СБОРНИК

6.Пустить / пускать козла в огород. Допускать кого-л. туда, где он мо-

жет навредить. Собств. русск. От поговорки пусти козла в огород – он всю капусту пожрет.

7.Отделять / отделить овец от козлищ. (Устар.) Отделять полезное от вредного, хорошее от плохого. Старослав. Восходит к Евангелию [3].

Вбашкирском языке:

1.Кəзə билеты (иҫк.) Башҡа урынға эшкə, уҡырға инергə хоҡуҡты юҡ иткəн таныҡлыҡ. Был кешегə кəзə билеты бирергə кəрəк (М. Ғафури).

2.Кəзə майын сығарыу. 1.Белəккə киҫə һуғып ҡабартыу. 2. Хəлде алыу. Ну нисə Ғəззəмиевтың кəзə майын сығарҙыҡ (А. Ғирфанов).

3.Кəзəне кəбеҫтə ҡарауылларға ҡуйыу. Урлай, эш боҙа торған кешегə ышанып, ниҙелер һаҡларға ҡушыу.

4.Кəзəһе артынан ҡалмай (эргəһендə йөрөй, төкөй). (Һөйл.) үсексəн.

Кеше булғас, һөйлəшə лə бел. Кəзəң төкөгəн кеүек килəһең («Сов. Башҡ.»).

5.Кəзə мөгөҙө Йыла япраҡлы, ваҡ ҡына сəскəле, һуҙаҡ емешле йылы яҡ ағасы һəм шул ағастың оҙон ҡара емеше [4].

Таким образом, мы выяснили, что зооним «козел (коза)» в русском языке имеет положительную коннотацию, т.к. из вышеприведенных примеров следует, что в языковой картине мира русского народа коза представляется как умное, хитрое животное, что раскрывается в пословицах “а дело бывало – и коза волка съедала”; “не учи козу́, сама стянет с возу”. Также следует отметить, что зооним козел (коза) ассоциируется с чем-то (кем-то) простонародным, обыденным, привычным.

Вбашкирском же языке данный зооним имеет отрицательную коннотацию. Этому свидетельствуют такие фразеологизмы, как кəзə

билеты, кəзəне кəбеҫтə ҡарауылларға ҡуйыу, кəзəһе артынан ҡалмай и др. Стало быть, коннотация исследуемого слова в русском и башкирском языках не совпадают. Это говорит о том, что язковая картина мира русского и башкирского народов своеобразна и не идентична.

Анализ коннотации слов будет способствовать глубокому познанию изучаемого языка.

ЛИТЕРАТУРА

1.Филиппова Н.В. Методика обучения национально-маркированной лексике на основе межкультурного подхода в языковом вузе: на материале художественной литературы Германии. [Электрон. ресурс] / Электронная библиотека диссертаций. – Режим доступа: http://www.dissercat.com

2.Все словари онлайн: словарь логики. – Режим доступа

[http://www.vseslovari.com.ua/log/page/konnotatsiya.137].

41

3.Тихонов А.Н., Ломов А.Г., Ломова Л.А. Фразеологический словарь русского языка. – М.: Высшая школа, 2003. – 336 с.

4.Ураксин З.Г. Словарь фразеологизмов башкирского языка. 3100 фразеологизмов – Уфа: Китап, 1996. – 288 с.

Қ.Қ. Базарғалиева Педагогика жəне жаратылыстану С. Бəйішев атындағы Ақтөбе университеті (Ақтөбе қаласы)

АҚМОЛЛА МЕН АБАЙ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ƏДЕБИ ҮНДЕСТІК

РЕЗЮМЕ: Произведения Абая и Акмоллы имеют большое значение не только для своего народа, но и в целом в развитии казахского и башкирского искусства. Эти личности внесли в произведения новое звучание, дух патриотизма, чувство любви к родине, родной земле.

Тарих-тағылымы мол қазына. Оның парақтарында кең байтақ атамекенннің тұтас бір ақтарылған сыры жатыр. Қазақ халқы да орасан зор байлығымен, қайсар да қайратты рухымен, сан-салалы салт-дəстүрімен, кемеңгер ұлдарымен, дара да дана перзенттерімен осы бір тарих беттерінде мəңгіге қатталып қалды. Қазақ халқының тарихында есімдерін өшпес етіп қалдырған,келешек ұрпағына тəлімді тəрбие, рухани қазынаның тозбас үлгісін қалдырған ұлы тұлғалар жетерлік. Сондай ардақтылардың біріБашқұрт елінің перзенті бола тұрып,қазақтың да айналайын ұлы атанғанАқмолла Мифтахетдин Мұхамедияров.

