Складаны сказ

Тып сказа		Структура	Прыклад
Злучні-кавы	Складана-злучаны	Пры дапамозе злучальных злучнікаў звязваюцца сінтаксічна раўнапраўныя часткі	Раны гояцца часам, а дружбаю – гора.
	Складаназа-лежны	Пры дапамозе падпарадкавальных злучнікаў ці злучальных слоў звязваюц-ца нераўнапраўныя часткі; адна частка падпарадкоўваецца другой	Я праз два дні наведаў кут, які душу тры-вожыў.
Бяз-злучні-кавы	Бяззлучні-кавы скла-даны сказ	Часткі аб’ядноўваюцца ў адно цэлае пры дапамозе граматычных сродкаў, без злучнікаў або злучальных слоў.	Куваюць зязюлі, клякочуць буслы па маей Беларусі.
Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі		Часткі звязваюцца рознымі сродкамі – злучальнымі і падпарадкавальнымі злучнікамі, або злучнікавай і бяззлучнікавай сувяззю.	Я разумею: міне ўсе, што сустракаецца ў жыцці.

Дзелавыя паперы

Дзелавая карэспандэнцыя – адна з форм пісьмовых зносін паміж асобамі, установамі, дзяржавамі. Да яе адносяцца заявы, аўтабіяграфіі, распіскі, акты, афіцыйныя лісты, паведамленні, пратаколы, справаздачы, загады, дэкрэты, ноты, пагадненні.

Дзелавыя паперы афармляюцца такім чынам, каб іх асноўная думка была зразумела. Яны пішуцца лаканічна, проста і акуратна. Словы ў тэксце ўжываюцца пераважна адназначныя, каб пазбегнуць двухсэнсоўнасці. Мове службовых дакументаў і дзелавой перапіскі не ўласціва эмацыянальна афарбаваная лексіка, размоўная і ўзнеслая фразеалогія. Сінтаксічныя канструкцыі ў дзелавых паперах выразна адлюстроўваюць думку.

У дзелавых зносінах выпрацаваліся формы многіх дакументаў, адны з іх строга захоўваюцца ў афіцыйных паперах (заява, даверанасць, пратакол), другія служаць узорам, якога прытрымліваюцца ў асноўных рысах (аб’ява, справаздача, афіцыйны ліст).

4. Матэрыялы для практычных заняткаў для студэнтаў юрыдычнага факультэта 1 курса дзенанй формы навучання

Тэма 1. Мая Радзіма – Беларусь. Мова і соцыум.

Беларуская мова сярод славянскіх моў.

(2 гадзіны)

План:

1. Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы.

2. Соцыум. Формы беларускай нацыянальнай мовы.

3. Функцыі мовы ў грамадстве. Месца нацыянальнай мовы ў сістэме гуманітарных навук. Нацыянальная мова і духоўная культура народа.

4.Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова

аснова. Вылучэнне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.).

5. Білінгвізм. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму: псіхалагічны, педагагічны, сацыялінгвістычны.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч.: Ч.1/ Я.М. Адамовіч, Л.А. Акаловіч, С.К. Берднік і інш.: Пад агул. рэд. Л.М. Грыгор’евай. - Мн.: Выш. шк., 2001.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы.-Мн.,1989.

Заданні:

1. З тлумачальнага слоўніка выпішыце азначэнні народнасці, нацыі, культуры, мовы. Прадумайце і асэнсуйце іх.

2. У Беларускай Савецкай Энцыклапедыі прачытайце пра фарміраванне беларускай нацыі. Падрыхтуйце паведамленне па гэтай тэме.

3. Прачытайце ўрыўкі з твораў, надрукаваных у 19-пачатку 20 ст. знайдзіце ў тэкстах факты, якія не адпавядаюць сучасным нормам літаратурнай мовы.

Кали къ намъ ласка будзетсь

Вяли намъ лазню протапиць...

(Энеіда навыварат, пач. 19 ст.)

Ти знау зъ васъ браццы, хто Тараса,

Што у палясоущикахъ ен быу?

Ен там ля лазни близка жиу.

Што-жъ, чалав къ енъ быу рахманый,

Гар лки у зубы енъ ня брау.

(Тарас на Парнасе, 30-40-я гг. 19 ст.)

Енъ мн усе гэта расказау,

А я у паперку записау.

(Тарас на Парнасе, 30-40-я гг. 19 ст.)

4. Вызначце, якія змены адбыліся са словамі пры распадзе агульнаславянскага моўнага адзінства.

Гордъ, холдъ, золтл, бергъ, голва, болто, борна, кубъкъ, чьто, мън , М ньскъ, вьрвъка, съв дъка, сълньце.

Д/з. Падрыхтуйце вуснае паведамленне пра моўную сістэму.

Тэма 2.

Дзяржава.

Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы.

Гістарычнае мінулае беларускага народа.

(6 гадзіны)

План:

1. Дзяржава.

2.Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.).

3. Дзяржаўны статус беларускай мовы у ВКЛ.

4. Прычыны заняпаду беларускай мовы уРэчы Паспалітай.

4. Беларуская мова ў 20-я гады 20 стагоддзя.

5. Моўныя рэформы на Беларусі.

6. «Закон аб мовах». Праграма беларусізацыі. Беларуская мова сярод іншых славянскіх моў.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч.: Ч.1/ Я.М. Адамовіч, Л.А. Акаловіч, С.К. Берднік і інш.: Пад агул. рэд. Л.М. Грыгор’евай. - Мн.: Выш. шк., 2001.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. - Мн., 1989.

Заданні:

1. Падрыхтуйце паведамленне пра гістарычныя этапы ўзнікнення і развіцця беларускай мовы.

2. Прааналізуйце «Закон аб мовах ».

3. Вызначце асноўныя накірункі моўнай палітыкі ў Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе.

4. Прааналізуйце тэксты славянскіх моў, вызначце іх асаблівасці.