- •2. “Нашаніўскі” перыяд у гісторыі беларускай літаратуры і яго актыўныя дзеячы. Дзве плыні ў “нашаніўскім” руху.
- •3. Асноўныя заканамернасці развіцця беларускай літаратуры пачатку хх ст. Беларускамоўны перыядычны друк на пачатку хх ст.
- •6. Тэматыка, вобразы прозы Ядвігіна ш. Жанрава-стылявыя асаблівасці.
- •7. Ядвігін ш. “Золата”. Спроба рамана.
- •9. На крылах рамантызму. Паэзія Цёткі.
- •11. Публіцыстычная спадчына а. Пашкевіч.
- •12. Янка Купала. Наватарская роля пісьменніка ў развіцці беларускай паэзіі. Спецыфічныя рысы мастакоўскай індывідуальнасці (параўнаць з Коласам).
- •16. Драматычныя паэмы Янкі Купалы “Адвечная песня” і “Сон на кургане”: міфалогія і філасофія паэм. Купала і мадэрнізм.
- •18. Купала-драматург. Праблематыка п’ес “Раскіданае гняздо”, “Паўлінка”. Праблема аўтарскай пазіцыі.
- •21. Тэмы, матывы і вобразы зборніка “Песні-жальбы” і ранняй паэзіі Якуба Коласа. Праявы мастакоўскай індывідуальнасці (параўнаць з Янкам Купалам). Купала
- •22. Нацыянальны свет беларуса ў паэме Якуба Коласа “Новая зямля”. Ідэя гаспадара ў творы. Асаблівасці паэтыкі. Праблема зямлі і волі.
- •24. Універсалізм творчасці Максіма Багдановіча.
- •25. Зборнік м. Багдановіча “Вянок” як ідэйна-мастацкая цэласнасць, як духоўная біяграфія паэта. Паэт і імпрэсіянізм.
- •26. Праблема красы ў эстэтыцы м. Багдановіча (вершы “у вёсцы”, “Вераніка”, апавяданні “Апокрыф”, “Апавяданне аб іконніку і залатару”, “Мадонна” і інш.).
- •28. Творчасць Вацлава Ластоўскага і культурна-гістарычны кантэкст.
- •29. Беларус і Беларусь Вацлава Ластоўскага.
- •30. Вацлаў Ластоўскі — майстар малых празаічных жанраў.
- •31. Аповесць “Лабірынты” в. Ластоўскага.
- •33. Алесь Гарун: цярністы шлях вяртання ў літаратуру. Жанравае і тэматычнае наватарства Гаруна-празаіка.
- •34. Вобраз беларуса-адраджэнца ў зборніку а. Гаруна “Матчын дар”. Праблематыка і жанрава-стылёвыя асаблівасці паэзіі.
- •35. Нацыянальны тэатр на пачатку хх ст. Роля у. Галубка і ф. Аляхновіча ў станаўленні нацыянальнай драматургіі.
- •36. “Новая драма” Францішка Аляхновіча.
- •37. Ф.Аляхновіч як асоба часоў новага Адраджэння. Дакументальная аповесць “у кіпцюрах гпу” як прысуд сталінізму. Вобраз апавядальніка ў творы.
- •38. Максім Гарэцкі: станаўленне беларускай прафесійнай прозы. Тэматыка, праблематыка, мастацкія асаблівасці.
- •39. Вобраз беларуса і лёс Беларусі ў творах м. Гарэцкага.
- •40. Аповесць м. Гарэцкага “Дзве душы”. “Блуканне па пакутах” Ігната Абдзіраловіча.
- •41. “Крамольныя творы” м. Гарэцкага (“Лірныя спевы”, “Усебеларускі з’езд 1917 года”, “у 1920 годзе”, “Апостал”, “Незадача”, “Фантазія”).
- •42. Гуманістычная скіраванасць антываеннай прозы м. Гарэцкага (“Літоўскі хутарок”, “На імперыялістычнай вайне”, інш.).
- •43. Драматычныя абразкі м. Гарэцкага як жанр. Нацыянальная праблематыка і быційна-філасофскія пытанні ў абразку “Антон”.
- •44. Дакументальны жанр у творчасці м. Гарэцкага (“Сібірскія абразкі”, “На імперыялістычнай вайне”, “Скарбы жыцця”).