"Өлді деуге бола ма,айтыңдаршы,өлмейтұғын артына сөз қалдырған" [1;47], - деп ұлы Абай атамыз айтып кеткендей Ақмолла артына өлмейтұғын атын қалдырған асыл адамдардың қатарына жатады.

Ақмолла туыстас үш елдің сүйікті перзентіне айналып,үш халықтың əдебиеті мен мəдениетінің өркендеуіне ұйытқы болды.Ақмолланың шындық пен əділдікке толы жырларын халқы терең бағалады.

Ақмолла-заманынан бөлек туған ерен тұлға иесі.Ақмолладан басқа ешкім де халқына дəл сонша жақын болмады.Ақмолла дегенде,көз алдымызға өз елінің кегі мен көз жасынан,намысы мен қасіретінен,халқының үмітінен жаралған жан иесі келеді.

Ақындықты,ұстаздықты,ағартушылықты қатар алып жүрген Ақмолла өзіне үлкен міндет қойды. Қайтсем де елімнің надандығын көрмеймін,халқымды осы қара жолдан алып шығамын,неге де болса төземін деп осы сара жолдың бөгет-тосқауылдарына аялдамай,ел-жұртын білім көпіріне жеткізуге тырысты.Тіпті,тырысты деу аз,ол үшін бар өмірін арнады.

42

Ақын шығармашылығы бүгінгі заманмен,бүгінгі əдеби қозғалыспен тікелей байланысы бар оның ақындық үлгісі,өнегесі біздің құрылыс жолындағы күрескер əдебиетіміз үшін де зор мектеп.Ақынның таланты халық поэзиясындағы озық үлгілері мен өзінен аты шулы белгілі ақынжыршылардың творчествосынан нəр ала отырып ұшталды. Оның шешен төккен жырларында халық өмірінің лепті,серпінді сарынын мол аңғаруымызға да болады. Ақын өлең тілі арқылы өз кезеңінің маңызды мəселелеріне үн қосып,заман шындығын көркем бейнелеуді мақсат тұтты.Өмір сыры мен оның өзгерістері жайлы сөз айтуға ұмтылды.

Ақмолла шығармашылығы əр алуан тақырыпты қамтиды. Оның өлеңдері өзіне тəн өзектілігімен,тілінің əсерлігімен, философиялық ойлылығымен, ешкімге ұқсамайтындығымен, қайталанбайтындығымен ерекшеленеді. Заман туралы, халық тұрмысы, хал-жайы, оқу, өнер, ғылым, дін, мінез-құлық, достық, мəдениет, саясат, табиғат-міне бұлар Ақмолла өлеңдерінің басты тақырып аясы.

Ақмолла өлеңдерін аралас тілде-қазақ,башқұрт,татар тілдерін араластырып жазған деседі.Ал,өзі-өлеңдерімді қазақ тілінде,қазақ халқы жайында жаздым дейді:

Қазаққа өлең жаздым ашық қылып, Хасистердің жүрегін ашыттырып...

Айтамын үгіт қылып қазақ халқын, Көңіліңіз дін жағына сонша салқын Қаншама ғұламалар айтсаңдағы,

Бұрынғы қия алмаймыз ата салтын, [2;115] - деп жазады.

Ақмолла поэзиясы-еш уақытта ажары таймаған,өңі кетпеген,əсемдігімен жүректерді жаулаған көркем əлем.

Қазақ əдебиетінен өзінің шығармашылығымен үндестік тапқан Ақмолла ақынның өлеңдерінде 19 ғасырдың екінші жартысындағы дəуірмен де үндестік сезіледі. Өйткені, ақын халық өміріндегі ісəрекеттерді, заманның көлеңкелі шақтарын баса сынайды.

Жалпы ақын өлеңдері адамның өзін қалай ұстау керектігі,мəдениеті,неге ұмтылу,неден қашу керектігіне арналған.

