- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
Нацыі |
Структурныя паказчыкі |
Працэнтнае размеркаванне |
||||||
Гарады |
Паветы |
Усяго |
Гарады |
Паветы |
Усяго |
|||
кольк. |
% |
Кольк. |
% |
кольк. |
||||
Беларусы |
108750 |
16,6 |
4650509 |
79,6 |
4759259 |
2,3 |
97,7 |
100,0 |
Яўрэі |
350558 |
53,5 |
544445 |
9,3 |
895003 |
39,2 |
60,8 |
100,0 |
Украінцы |
5622 |
0,9 |
305524 |
5,2 |
311146 |
1,8 |
98,2 |
100,0 |
Рускія |
117206 |
17,9 |
163865 |
2,8 |
281071 |
41,7 |
58,3 |
100,0 |
Палякі |
40740 |
6,2 |
115995 |
2,0 |
156735 |
26,0 |
74,0 |
100,0 |
Літоўцы |
726 |
0,1 |
35248 |
0,6 |
35974 |
2,0 |
98,0 |
100,0 |
Латышы |
1558 |
0,2 |
15152 |
0,2 |
16710 |
9,3 |
90,7 |
100,0 |
Немцы |
3925 |
0,6 |
6609 |
0,1 |
10534 |
37,3 |
62,7 |
100,0 |
Татары |
3703 |
0,6 |
2819 |
0,1 |
6522 |
56,8 |
43,2 |
100,0 |
Іншыя |
22275 |
3,4 |
4887 |
0,1 |
27162 |
82,0 |
18,0 |
100,0 |
Усяго |
655063 |
100,0 |
5845053 |
100,0 |
6500116 |
10,1 |
89,9 |
100,0 |
Шыбека З.В. Гарадв Бел 60-я гады 19-пач 20стдзяў). Мн., 1997. С.260
. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
Яўхім Карскі (1860–1931) – філолаг-славіст, заснавальнік беларускага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф і фалькларыст. Аўтар фундаментальнага трохтомнага выдання “Беларусы”, у якім упершыню была навукова абгрунтавана нацыянальная самабытнасць беларусаў як асобнага славянскага народа.
Выпуская в свет настоящую книгу, автор имел в виду дать пособие лицам, приступающим к изучению белорусского наречия и народной поэзии. Непосредственно настоящее введение служит 1-м томом задуманного автором труда по истории белорусского наречия (фонетика, морфология, синтаксис). В тесной связи с указанной целью находится и другая: дать указатель материалов для крайне необходимых словарей по белорусскому наречию. Имеющийся белорусский словарь Носовича очень неудовлетворителен во всех отношениях, между тем надобность в научном словаре живого белорусского наречия и в особом словаре старого западнорусского языка очевидна для каждого занимающегося историей русского языка, юго-западной литературой, западнорусской историей и этнографией, а также и для разных практических целей.
Прежде чем приступить к составлению таких словарей, необходимо точно уяснить себе область белорусского племени, наметить основные элементы, вошедшие в состав языка, привести в известность и критически оценить имеющиеся лингвистические материалы: всё это автор и хотел дать в настоящей книге. Указание границ иллюстрировано приложенной этнографической картой, иноземные влияния подтверждаются рассмотрением соответствующих словарных заимствований. Настоящее введение может быть полезным и при этнографическом изучении белорусского племени в обширном смысле слова. В этом отношении уже немало потрудились, но ещё больше предстоит сделать. Быт белоруса, при всей его несложности, представляет массу пережитков глубокой старины не только общерусской, но и общеславянской. И историк народной жизни, и юрист найдёт здесь для себя много ценных и интересных особенностей. Знакомясь с ними, иногда невольно забываешь, что дело происходит в XX веке: перед вами выступает жизнь доисторических обитателей верхнего Днепра, Западной Двины и Нёмана… Не стану говорить, наконец, и о том, что знать состав населения известной местности, его отличительные особенности и судьбу, хотя бы в общих чертах, важно и для целей чисто административных, а также для общеобразовательных. Книга написана не слишком специально и потому может быть доступной для интеллигентного читателя.
Тэсты
1. У якім годзе быў прыняты закон, які паклаў пачатак рабочаму заканадаўству?
а) 1881 в) 1886
б) 1882 г) 1892
2. Як называлася сучасная вуліца Чырвонаармейская ў Мінску ў канцы XIX ст.?