- •46. Ранняя творчасць Змітрака Бядулі: пісьменнік і мадэрнізм.
- •47. Рэалістычна-бытавыя апавяданні і аповесць “Салавей” Змітрака Бядулі.
- •48. Творчасць Цішкі Гартнага і культурна-гістарычны кантэкст.
- •51. Жанр імпрэсіі ў “нашаніўскай” літаратуры.
- •52. Публіцыстыка пачатку хх ст.: аўтары, тэмы, праблемы.
- •55. Вобраз музыкі ў беларускай літаратуры пачатку хх ст.
- •56. Тэма красы ў літаратуры пачатку хх ст.
- •57. Вобраз жанчыны ў творах пісьменнікаў пачатку хх ст.
47. Рэалістычна-бытавыя апавяданні і аповесць “Салавей” Змітрака Бядулі.
У шэрагу апавяданняў Бядулі сялянскае, вясковае жыццё – цяжкае невыноснае, без ніякай надзеі на прасветліну ў будучыні. Задума аповесці “Салавей” нараджалася паступова, можа залішне марудна, але пісьменнік няўхільна набліжаўся да ўвасобленай ў аповесці тэмы.Узнікненне задумы “Салаўя” адносіцца да 1921г, калі Бядуля перачытваў камедыю Грыбаедава “Горе от ума”. Правобразам Сымона Салаўя мог стаць чалавек, які жыў у Пасадцы: “Яшчэ адно дзіва было ў нашай ваколіцы – старэйшы брат майго сябра Фолі – крамнік Іося. Нізкі і тоўсты чалавек гадоў трыццыці. Ен падрабляў чалавечыя галасы, умеў перадражніваць ўсіх гарадскіх сабак і пеўняў”. “Салавей” – твор, прысвечаны мінуўшчыне, у дадзеным выпадку дзікаму часу прыгонага права. Ў 1932 г. – 3 выданне аповесці, перапрацаванае. Бядуля абцяжыў аповесць шматлікімі карцінамі фізічнага катавання акцёраў, жудаснай расправы з іншымі прыгоннымі. У аповесць была уведзена новая гераіня – дзяўчына Марылька. Паны ў аповесці чужыя, польскія. Яны абсалютна ўпэўнены ў сваёй “вышэйшасці” перад тутэйшым быдлам. Пісьменніку найбольш удаліся вобразы паноў-езуітаў Марцэвіча, Курачковіча. Паводле аповесці “САлавей”, Бядуля напісаў аднайменную п’есу , затым рэжысёрам Крошнерам па матывах аповесці быў пастаўлены балет “Салавей”. ~ Апісальная частка аповесці падаецца праз успрыманне сучасніка паншчыны ~ Кампазіцыйны прыем: у аснову твора апавяданне саўгаснага вартаўніка ~ Шматяруснае нагруджванне падзей Аповесць была надрукавана ва “Узвышшы” (1926), але гэта, па сутнасці, - канспект твора. У будучым ен пашыраўся і паглыбляўся. Першы асобны варыянт выйшаў у 1928 годзе. Другое выданне – 1929. Тут шматступенчатая кампазіцыя: падзеі пачынаюцца з паказу сутычкі Салаўя з панскім цівуном падчас жніва. Гэта на карысць аповесці. ~ Твор прысвечаны мінуўшчыне, часам прыгоннага права. Прыгон палохаў пісьменніка ~ Есць гістарычны каларыт, праўдзівыя гістарычныя рэаліі ~ Тыповая “маладнякоўская” аповесць (Бядуля ўваходзіў у аб’яднанне “Маладняк”), але больш глыбокая. Але друкаваць “Салаўя” пачынае “Узвышша”, куды ен перайшоў з “Маладняка”. Пісьменнік уносіць папраўкі ў два выданні, адкідае “прадмовы”. 1932 – трэцяе выданне. Але перапрацоўка не пайшла на карысць твору. У аповесць уведзена новая гераіня – дзяўчына Марылька.
48. Творчасць Цішкі Гартнага і культурна-гістарычны кантэкст.