Ұлы Абайдың «Бес нəрсеге асық бол» деген өлеңдеріндегі ойлар Ақмолла өлеңдерінде де астасып жатыр. Қазақтың ұлы ақыны Абай шығармашылығымен тіндесіп келген, оюласып келген ақын ойыншада адам бір нəрсеге ұмтылса оған жетпей қоймайды. Сондықтан да шамаң келгенінше қолыңды биікке соз, өсек-аяңнан аулақ бол сол үшін күресу керек деп есептейді. Бұл ой Абай тілімен айтқанда:

«Өсек,өтірік,мақтаншақ, Еріншек,бекер мал шашпақ» [1;71] - осылардан таяу жүр десе,

Ақмолла:

Өтті өмір от басына таласқанмен, Болмайды түзу бірдей адасқанмен.

43

Іздесең табылады тілегенің, Білім ал,білімдегі жанасқанмен [2; 65],

Бұл Абай Құнанбаевтың:

Жасымда ғылым бар деп ескермедім, Пайдасын көре тұра тексермедім. Ер жеткен соң түспеді уысыма,

Қолымды мезгілінен кеш сермедім, [1;120] - деген жастарды оқу-білімге шақырған,надандықтан арылтуға асыққан өлең

жолдарымен де өзіндік жалғасын тапқандығын,бір идеяның сарынын көреміз.Екі ақынның қай өлеңін алсақ та осындай халықты оятуға,жақсыға ұмтылдыруға шақырған салиқалы үнді тереңірек аңғарамыз.Олар ел ішіндегі əділетсіздікке,теңсіздікке,қараңғылыққа күйінеді.

Ақын шығармашылығының тағы бір қыры табиғатты, достықты, махаббатты жырлауы. Ақмолла қазақтың ұлы Абай Құнанбаев секілді, табиғат лирикасын жете меңгерген ақын. Оның «Күз» өлеңінде күз бейнесін:

Сұрланып жер-көкті бұлттар көшеді, Суық желдер жерді жалап еседі. Жұрт бүрісіп,қыс қылышын сүйреткен,

Сықырлаған қыстың демі-ау деседі, [2;88] деп бейнелесе, Абай күздің суретін Ақмолла секілді өз деңгейінде, өзінің

керемет суығымен табиғи бейнесін ерекшелендіріп тұратынын төмендегідей сипаттайды:

Сұр бұлт,түсі суық қаптайды аспан, Сыз болып,дымқыл тұман жерді басқан. Білмеймін тойғаны ма,тоңғаны ма

Жылқы ойнап,бие қашқан,тай жарысқан[1;122].

Екі ақынның өлеңдерінде де күзгі дала суреті, ондағы тіршілік, ісəрекет көз алдыңа келді. Қыс алдындағы көріксіз сəттер, даланың жасыл бояуынан айырылған сұрықсыз келбеті ерекше кестеленген. Осылай Ақмолла мен Абай өлеңінің құдіретімен күзгі күннің сұрықсыз пейзажын бере алған.

Сонымен қатар Ақмолланың өлеңдерінің ішінде байлық, надандықты шенеп жазған өлеңдері ерекше орын алады. Ол ел ішінде жаман, болмыс қаракетті, байлыққа ұмтылушылықты, (Қайтсем байимын, қайтсем малымды көбейтемін) деген жаман əдет деп ой қорытады.

Ақмолла ақынның:

Дариға біздің жұртта жоқ қой бірлік, Бізді алға бастар ма мұндай тірлік? Арамыздан бір ғалым шығып еді,

Қызу бастар келіспей қарсы тұрдық, [2;101] - деген ойы Абайдың «Біріңді қазақ,бірің дос,Көрмесең істің бəрі бос» деген

ойымен астасып, үндесіп жатқан бір идеяның бар екенін сеземіз.

44

Ақмолла байлыққа, дүниеқоңыздыққа ұмтылған адамдардың қас жауы. Ақын аз ғана сөзбен көп мағыналы пікір айтып, ащы тіл мен байболыстарды сынайды. Абай да сондай. Абайдың «Болыс болдым мінеки» деп аталған сатираға толы өлең шумақтары Ақмолланың мына бір жолдарымен астасып жатқандай:

Би, болыс, өнер емес пара жеген, Нашарға өктем қылып текке,неген. «Ісіңді жөндерміз» деп,иық қағып, Мұнан да хайуан артық шуын жеген [2;122]

Бұл екі тұлғаның қай шығармасын алсақ та,екеуінің де көксегені,асқақ армандары бір ағыспен ағып жатқандай əсер қалдырады.

