- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
«Есть особый класс посредников, наезжающих по весне в деревню, которым волостное правление закабаливает сотни рабочих, впавших по разным причинам в несостоятельность по уплате казенных и мирских налогов. Эти посредники рыскают серыми волками по деревням, нанимают целые рабочие артели и уже затем перепродают, так сказать, их труд разным землевладельческим экономиям. Каковы условия найма, какова плата - говорить излишне. В процессе, разбиравшемся недавно у нас в Минске в отделении судебной палаты с сословными представителями, в котором фигурировал в качестве обвиняемого в растрате мирских сумм волостной старшина, выяснилась одна очень интересная деталь, иллюстрирующая условия найма рабочих. Волостной писарь, допрошенный на суде в качестве свидетеля, говоря о так называемых «переходящих суммах», волостной кассы, заявил, что этих сумм набирается иногда, особенно весною, по нескольку тысяч. На вопрос председательствующего: «Откуда в волости такие большие суммы?» - он разъяснил, что по весне наезжают «купцы», нанимают рабочих и вносят за них в виде задатков деньги в волость; эти задатки идут на покрытие податей и недоимок, а остатки старшина выдает нанявшимся. После суда мы расспросили этого свидетеля относительно названных «купцов», и он нам рассказал, что это именно те, «живущие, где не сеяли, живущие чужой бедой, чужим недоразумением и чужой ошибкой», о которых говорится в циркуляре черниговского губернатора. «Купцами их называют потому, что они покупают труд рабочих. Товаров у них никаких нет, земли - ни собственной, ни в аренде, фабрик и заводов - тоже нет. Их специальность - нанимать рабочих, которых они потом «сбывают» (подлинное выражение писаря) в экономии, на фабрики и заводы».
Минский листок. 1890. 20 сакавіка
Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
«Распродажа имений Гогенлоэ* продвигается вперед довольно туго. Из всего количества земель запродано пока около 190 тыс. дес., остается более 650 тыс. [дес.]. Большая часть сделок с частными владельцами преимущественно лицами дворянского происхождения уроженцами средней России. Около 10% всей проданной земли перешло к крестьянам. Имения, находящиеся в Витебском у. 27 тыс. дес., проданы окончательно, причем около 11 тыс. дес. куплено крестьянами. Размер продаваемых участков самый разнообразный, начиная от 200—300 дес. и оканчивая 64 тыс. дес. Большинство покупок крупных около 1000 - 1200 дес. Все это дает достаточно ясное представление о характере землевладения, которое сменит витгенштейновскую латифундию. Грандиозное имение кн. Гогенлоэ разобьется на множество крупных же частных помещичьих владений. Собственно, крестьянское землевладение останется в небольшом выигрыше от этой грандиозной распродажи миллиона десятин в продолжении 3 лет».
«Минский листок». 1891. 14 мая.
*Гогенлоэ – спадчынніца Вітгенштэйна
Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
Год |
Усяго |
У паветах |
У гарадах |
|||
|
тыс. чал. |
% |
тыс. чал. |
% |
тыс. чал. |
% |
1863 |
3359,1 |
100,0 |
3008,3 |
100,0 |
350,8 |
100,0 |
1885 |
5049,1 |
150,3 |
4446,4 |
147,8 |
602,7 |
171,8 |
1897 |
6500,2 |
193,5 |
5845,1 |
194,3 |
655,1 |
186,7 |
1913 |
8970,5 |
267,1 |
7987,2 |
265,5 |
983,3 |
280,3 |
Шыбека З.В. Гарады Беларусі (60-я XIX-пачатку XXстагоддзяў). Мн., 1997. С.217
Насельнiцтва гарадоў Беларусi ў 1863–1913 гг. па статыстычных дадзеных Расійскай імперыі.
Гарады |
1863, в тыс. чел. |
1885, в тыс. чел. |
1885 в % к 1863 г. |
1897, в тыс. чел. |
1897 в % к 1885 |
1913, в тыс. чел. |
1913, в % к 1897. |
1913 в % к 1863. |
Магілёў |
48,2 |
41,9 |
86,9 |
43,1 |
102,9 |
54,2 |
125,8 |
112,4 |
Мінск |
30,1 |
58.4 |
194,0 |
90,9 |
155,7 |
116,7 |
128,7 |
387,7 |
Віцебск |
27,9 |
54,7 |
198,1 |
65,9 |
120,5 |
103,6 |
157,2 |
371,3 |
Гродна |
26,2 |
39,8 |
151,9 |
46,9 |
117,8 |
61,6 |
131,3 |
235,1 |
Брэст |
20,6 |
39,9 |
193,7 |
46,6 |
116,8 |
57,3 |
123,0 |
278,2 |
Бабруйск |
18,9 |
57,4 |
303,7 |
34,3 |
59,8 |
45,3 |
132,1 |
239,7 |
Гомель |
12,6 |
26,2 |
207,9 |
36,8 |
140,5 |
100,5 |
273,1 |
797.6 |
Полацк |
11,8 |
19,1 |
161,9 |
20,3 |
106,3 |
30,3 |
149,3 |
256,7 |
Пінск |
11,1 |
26,2 |
236,0 |
28,4 |
108,4 |
39,0 |
137,3 |
351,4 |
Барысаў |
5,9 |
17,4 |
294,9 |
15,1 |
86,8 |
21,3 |
141,1 |
361,0 |
Орша |
5,1 |
4,7 |
92,2 |
13,1 |
278,7 |
19,0 |
145,0 |
372,5 |
Рэчыца |
4,5 |
7,0 |
155,6 |
9,3 |
132,9 |
13,0 |
139,8 |
288,9 |
Лепель |
2,0 |
6,0 |
300,0 |
6,3 |
105,0 |
8,6 |
136,5 |
430,0 |
Ліда |
2,6 |
8,1 |
311,5 |
9,3 |
114,8 |
13,1 |
140,9 |
503,8 |
Шыбека З.В. Гарады Беларусі (60-я XIX-пачатку XXстагоддзяў). Мн., 1997. С.219-220