Цішка Гартны (Зміцер Хведаравіч Жылуновіч) увайшоў у літаратуру “песняром працы і змагання”, “першым пралетарскім паэтам беларусі”. Аўтар першага закончанага беларускага рамана. Склаўся на перакрыжаванні дзвюх эпох. Працаваў ва ўсіх жанрах. Першыя вершы на бел.мове ― 1904. 1908 ― знаемства з “НН”. Апавяданні. Найбольш яскрава талент Гартнага выявіўся ў прозе. Першыя друкаваныя апавяданні пісьменніка на роднай мове ўбачылі свет у газеце «Наша ніва» ў 1909-1910 гг. («На ўсходзе сонца», «Думкі», «Адвячоркам», «Думка беларуса»..).У 1918 былі вадрукаваны некаторыя апавяданні Гартнага: «Лайдак», «Расдусніца», «Велікодная каробка», «Шукаючы працы», «Штрэйкбрэхер» і інш. У гэтых замалёўках (сказах, як называў іх пісьменнік) паказваецца суровая капіталістычная рэчаісыасць, напоўненая драматыэыам сацыяльных канфліктаў, у барацьбе з якой людзі працы вымушаны ісді на амаральныя ўчынкі, а часам трагічна гінудь («Велікодная каробка», «Лайдак»).Апавяданнем «Штрэйкбрэхер» Ц. Гартны пачаў асвойваць у беларускай прозе рабочую тэматыку. Рабочы Анупрэй у разгар забастоўкі пайшоў да гаспадара прасіць грошай, бо не мог больш бачыць, як пакутуюць ад голаду яго дзеці. Гартны раскрывае складаны і супярэчлівы працэс абуджэння ў героя чалавечай годнасці і пачуцця грамадскага абавязку. «Штрэйкбрэхер» - твор вы-азна псіхалагічнага плану. Тэмы “Трэсах на хвалях”: рэвалюцыя, грамадзянская вайна. Трэскі на хвалях ― становішча лоюдзей падчас рэвалюцыі. “Дойдзем, сынок”, “На руінах”: жудасныя рэаліі разбурэння, маральныя і фізічныя пакуты, якія давялося перажыць людзям у час грамадзянскай вайны і акупацыі Беларусі. “Дойдзем, сынок” ― гераіня разам з сынам вымушана пакінуць мясчк, якое вось-вось зоймуць польскія войскі. Дома заставацца небяспечна, бо муж ваюе на фронце з палякамі. “Спатканне” ― супярэчлівыя думкі. Дачка заможных сялян Агапа кахае камандзіра Чырвонай арміі, бальшавіка Костуся Акрайца. Бацькі супраць, яна ж хоча нават паехаць за ім на фронт, стаць “чырвонаю сястрою. Яна не адчувае сумнення, што ен забівае, бачыць яго толькі камандзірам гарнізона. Тут прыглушаецца жаночае жаданне спыніць вайну. Гэта ― вобрз дзйшўчыны патрыеткі. “Панкел Ліпа” ― галоўны герой ― чырвонаармеец. Восьмы год на фронце, 5 разоў паранены, увесь час не бачыў ні жонкі, ні дзяцей. Вярнуўшыся са шпіталю, перажывае (“чалавек не сталь, не можа доўга трываць”). Хоча даведацца, дзе сям’я. Але зноў чуе пра “святую павіннасць забыць усе, што звязана з уласным жыццем”. Другі герой ― Проў ― знаходзіцца ў Чырвонай Арміі з мэтай агітацыі перайсці ў стан казацтва. Ен распальвае ў Панкела Ліпы незадавальненне уладай бальшавікоў і сваім становішчам. Апавяданне пабудавана на супрацьстаянні двух герояў. Але есць і унутраная барацьба ў душы Ліпы. Ліпа пераадольвае “слабасць”, адганяе думкі пра асабістае. Аббавязак бярэ верх. Пісьмеенік разважае пра каштоўнасць жыцця. У вусны Прова укладвае гуманістычныя словы: “На свеце даражэй усяго чалавечае жыцце, яго самотнасць… Разумеш, чалавек ― гжэта святая рэч, і як святую рэч, яго трэба шанаваць у імя таго жыцця, якое яму дадзена, у імя шчасця гэтага жыцця. Бачыш ― з цябе зрабілі бескаштоўную рэч, якую шпурляюць ўсюды, як трэску”. Проў становіцца забойцам. Ен не дараваў Панкелу яго выбара.