Халықты бірлік пен татулыққа шақырған Абай мен Ақмолла өздері өткен дəуірдің, өздері куə болған заманының қатыгез заңдарына қарсы шығып, шығармашылығымен əдебиет қорына өзіндік ұстанымдарымен із салып кеткен тұлғалар.

Бұл екі ақын, қос алып қазақ əдебиеті тарихындағы іздері мəңгі өшпес тұлғалар. Олардың поэзиясы үнемі адамзатты - білім мен адамгершілікке, жақсылық пен жасампаздыққа үндейді. Үлкен шыншыл, шебер суреткер, халқына қалтқысыз қызмет еткен қайраткерлер шығармашылығы қазақтар, башқұрттар мен татарлар ұрпағының алғысына бөленген асыл мұра, құнды мирас.

ƏДЕБИЕТ

1.Ақмолла. Күндер мен түндер: Шығармалары. Құрастырған: Ысқақов Б.-А.: Жазушы, 1986.-176 б.

2.Жұмалиев Қ. Қазақ əдебиеті тарихының мəселелері жəне Абай поэзиясының тілі. А.: Жазушы, 1989.-280 б.

Н.М. Байсурина,ФБФ, ФГБОУ ВПО «БГПУ им. М. Акмуллы» (г. Уфа)

БАШҠОРТ ДОНЪЯУИ ТЕЛ КАРТИНАҺЫНДА «УҢҒАНЛЫҠ” ҺƏМ “ЯЛҠАУЛЫҠ” КОНЦЕПТТАРЫНЫҢ САҒЫЛЫШЫ

Һуңғы йылдарҙа башҡорт телен уҡытыуҙа лингвокультурологик уҡытыу йүнəлеше киң танылыу ала бара. Тел берəмектəре аша донъя тел картинаһы барлыҡҡа килə. Телде мəҙəниəткə бəйле өйрəтеү өсөн лингвокультурологик концепция ҙур əһəмиəткə эйə. Филология фəндəре кандидаты Л.Х.Сəмситова тарафынан төҙөлгəн «Башҡортостан Республикаһы белем биреү учреждениеларында башҡорт теленə һəм туған

45

телдəргə өйрəтеүҙең лингвокультурологик концепцияһы» был йүнəлештə уҡытыуға тос өлөш индерə.

Концепт - ул тел менəн мəҙəниəтте бəйлəп өйрəнеүсе лингвоменталь берəмек. Концепт аша кешелə туған тел образы һəм уның концептосфераһы барлыҡҡа килə.[5]. Лингвокультурологик концепцияға ярашлы, һүҙ тел берəмеге генə түгел, ə мəҙəниəт концепты булараҡ та ҡарала, улар аша тел шəхесе менталитеты формалаша. Һуңғы йылдарҙа ғилми хеҙмəттəрҙə концепт термины бик йыш ҡулланыла, шуға күрə аныҡ ҡына аңлатма биреп китеүе ауырыраҡ. Был терминдың мəғəнəһенə асыҡлыҡ индереү өсөн концепт һүҙенең икенсе телдəрҙə аңлатмаһын ҡарап китəйек. Латин телендə conceptus “башланғыс” һүҙе менəн белдерелгəн, инглиз һəм рус телдəрендə concept “аңлатма” мəғəнəһендə ҡулланыла. Тимəк, телдəрҙе сағыштырып ҡарағанда концепт термины аңлатма тигəн мəғəнəлə киң ҡулланыла. Артабан эшебеҙҙə ошо билдəлəмəгə таянып эш итəсəкбеҙ.

Ошонан сығып, мəҡəлəбеҙҙең маҡсаты - башҡорт донъяуи тел картинаһында “уңғанлыҡ» һəм «ялҡаулыҡ» концепттарының сағылышын халыҡ ижады өлгөлəрендə тикшереү.

«Уңғанлыҡ” концепты башҡорт телендə хеҙмəт мəғəнəһендə йөрөй, ниндəйҙер эште башҡарыу, атҡарып сығыу, бер маҡсатҡа ирешеү, кемдер тарафынан эшлəнгəн эш. Мəҫəлəн, түбəндəге мəҡəлдəрҙəн күренеүенсə, был концепттың асылы хеҙмəткə бəйлəнгəн эштəрҙə сағылыш таба:

1.Ашы юҡ - ураҙа тотҡан, Эше юҡ - ас ултырған.