___________________________
3. Калі дзяржаўныя сяляне сталі ўласнікамі зямлі?
а) 1840
б) 1863
в) 1867
г) 1883
4. У якім горадзе выдаваўся беларускі народніцкі часопіс “Гоман”?
а) Вільня в) Магілёў
б) Мінск г) Санкт-Пецярбург
5. Калі ўпершыню працоўнымі г. Мінска адзначалася першамайскае свята?
а) 1881 в) 1897
б) 1895 г) 1898
Вызначыце ўдзельную вагу заможных, сярэдніх і збяднелых сялянскіх гаспадарак на Беларусі ў канцы XIX ст. (а – 1, ...):
а) заможныя гаспадаркі 1) да 32%
б) сярэднія 2) 60%
в) збяднелыя 3) 8-10%
Якія чыгункі прайшлі праз г. Мінск у другой палове XIX ст.?
а) Рыга-Арлоўская;
б) Лібава-Роменская;
в) Пецярбрга-Варшаўская;
г) Маскоўска-Брэсцкая.
Хто з’яўляецца аўтарам “Слоўніка беларускай мовы”, выдадзенага ў 1870 г.?
а) П.Шэйн;
б) І.Насовіч;
в) Я.Карскі.
У якім горадзе адбыўся першы з’езд Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі?
а) Вільня; в) Мінск
б) Пецярбург г) Віцебск
10. .Калі была ўведзена фабрычная інспекцыя?
а) 1882;
б) 1886;
в) 1895.
11. Хто з’яўляецца стваральнікам беларускага нацыянальнага прафесійнага тэатра?
а) М.Ельскі;
б) І.Буйніцкі;
в) М.Чуркін.
12.Якая плыня ў расійскай сацыял-дэмакратыі была заснавана А.Крэмерам?
___________________________
13. Хто лічацца пачынальнікам крытычнага рэалізму ў беларускай літаратуры?
а) А.Абуховіч;
б) Ф.Багушэвіч;
в) А.Гурыновіч.
Калі быў заснаваны Сялянскі пазямельны банк?
а) 1863
б) 1882
в) 1895
15. Якое з названых выданняў з’яўляецца першай нелягальнай газетай на беларускай мове?
а) Гоман
б) Віленскі кур’ер
в) Мінскі лісток
г) Мужыцкая праўда.
Калі на Беларусі былі ўведзены міравыя суды?
а) 1864
б) 1871
в) 1872
г) 1882
Хто “хаваўся” за псеўданімам Мацей Бурачок?
а) Ф.Багушэвіч;
б) А.Гурыновіч;
в) К.Каліноўскі;
г) Я.Лучына.
На якой мове выдаваўся беларускі народніцкі часопіс “Гоман”?
а) беларускай
б) рускай
в) польскай
Суаднясіце імёны і характарыстыкі (а – 1, ...):
а) І.Буйніцкі 1) філолаг-славіст, этнограф;
б) М.Чуркін 2) беларускі тэатральны дзеяч, акцер і рэжысер;
в) Я.Карскі 3) беларускі пісьменнік-дэмакрат;
г) Вярыга-Дарэўскі 4) беларускі кампазітар і фалькларыст.
Калі пачалася гарадская рэформа на Беларусі?
а) 1870;
б) 1875;
в) 1892.
21..Калі было выдадзена Палажэнне аб пазямельным упарадкаванні дзяржаўных сялян заходніх губерняў?
а) 1863
б) 1867
в) 1882
У якім горадзе на Беларусі ўпершыню быў арганізаваны трамвайны рух?
а) Віцебск
б) Гомель
в) Магілёў
г) Мінск
Калі чыншавыя сяляне атрымалі права выкупіць зямлю?
а) 1861
б) 1863
в) 1867
г) 1886
Размяркуйце гарады па групам у залежнасці ад колькасці насельніцтва ў канцы XIX ст. – Брэст, Віцебск, Гомель, Гродна, Магілёў, Мінск:
а) Ад 50 да 100 тыс. жыхароў______________________________
б) Ад 20 да 50 тыс. жыхароў_______________________________
Вызначыце прадстаўнікоў памяркоўнай плыні ідэалогіі заходнерусізма:
а) К.Гаворскі
б) М.Каяловіч
в) Я. Карскі
г) А.Пшчолка
д) А.Цвікевіч