Үіі тарау. Жүкті әйелдердің гигиеналық тәртібі мен тамақтануы

Қалыпты жүктілік кезінде әйел ағзасында туатын өзгерістер физиологиялық болып табылады және оның ағзасының нәрестенің дамуына байланысты жаңа шарттарға бейімделуін көрсетеді.

Жүктілік әйел ағзасына жағымды әсер етеді, оның толығымен дамуына және ажарлануына, сонымен қатар ұрықтануға дейін болған жыныс мүшелерінің қабыну ауруларының жойылуына ықпал етеді. Жүктілік кезінде әйел ағзасының барлық мүшелері қалыпты қызмет етеді, бірақ артық үстемемен. Жүкті ағзасының физиологиялық қыметтерінің артуы жетіліп келе жатқан ұрықтың еселенген қажеттіліктерімен байланысты.

Физиологиялық процесс бола отырып, дұрыс өмір салты сақталған жағдайда жүктілік ағымы жеңіл өтеді. Дұрыс тамақтанбау, денесін тазалықта ұстамау, шаршау және қоршаған ортаның басқа да жағымсыз әсерлері кезінде жүкті әйел ағзасының қызметтері бұзылып, осыған байланысты түрлі асқынулар пайда болады. Сол себепті жүкті әйел өзінің денсаулығының сақталуына және нығаюына, нәрестенің дұрыс дамуына, босанудың және босанудан кейінгі кезеңнің қалыпты ағымына, әйел ағзасын баланы төспен тамақтандыруға дайындауға ықпал ететін тазалық тәртібін мұқият сақтауы керек.

Жүкті әйелдің жалпы тәртібі. Егер әйелдің өмір сүру қалпы дұрыс бағытта болса, жүктілік кезінде ерекше өзгерістер енгізудің қажеті жоқ. Қалыпты ағымдағы жүктілік кезінде әйел әдеттегі жұмыстарын орындайды. Орташа салмақты және ой еңбегі әйел ағзасына жағымды әсер етеді. Еңбек ету жүкті әйел ағзасының жүйке, жүрек қан-тамыр, қан жасау, тыныс алу және басқа да жүйелерінің қызмет етуіне дұрыс ықпал жасайды, зат алмасуын жақсартады. Іс-әрекетсіз отыру, ұзақ уақыт жату немесе бос отыру семіздікке, іш қатуға, бұлшық ет жүйесінің және босану күшінің әлсіреуіне әкеледі. Дегенмен, жүктілік кезінде шапшаң қозғалыстардан, ауыр көтеруден және шаршаудан аулақ болу керек. Заң бойынша жүктілерді түңгі және жоспардан тыс жұмысқа тартуға, ана және нәресте ағзасына кері әсерін тигізетін ауыр көтеру және қозғау, дірілді, ағзасыны ыстық-салқын жұмыстарды, химиялық заттардың, электромагнитті жүйе, қарқынды шуылдың әсері бар жұмыстарда қолдануға тиым салынады. Жүктілер әйелдерге аяқ тігін мәшинесінде жұмыс істеу, велосипедте және дене қозғалысын тудыратын басқа да көліктерде тебу, шаршау туғызатын барлық спорт түрімен, әсіресе секірумен және күрт қозғалыстармен байланысты спорт түрлерімен айналысу рұқсат етілмейді.

Бос уақытында жүкті әйел таза ауада серуендеуі керек. Таза ауамен тыныс алу жүкті әйелдің физикалық және психикалық жағдайына әсерін тигізеді, зат алмасуды арттырады, сонымен қатар нәрестеге қажетті оттегі мөлшерін жеткізуге ықпал етеді.

Жүктіліктің қалыпты ағымына әсер ететін маңызды жәйт – ұйқы. Жүкті әйел тәулігіне 8 сағат ұйықтауы керек. Ұйқы алдында таза ауамен тыныстауы керек немесе ұйықтайтын бөлме желдетілуі керек. Жатар орны ыңғайлы болғаны жөн: төсегі тым жұқсақ емес; оң жақ жамбаста немесе арқада жатқан жөн. Төсек жабдықтарын жиі ауыстырып отыру керек.

Жүктілік кезінде жыныстық қатынастарды шектеу керек. Жүктіліктің алғашқы 2-3 айларында, әсіресе, егер анамнезде әдетті түсіктер байқалса, сонымен бірге бірінші босанушыларға жыныстық қатынасқа түсу ұсынылмайды. Жыныстық қатынас кезіндегі тітіркену және жатырдың қанға толуы сияқты өзгерістер түсікті тудыруы мүмкін. Жүктіліктің соңғы айларында да жыныстық қатынасқа түсуге тиым салынады.

Жүкті әйелге ішімдік ішуге және темекі шегуге тиым салынады. Себебі, ішімдік пен никотин әйел ағзасына уытты әсер етеді және нәрестеге де кері әсерін тигізеді.

Жүкті әйелді өзінің және нәресте ағзасына аса қауіпті болып келетін жұқпалы аурулардан, іріңді және қабыну аурулары бар науқастармен байланыстан, әсіресе, жүктіліктің соңғы айларында мұқият сақтау керек.