2.Бер эшкə бəйлəнгəс билеңде бушатма.

3.Егəрленең ҡулы етəү.

4.Батыр - көсө менəн, егет - эше менəн.

5.Ашамай тамаҡ туймай,

Эшлəмəй ризыҡ булмай.

6.Матурлыҡ туйҙа кəрəк, уңғанлыҡ көн дə кəрəк.

7.Бер эшен башлаған, икенсеһен ташлағанБереһен дə ослап сыға алмаған.

8.Ауыр эште күмəк ҡул еңгəн.

Мəҡəлдəрҙəн күреүебеҙсə, башҡорт халыҡ ижадында хеҙмəт кешеһенə ихтирам ҙур.

Ялҡау һүҙенең мəғəнəһен һүҙлектəргə таянып асыҡлап китəйек: Ялҡау – эшкə ихласлығы булмаған, эш һөймəҫ кеше. Ата ялҡау йəки

эт ялҡауы тип бик ныҡ ялҡау кешегə əйтəлəр. Ялҡау килеү – нимəлер эшлəргə йыбаныу, иренеү. Ялҡауға һалышыу, ялҡауға əйлəнеү, ялҡау булып китеү.

Артабан кешенең ялҡаулыҡ сифатын 3 торошта ҡарап үтəбеҙ:

1)физик ялҡаулыҡ;

2)күңел ялҡаулығы (илһам килмəгəн ваҡытта);

46

3) аңлы рəүештə ялҡаулыҡ.

Беренсеһендə кешенең физик торошо сағыла: ниндəйҙер эште эшлəргə иренеү. Икенсеһендə инде рухи ялҡаулыҡ, йəғни кешенең телəге буйынса, үҙе телəп тə башҡара алмаған эштəре. Өсөнсөһөндə - кеше аңлы рəүештə эште башҡармауы. Мəҡəлдəрҙə шул сифаттарҙың сағылышын ҡарап китəйек:

1)Ялҡау баҫып йоҡлай, ултырып эшлəй;

2)Ялҡаулығыңды юҡ итһəң, тамағыңды туҡ итерһең;

3)Иренгəн эш һөймəҫ;

4)Егет булһаң йоҡлап ятма.

Фразеологик берəмектəрҙə лə был концепт сағылыш тапҡан: 1) Елкəһе соҡор (соҡор елкə)- эшкə барымһыҙ, бик ялҡау. Маяҡ тигəнде төрлөһө төрлөсə аңлай икəн, Елкəһе ослолар уны күтəрə алмай икəн (Т.Арслан).

Ялҡаулыҡ эшлекһеҙлек менəн белдерелə, эшһеҙлектəн йонсоған кешегə «йөрөй эт һуғарып” тип əйтəлəр.

Башҡорт телендə ялҡаулыҡтың синонимы булып “айыу”, “эт”, “бесəй”, “серəкəй”,“төлкө” һүҙҙəре лə килергə мөмкин. Мəҫəлəн:

Айыу йоҡоһон йоҡлама, Айыу йоҡоһо айҙа ла бөтмəй.

Ялҡаулыҡтан айырмалы рəүештə, уңғанлыҡ башҡорттарҙа кешенең иң матур сифаттарының береһе булып һанала: уңған – эшкə шəп, егəрле, эшлекле.

Уңған кеше эш ырата, уңмағаны төш юрата.

Уңғанлыҡ һүҙенең һүҙлектəрҙəге аңлатмаһы: уңғанлыҡ – уңған кешегə хас сифат, эшкə булған егəрлелек. Уңғанлыҡ күрһəтеү. Кешенең уңғанлыҡ сифатын “ҡырмыҫҡа”, “ат”, “бал ҡорто” символдары менəн дə сағыштырып китəлəр: ҡырмыҫҡа кеүек тырыш, бал ҡортондай егəрле, аттай егелеп эшлəй һ.б.

Мəҡəлдəрҙə сағылышы:

1)Ир уңғаны илгə яраған.

2)Уңған тəкə һуйғанда ялҡау йүкə һуйған. Фразеологик берəмектəрҙə сағылышы:

Алтын ҡуллы – үҙ эшенең оҫтаһы, бик оҫта кеше. Ҡулы ҡулға

теймəй – эшкə бик əүəҫ кеше. Ҡулына күҙ эйəрмəй. Ҡулынан килмəгəн эше юҡ.

