усмотрение.
Дакументы і матерыялы па гісторыіБеларусі (1772 1903 гг.). Т. II, Мн., 1940. С. 359.
З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
1. Помещичьих крестьян.
а) Невнимание в наделении их землей надлежащего качества и в достаточном количестве.
б) Неимение ни средства, ни времени к надлежащему обработанию и унаваживанию своих участков: от того, что многие помещики не исполняют строго закона и не соблюдают верного расчета, чтоб доставалось из недели на работы 3-х дней крестьянам и 3 дня господам, – или же пользуясь властью, обсчитывают их в том, и выполняют сей закон с обидою для крестьян, выбирая для себя дни хорошие, а крестьянам отдавая погодливые, иные же угнетают их работою даже в праздничные дни, – наконец от того, что крестьяне имеют весьма мало лошадей, рогатого и прочего скота, да и то весьма худой породы, слабосильных и совершенно ничтожных.
в) Совершенно скудная непитательная пища, состоящая из мякины, а иногда и соломы, испеченной с примесью весьма худой муки, доводящая в некоторых местах крестьян до голода и болезней. …
г) Тяжелое обременение выполнением в натуре земских повинностей, состоящих в исправлении дорог, содержании на квартирах войск, выставке для них же подвод, людей и проч…
2. Помещиков
а) Великие потери, которые имели они несчастье понести в крестьянах, капиталах и во всем сельском хозяйстве от нашествия неприятеля в 1812 г. и постигшего голода в 1818, 1820, 1821 и 1822 гг. …
б) Бедственное положение крестьян, которых они при многих тягостях не могут довести до благосостояния, и за которых вынуждены выплачивать государственные подати, в случае же недоимок подвергаются пеням, продаже движимостей и последствиям экзекуции.
г) По совершенному упадку торговли, худой и убыточный сбыт земных произведений, не покрывающих тех издержек, какие в необходимости они делать по своему состоянию и по отправлению повинностей на имениях имеющих. …
д) Непредприимчивость тех, у которых остались капиталы, делать из них полезное употребление через учреждение ремесл, фабрик, заводов и через употребление в откупах, подрядах, поставках и торговле.…
Убеждаясь совершенно основаниями в той записке изложенными, я имею долг ходатайствовать о испрошении всемилостивейшего его императорского величества соизволения на оказание для Белорусского края следующих милостей и пособий…
Пункт 6. Для распределения познаний во всех отраслях сельского хозяйства и представления помещикам примеров к подражанию усилить действие Белорусского экономического общества, с учреждением при несоответственной обширности образцового хутора и школы для земледелия и ремесла, в деревенском хозяйстве необходимых, вменив в существенную обязанность обществу: пещись об улучшении и распространении земледелия, скотоводства, овцеводства, садоводства, пчеловодства и всего сельского хозяйства.
Пункт 11. Улучшить благосостояние помещичьих крестьян. Сие улучшение состоять может: а) в наделении достаточным количеством земли надлежащего качества, в снабжении скотом и необходимыми нужными для крестьянского быта вещами; б) в устройстве жилищ, удобных для обитания и сохранения здравия; в) в неизнурении господскими работами на барщине, а если оброчны, то в неотягощении оброками; г) в доведении до такого состояния, чтобы имели понятие о собственности, всемерно старались о приобретении и сохранении оной, и первые всех нужд и служб выплачивали государственные подати; и) в назидании нравственности, особенно же в воздержании от пьянства...
Дакументы і матерыялы па гісторыіБеларусі (1772 1903 гг.). Т. II, Мн., 1940. С. 77-80.
А.Міцкевіч аб сувязях расійскіх і польскіх рэвалюцыянераў.