Дене күтімі. Жүктілік кезінде тері қабатының тазалығын мұқият тексеріп отыру керек, себебі ол тері қабатының дем алуына және тер шығару арқылы зат алмасудың ағзаға зиянды өнімдерін сыртқа бөлуге ықпал етеді. Терінің бөлу қызметінің жоғарылауы жүктілік кезінде үстемелі жұмыс істейтін бүйрек жұмысын жеңілдетеді. Сонымен қатар, тері қабатын тазалықта ұстау бірқатар жұқпалы аурулардың алдын алу болып табылады.

Жүктілік кезінде дененіқатты қыздырудан аулақ болып, тек су себезгі астында ғана жуыну керек. Жүктіліктің соңғы айларында ванна қабылдау да ұсынылмайды. Себебі, құрамында патогенді микроорганизмдері бар ластанған су қынапқа енуі мүмкін.

Дені сау жүкті әйелдерге ауалы және сәулелі ванна ұсынылады. Ауалы ванналардың ұзақтығы басында 5-10 мин, ал дененің шынығуына қарай 20-22ºС-та 15-20 мин дейін ұзартуға болады. Ауалы ванналарды бөлмеде немесе таза ауада (жазда), жел мен күн көзінен тасаланған жерде қабылдауға болады. Сәулелі ванналарды жүйке, жүрек қан-тамыр және басқа жүйелердің жағдайын есепке ала отырып тағайындайды; мұндай ванналардың ұзақтығы дәрігермен реттеледі. Күз-қыс мезгілдерінде сәулелі ванналардың орнына ультракүлгін қолданылады.

Гигиеналық шаралардың жалпы кешенінде су қабылдау шаралары (су себезгісін қабылдау, жуыну, ысыну) маңызды орынға ие. Су қабылдау шараларын гигиеналық гимнастикамен, ауалы және сәулелі ванналармен сәйкестендіре қабылдау қажет. Жүкті күніне екі рет жылы сумен және сабынмен жыныс жолдарын жуып отыруы керек. Жүктілік кезінде гигиеналық шашырату жасау ұсынылмайды. Кольпит немесе цервицит аурулары кезінде арнайы ем жүргізіледі.

Жүктілік кезінде ауыз қуысын мұқият тексертіп, қажетті санация жүргізіп отыруы керек.

Сүт бездерін болашақ қызметіне дайындау. Қазіргі кезеңде сүт бездері мен емізіктерін бөлме температурасындағы сумен күнделікті жуып отыру және орамалмен ысу пайдалы саналады. Қарапайым бұл әдістер сүт бездерін болашақ қызметтеріне дайындап, төс ұшының жарылуын және мастит ауруларын ескертеді. Егер төс ұштары жалпақ немесе ішке кіріңкі болса, жуылған таза қолмен массаж жасау қажет. Төс ұшына вазелин жағып, ІІ және І саусақпен ұстап сыртқа қарай тартады; бұл шараны күніне 2-3 рет 3-4 мин. жасайды.

Жүкті әйелдердің киімі. Киім ыңғайлы және кең болуы керек; кеуде мен іштің қысылуын, әсіресе жүктіліктің ІІ жартысында болдырмаған жөн. Қысып тұратын белбеулер, белде және тізедегі тығыз резеңкелі шалбарлар, тығыз көкірекше киюге тиым салынады. Жүктілік кезінде киімнің тазалығына да басты назар аудару қажет.

Жүкті әйел өкшесіз немесе төмен өкшелі ыңғайлы аяқ киім киюі керек. Биік өкшелі аяқ киім арқа және аяқ бұлшық еттерінің ширығуын арттырады.

Жүктіліктің ІІ жартысында, әсіресе екінші босанушыларға бандаж кию ұсынылады. Бандаж ішті қыспай, төменгі жақтан көтеріп тұруы керек. Бандаж таңертең төсекте жатқан қалыпта киіледі. Бандаж кию іш қуысы қабырғасының шамадан тыс созылуын шектейді және жүктілік кезінде арқа бұлшық еттерінің ширығуы нәтижесінде пайда болатын белдегі ауырлық сезімдерді азайтады.

Жүкті әйелдің тамақтануы. Жүкті әйелдің дұрыс тамақтануы оның денсаулығының сақталуы мен нәрестенің қалыпты дамуына маңызды әсер етеді. Дұрыс тамақтанбау жүкті әйелдерде түрлі аурулардың пайда болуына ықпал етеді және нәрестенің дұрыс дамуын бұзады.

Жүктілердің тамақтану тәртібі сол кездегі әйел ағзасындағы физиологиялық өзгерістерге, сонымен қатар өзінің және нәрестенің ағзасына керекті ақуыздар, сутектер, майлар қажеттілігімен негізделеді.

Ағзада тағы бір тірі жанмен "сыйысу" процесі жүріп жатады. Осыған сәйкес, жүктілік ағымы әркімде әр түрлі: лоқсу, асқазандағы ауырлық күші, кейбір тағамдарға жиіркене қарау. Тамақты аздап, бөлшектеп, күніне 5-6 рет қолданған дұрыс.

Егер лоқсу таңертеңгі мерзімде мазалайтын болса, таңғы асты төсекте ішу үшін кеште төсек жанындағы тумбочка үстіне бір кесе шай және кептірілген нан мен сыр қойылады. Таңғы асты төсекке жантайып жатып ішеді.