Ҡарап үтелгəн концепттар ҡайһы бер осраҡта ҡапма-ҡаршылыҡлы итеп тə бирелə:

“Эшһеҙ кеше - бер кеше, эшсəн кеше – йөҙ кеше”; “Ялҡау кеше - ярты кеше, уңған кеше - ун кеше”

Шулай итеп, мəҡəлəбеҙҙə башҡорт донъяуи тел картинаһында “уңғанлыҡ” һəм “ялҡаулыҡ” концепттарының мəҡəл-əйтемдəрҙə

47

сағылышына байҡау яһаныҡ, башҡорт телен өйрəнеүҙəге əһəмиəтен асыҡланыҡ.

ƏҘƏБИƏТ

1.Башҡорт халыҡ ижады. 3-сө том. Мəҡəлдəр. – Өфө: Башҡортостан китап нəшриəте, 1984. - 378бит.

2.Башҡорт халыҡ ижады. X том. Мəҡəлдəр һəм əйтемдəр / Төҙ. Ф.А. Нəҙершина / Яуаплы мөх. З. Ғ. Ураҡсин. – 2006. – 544 б.

3.Башҡорт теленең һүҙлеге. Ике томда. I том / Авт. Агишев И.М. һ.б./ Ред. Биишев Ə. Ғ. һ.б. – М.: Русский язык, 1993. – 862 б.

4.Башҡорт теленең һүҙлеге. Ике томда. II том / Авт. Агишев И. М. һ.б./ Ред. Биишев Ə. Ғ. һ.б. – М.: Русский язык, 1993. – 815 б.

5.Сəмситова Л.Х. Башҡорт тел картинаһында мəҙəниəт концепттары. – Өфө: Китап, 2010.- 120бит.

6.Ураҡсин З.Ғ. Русско-башкирский фразеологический словарь/ Под ред. Э.Р.Тенишева. – М., 1989. – 404 с.

И.М. Батталова, ФБФ, ФГБОУ ВПО «БГПУ им. М. Акмуллы» (г. Уфа)

АНАЛИЗ ОСНОВНЫХ ТРУДНОСТЕЙ, ВОЗНИКАЮЩИХ У СТУДЕНТОВ ПРИ ИЗУЧЕНИИ АРАБСКОГО ЯЗЫКА КАК ИНОСТРАННОГО

В связи с прогрессивным развитием общества в последние годы наблюдается все больший интерес к иностранному языку. Изучение иностранного языка – это процесс получения знания, которое жизненно необходимо в современном обществе. Стремление это объясняется многими причинами. Одна из которых – желание путешествовать по миру, обогащать свои знания в общении с представителями различных стран и культур. Иностранный язык способствует развитию мыслительных процессов. Это объясняется тем, что при изучении иностранного языка человеку приходится оперировать другой системой знаков. Синтаксические конструкции и грамматика развивают способности к анализу и синтезу, запоминание лексических единиц – оперативную память, изучение не только отдельных слов, но и контекста в целом – языковую догадку, сообразительность и внимание. Язык учит мыслить логически, а также выбирать правильный вариант из множества значений каждого отдельно взятого слова.

Одним из сложнейших и важнейших языков современности является арабский язык. Это язык относится к группе семитских языков и является официальным языком двадцати двух стран Аравийского полуострова, Се-

48

верной Африки и Ближнего Востока. К тому же нужно добавить, что многие знают арабский язык, как язык Корана.

За последние два века интерес к изучению арабского языка в России значительно вырос. Основными центрами изучения арабского языка являются Москва, Санкт-Петербург и Казань. В Башкортостане существуют много светских и ряд религиозных вузов, где арабский язык преподается как основная специальность. Много людей и особенно студентов заинтересованы в изучении или улучшении своего уровня арабского языка. В процессе изучения иностранного языка все мы, студенты сталкиваемся с трудностями, поэтому цель статьи – это рассмотреть проблемы, барьеры, возникающие у студентов при изучении арабского языка.

Проблема трудностей изучения иностранного языка уже была изучена некоторыми психологами: Зимняя И.А. «"Барьеры" в педагогическом взаимодействии, общении и учебно-педагогической деятельности» З.И.Клычникова "Психологические особенности обучения чтению на иностранном языке" и методистами Гез Н.И. Методика обучения иностранным языкам в средней школе.

