Мырыш өндірісіндегі жұмысшылардың сырқаттанушылығы

Көптеген өндіріс салалары мен өндірістерінде еңбек қабілетінен уақытша айырылуымен (кейін –ЕҚУА) жүретін сырқаттанушылықтың төмендеу тенденциясына қармастан, мырыш өндіру кәсіпорындағы, оның деңгейі әлі айтарлықтай жоғары болып отыр.

ЕҚУА жүретін сырқаттанушылықтың ең жоғары көрсеткіштері өндірістік ортасы неғұрлым жағымсыз келетін цехтарда – электролиздік цехінде және күйдіру (обжиговы ) цехінде байқалады.

Жұмысшылардың жастық және стаждық топтарда сырқаттану деңгейі жұмысшылардың жасына және, әсіресе, стажына тікелей байланыстығын көрсетіп отыр. Мұндай бұл байқалатын заңдылық негізгі кәсіп жұмысшыларында, және де қосалқы персоналында да байқалған. Сырқаттану жиілігінің ең жоғарғы көрсеткіші электролиздік цехінің негізгі кәсіп жұмысшыларында, әсіресе жасы үлкен топтарында байқалған, мұнда жылына бірде-бір ауырмағандардың саны тек 2 % болған.

Уақытша еңбекке жарамсыздық туындататын сырқаттанушылықтың құрылымында бірінші орынды тыныс алу органдарының аурулары, екінші орынды-сүйек-бұлшық ет жүйелерінің аурулары, үшінші орынды-асқазан-ішек органдарының аурулары алып отыр.

Нерв жүйесінің аурулары бесінші орынды алуда, ол қорғасын, марганец, кадмий т.б. ауыр металладардың әсерімен байланысты.

Мырыш өндірісіндегі жұмысшылар организмінің функциональдық жағдайы

Мырыш өндірісінің қазіргі технологиялық процессіндедене еңбегінің үлесіне ауысымның жұмыс уақытының 35-75 % келеді; ал жұмыс күнінің жалпы тығыздығы 92-93 % құрайды. Мұнда маңызды күш қол мен аяқтарының бұлшық еттеріне түседі. Бірқатар зерттеулер бұлшық еттің максимальды күші жұмыс күнінің соңында 35%-ке дейін азаятыны, ал оның қалыптасу кезеңі 4-5 сағатқа дейін созылатынын көрсетіп отыр.

ОНЖ жағынан ми қыртысында тежеуші процесстерінің басымдылығы байқалады, ол сенсомоторлық реакциялардың латенттік кезеңінің әжептәуір ұзаруымен байланысты. Жарық үзілістерінің тұтасу жиіліктігі жұмыс күні соңында айқын төмендейді, және де координациялық қызметінің тұрақтылығы бәсеңдейді.

Тыныс алу органдарының жағдайына физиологиялық көрсеткіштері оған маңызды күш түсуін куәлейді. Мырыш өндірісінде жұмыс істеуші негізгі топтағы жұмысшыларына спирографиялық зерттеулер нәтижелері өкпелердің тіршілік сиымдылығы оның нормалық тіршілік сиымдылығымен салыстырғанда еңбек өтілі аз жұмысшыларда 7% - ға дейін төмендегенін көрсетіп отыр. Сыртқы тыныс алудың жылдамдық параметрінің төмендеуі анық байқалады, бұл нәтижелер бронхиальды аппаратында, әсіресе ұсақ бронхтары мен альвеолаларда абструктивтік өзгерістердің өріс алуын куәлейді. Минуттағы тыныс алу көлемі жоғарылайды, негізінен ол тыныс алу жиілігінің өсу арқасында жүреді.

Жүрек-тамыр жүйесі жағынан болатын ауытқулары электрокардиографияның негізгі көрсеткіштеріндегі өзгерістерімен байқалады – 44% (бақылау тобында - 20%), Ең бірінші кезекте неғұрлым тән келетін электрокардиограммалық өзгерістері мыналар: Гиссаның бір немесе екі аяқшасы қызметінің тежелуі, кейбір жағдайларда – синустік брадикардия, электрлік систоланың ұзаруы байқалады. Жұмыс ауысымы ішінде РQ интервалы әжептәуір жоғарылайды, Р тісшесінің ұзақтығы артады.

Жүректің жиырылу функциясы – қанның соғу және минуттық көлемі төмендейді. 25 % жағдайларда артериалдық гипотония байқалады. Және де қан айналым жүйесінің қызметі маңызды күштің түсуін функцияналдық өзгеріс индексі көрсетеді.

Сонымен мынадай қорытындыға келуге болады. Мырыш өндірісінің қазіргі кәсіпоырндарындағы еңбек жағдайы, жетілген технологияларды қолдануына қарамастан, өте қолайсыз болып отыр. Қоршаған ортаға, ШРЕК-тен жиірек асып кетуші, бірқатар химиялық компоненттерінің кешендері бөлінеді. Қатты аэрозольдердің айтарлықтай массасы, әсіресе субмикроскопиялық фракцияларының газ түрдегі заттарымен қосылысып, тыныс алу органдарының жүйесі арқылы өтіп, трахебронхияльдық аппаратына кері әсерлерін тигізу қабілеті бар, ол өз кезегімен кіші қан айнаклым шеңберінде ауытқуларды тудырып, жүрек бұлшық етінің жұмысын нашарлатады. Ауыр металлдардың субмикроскопиялық аэрозольдері (мырыш, қорғасын, мыс т.б.) альвеолаларға жетіп, альвеоларлық мембраналар арқылы қанға сіңіп организмнің жалпы улануына келтіреді.

Жағымсыз микроклиматтық жағдайлары шаң-газ кешенінің әсерінен организмде пайда болған әсерлерді өршіте түседі, әсіресе тыныс органдары жағынан патологиялардың болуында.

Қазіргі мырыш өндірісінің еңбек жағдайы, жетілдірілген жабдықтарды қолдануына, негізгі өндірістік процестерді механикаландыруына және автоматтандыруына қарамастан, жұмысшыларға өндірістік орта мен еңбек процессінің жағымсыз факторларының кешенді әсерімен сипатталады.

Оларға мына жағымсыз факторларды жатқызады: Күйдіру цехтарында – ең бірінші кезеңте оның ШРЕК-тен 2-7 есе асып кетуші полиметаллдық шаңдар, күкіртті ангидрид, ауа массасының қозғалысының үлкен жылдамдығы, жылулық сәулелердің маңызды ылғалдылығы.

Электролиздік цехтың өндірістік ортасы сульфаттар менхлоридтердің ШРЕК-тен 20 есе асып кетуімен, мырыш тотықтарының 15 есе асуымен, және күкір, тұз қышқылдарының болуымен сипатталады.

Барлық негізгі цехтарындағы еңбек ауыр денелік күштің түсуімен жүреді.

Уақытша еңбекке жарамсыздықты туындататын сырқаттанушылық тыныс алу органдары патологиясының жиі кездесуімен сипатталады: бронхиттер, уыттық-шаңдық бронхиттер, бронхопневмониялар т.б.

Еңбектің зияндығы, қауіптігі, ауырлығы және қиындығы бойына классификациясына сәйкес мырыш өндірісіндегі жұмысшылардың еңбегі 3-ші класқа, 3-ші дәрежеге жатады.