Рассмотрим некоторые трудности в изучении иностранного, в частности, арабского языка. Хотелось бы начать с основной проблемы многих студентов - это психологические препятствия, барьеры. Как правило, психологические барьеры свойственны больше людям закомплексованным, чем индивидам, с высокой самооценкой. Однако в изучении иностранного языка нередко бывают свойственны даже людям очень общительным. Как отмечает психолог И.М.Зимняя: «затруднение», «барьер» общения – это субъективное образование, переживание субъектом некоторой сложности, необычности, нестандартности, противоречивости ситуации. Поэтому то, что вызывает затруднение у одного человека, может быть даже не замечено другим [1; 209]. При изучении арабского языка это может быть связано с непониманием собеседника с первого раза. Учитывая то, что арабская речь носителем произносится быстро и слитно. У студентов может формироваться комплекс из-за того, что придется переспросить собеседника. Очень часто этот барьер приводит к тому, что настолько сильно зацикливаешься на том, чтобы полностью сосредоточиться и понять собеседника с первого раза, что в результате вообще перестаешь слушать говорящего. Для того чтобы предотвратить эти проблемы, необходимо осознать, что нет ничего постыдного в том, чтобы переспросить.

Психологический барьер может возникнуть по следующей причине. Во время рассказа студента часто останавливают, чтобы исправить ошибку речи. По моему мнению, не следует перебивать речь студента и исправлять. Обучаемый, волнуясь, будет думать только об ошибке слова и не сможет до конца довести свои мысли до собеседника. Может быть, в таких случаях дать свободу выговорить все так, как он умеет, а ошибки исправлять постепенно в процессе учения.

49

Барьер так же может быть обусловлен нехваткой словарного запаса, не знанием синонимов, антонимов, устойчивых фраз, выражений.

К проблемам, возникающие в изучении арабского языка так же стоит отнести фонетические трудности, с которыми сталкиваются студенты при освоении звуков и букв речи. Язык как средство общения возник и существует, прежде всего, как звуковой строй, овладение которым является обязательным условием общения в любой его форме. Главной целью обучения фонетике является формирование слухо-произносительных навыков, т.е. навыков фонемно-правильного произношения всех изучаемых звуков в потоке речи, их понимания в речи других [4]. Как и в любом иностранном языке, так и в арабском есть звуки, чуждые для неносителей. Эти звуки корректируются на протяжении всего периода обучения. Звуки студентами осваивают постепенно от легких к более сложным.

Например, произношение согласной буквы (айн) у многих вызывает трудность. При артикуляции мышцы гортани плотно смыкаются; мышцы напряжены, а само смыкание имеет характер спазматического сжимания. После паузы (выдержки) происходит мгновенное расслабление мышц. Голосовые связки при разжимании гортанных мышц вибрирует, поэтому является звонким согласным. Мягкое нёбо поднято, и воздух выходит че-

рез рот [2; 65].

Из всего арабского алфавита звук буквы «дад» считается самым трудным на фоне остальных, как для иностранцев, так и для самих арабов. Этот звук выходит из центральной части языка, который прижимается к верхним коренным зубам. Либо к правому ряду зубов, либо к левому. Первый вариант легче, чем второй. Высшим пилотажем считается приближение обеих боков языка к верхним коренным зубам с обеих сторон. Корень языка приподымается вверх к мягкому нёбу.

Таким образом, стоит ещё раз отметить, что изучение иностранных языков, а точнее знание иностранных языков, в наше время информации, коммуникации и высоких технологий, стало одним из самых значимых составляющих аспектов современного, успешного человека. Знание языков, в частности арабского языка, способствует духовному росту человека, выступает как средство выражения его мыслей, чувств, познания окружающей действительности и, что очень важно, как средство коммуникации с представителями других пародов.

ЛИТЕРАТУРА

1.Зимняя И.А. Педагогическая психология. – Ростов-на-Дону,

Феникс, 1996. – 222 с.

2.Ковалев А.А., Шарбатов Г.Ш. Учебник арабского языка. Изд.3-е исправленноеидополненное. – М.: Восточнаялитература, 1999. – 751с.

3.Психологические барьеры в изучении иностранного языка

[http://profitexter.ru/archives/612].

50